بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به دنبال بررسی رابطه عزت نفس با افسردیگی و کارآمدي معلمان زن دانش آموزان استثنایی شهر تهران بود. جامعه آماري کلیه معلمان زن شاغل در مدارس استثنایی شهر تهران بودند. حجم نمونه شامل 100 نفر که به صورت تصادفی انتخاب شدند و به پرسشنامه عزت نفس روزنبرگ، افسردگی فرم کوتاه بک و خودکارآمدي معلمان پاسخ دادند. براي تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی وآمار استنباطی - همبستگی - استفاده گردید.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که، بین رضایت عزت نفس و افسردگی با مقدار r = -0/45 در سطح α=./01 رابطه معنادار است و این رابطه به طور منفی می باشد و بین عزت نفس با خودکارآمدي با مقدارr =0/40 در سطح α=./01 رابطه معنادار است و این رابطه به طور مثبت می باشد.نتایج حاصل بیانگر این مطلب است که با ارتقا سطح عزت نفس در معلمان باعث بهبود بهداشت روانی و کاهش بروز بیماري هایی از جمله افسردگی در معلمان می شود. با بهبود عزت نفس معلمان احساس کفایت و کارایی آنان در برخورد با مسائل آموزشی دانش آموزان و سایر مناسبات زندگی بالاتر رفته و به توانایی ها و کارآمدي خود اطمینان کرده و باعث فعالیت هاي سازنده آنان می شود.
مقدمه
خودکارآمدي از متغیر هاي کلیدي در نظریه هاي شناختی- اجتماعی بندورا است. خودکارآمدي احساسی پایدارو روشن از لیاقت و قابلیت فرد براي کنار آمدن موثر با بسیاري از موقعیت هاي تنش زا است - بندورا، . - 2004 خودکارآمدي به احساس عزت نفس و ارزش خود، احساس کفایت و کارایی در برخورد با زندگی اطلاق می شود. - کریس 1، . - 1978 خودکارآمدي اطمینان به توانایی خود در کنترل افکار، احساسات و فعالیت ها است و بنابراین روي پیامد اعمال موثر است. انتظارات خودکارآمدي براي عملکرد واقعی افراد، هیجانات، انتخاب رفتار و سرانجام میزان تلاش و کوشش که صرف یک فعالیت می شود، موثر است - ماداکس2، - 2002 همچنین خودکارآمدي مشخص می کند که افراد چگونه موانع را بررسی می کنند.
افرادي که خودکارآمدي پایینی دارند به آسانی در رو به رو شدن با مشکلات متقاعد می شوند رفتارشان بی فایده است و سریعا دست از تلاش بر می دارند. در حالی که افرادي خودکارآمدي بالایی دارند، موانع را به وسیله بهبود و اصلاح مهارت هاي خود از سر راه بر می دارند و عدم اطمینان کمتري را تجربه می کنند. - شوارزر 3، . - 2000 افسردگی4 طیف وسیعی از اختلالات روان شناختی را شامل می شود که آشفتگی هاي خلقی تصویر بالینی غالب آن ها را تشکیل می دهد. خلق طبیعی، بالا و یا افسرده از حالات متفاوت خلق است. افراد عادي طیف وسیعی از حالات خلقی را تجربه می کنند. با این وجود، بر حالات خلقی و عاطفی خود کنترل دارند. در اختلالات خلقی بیمار احساس می کند که بر خلق خویش تسلط ندارد.
افسردگی شایع ترین اختلال خلقی است. که غمگینی، خلق افسرده ، بی علاقگی و عدم توانایی در لذت بردن علایم کلیدي آن است - سادوك5، . - 2005 به نظر می رسد در ایران افسردگی از شیوع بالایی برخوردار است. البته آمار دقیقی در این مورد در دست نیست. علاوه بر شیوع افسردگی در تمام سطوح جامعه، افسردگی در مراجعان به کلیه ي مراکز بهداشتی و درمانی شامل درمانگاه هاي تخصصی مختلف و بیمارستان هاي عمومی به وفور مشاهده می شود - داوودیان، . - 1989 گزارش مشترك سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی نشان داده است که اختلالات افسردگی در صدر ده علت مهم ناتوانی و از کار افتادگی در جهان است - نوروزي، . - 1989 در صورت عدم درمان مناسب افسردگی می تواند سبب ناتوانی جسمی و هیجانی ، مرگ زودرس، کاهش کارآئی فرد مبتلا و مشکلات خانوادگی براي وي گردد.
عزت نفس عبارت است از آنچه که ما در مورد خودمان فکر می کنیم. ویژگی هایی از خودمان که با دیگران مقایسه می کنیم و همچنین توانایی مان براي رسیدن به نتیجه اي قابل قبول در مورد مسائلی که مهم می دانیم - یوسف زاده، . - 1391 عزت نفس یکی از خصوصیات مهم هر فرد را شکل می دهد و در بهداشت روانی وي تاثیر می گذارد . عزت نفس روي سایر جنبه هاي شخصی انسان نیز اثر می گذارد و کمبود یا فقدان آن باعث عدم رشد سایر جنبه هاي شخصیت و یا ناموزونی آنها خواهد شد و حتی ممکن است پایه گذار بیماري هاي روانی گوناگونی مانند افسردگی، کم رویی و پرخاشگري شود. بنابراین در عزت نفس خود سنجی در محوریت امر قرار دارد . کسانی که از رسیدن به اهداف خویش باز می مانند یا در خودشان خصوصیات منفی می بینند و خودشان را غیر جذاب می دانند در مقایسه با انسان هاي موفق و جذاب، عزت نفس کمتري دارند.
در پژوهش ثنایی و همکاران - - 1392 با عنوان تاثیر نوانمند سازي محور بر خودکارآمدي و عزت نفس بیماران نشان یافته با آزمون تی مستقل از نظر میانگین نمرات میزان خودکارآمدي و عزت نفس بیمار تفاوت معناداري مشاهده گردید. همچنین با انجام آزمون تی همتا قبل و بعد از مداخله در گروه آزمون از نظر میانگین نمرات فوق تفاوت معناداري مشاهده شد . همچنین در پژوهش سپاه منصور و همکاران - 1391 - با عنوان رابطه عزت نفس و خودکارآمدي با متقاعد سازي در مدیران آموزشی نشان دادند که بین متقاعد سازي با عزت نفس و متقاعد سازي با خودکارآمدي همبستگی مثبت وجود دارد. درمطالعه انجام گرفته کیاکو - 2009 - 7 نشان داد که افراد با کمال گرایی مثبت خودکارآمدي بالایی دارند و اضطراب کمتري را تجربه می کنند.
با توجه به ویژگی هاي دانش آموزان استثنایی و مشکلات و مسایلی که معلمان در زمینه شغلی خود و همچنین در پیگیري هاي آموزشی و پرورشی با این دانش آموزان رو به رو هستند و با توجه به اینکه عزت نفس ، افسردگی و حس کارآمدي تاثیر به سزایی در فعالیت شغلی و موقعیت هاي مختلف زندگی دارد در این پژوهش رایطه عزت نفسبا افسردگی و خودکارآمدي معلمان زن دانش آموزان استثنایی مورد مطالعه قرار گرفته است.
روش شناسی
با توجه به عنوان پژوهش که به دنبال بررسی رابطه عزت نفس با افسردگی و کارآمدي است از روش زمینهیابی استفاده شده است. تحقیق زمینهیابی به منظور کشف دادهها یا اطلاعاتی به کار برده میشود. در این پژوهش از روش همبستگی و تحلیل رگرسیون چند گانه براي انجام پژوهش استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر کلیه معلمان زن شاغل در مدارس استثنایی - کم توان ذهنی - سال تحصیلی 95 – 96 که از میان آنها تعداد 100نفر به روش نمونه گیري تصادفی انتخاب شدند و به تکمیل پرسشنامه ها اقدام نمودند.جهت جمع آوري اطلاعات لازم درباره عزت نفس از مقیاس مقیاس عزت نفس روزنبرگ مقیاس عزت نفس روزنبرگ1 - 1965 - ، عزت نفس کلی و ارزش شخصی را اندازه میگیرد.
این مقیاس شامل 10 عبارت کلی است که میزان رضایت از زندگی و داشتن احساس خوب در مورد خود را میسنجد - صلصالی و سیلورستون2، . - 2003 براي اجراي این آزمون، مقیاس به آزمودنی داده شده و از وي خواسته میشود پس از خواندن جملات، موافقت یا مخالفت خود را با آن جملات از طریق انتخاب گزینه »موافقم« یا »مخالفم« ابراز کند.روزنبرگ باز پدیدآوري مقیاس را 0/9 و مقیاسپذیري آن را 0/7 گزارش کرده است - صلصالی و سیلورستون، . - 2003 ضرایب آلفاي کرونباخ براي این مقیاس در نوبت اول 0/87 براي مردان و 0/86 براي زنان و در نوبت دوم، 0/88 براي مردان و 0/87 براي زنان محاسبه شده است .
همبستگی آزمون مجدد در دامنه 0/82 – 0/88 و ضریب همسانی درونی یا آلفاي کرونباخ در دامنه 0/77 – 0/88 قرار دارد - نیوتن و همکاران، 1999، به نقل از علیزاده، . - 1382 این مقیاس از روایی داخلی رضایتبخشی - 0/77 - برخوردار است. همچنین همبستگی بالایی با پرسشنامه ملی نیویورك و گاتمن در سنجش عزت نفس دارد، لذا روایی محتوایی آن نیز مورد تأیید است - روزنبرگ، 1989 به نقل از علیزاده، . - 1382 براي تعیین اعتبار علمی ابزار از روش روایی محتوایی استفاده شده است.
اعتبار این مقیاس به روش دو نیمه کردن، بین دو نسخه فارسی و انگلیسی با فرمول - اسپیرمن – براون - توسط وحدت نیا - 1384 - برآورد شده است - 0/73 - که از نظر آماري معنیدار بوده و از نظر اجرا مشکل خاصی وجود نداشته استضمناً. اعتبار نسخه فارسی با روش بازآزمایی، به فاصله ده روز نیز توسط وحدت نیا - 1384 - محاسبه شده و ضریب همبستگی 0/74 به دست آمده است. براي ارزیابی افسردگی از پرسشنامه افسردگی فرم کوتاه بک استفاده شده است. نتایج فراتحلیل در مورد پرسشنامه افسردگی نشان داده است که ضرایب همسانی درونی آن بین0/73 تا0/93 با میانگین 0/86 است.
ضرایب اعتبار حاصل از بازآزمایی بر حسب فاصله بین دفعات اجرا و نوع جمعیت در دامنه 0/48 تا 0/86 قرار دارد - بک و همکاران، 1988، به نقل از گراث مارنات، 2003، به نقل از فتحی همچنین براي ارزیابی خودکارآمدي از پرسشنامه خودکارآمدي معلمان استفاده شده است. در پژوهش حسین چاري و همکاران - 1389 - جهت بررسی روایی سازه مقیاس مذکور، از روش تحلیل عاملی اکتشافی - چرخش واریماکس - بهره گرفته شد و نتایج حاکی از مورد تایید قرار گرفتن روایی سازه این مقیاس بود. به منظور محاسبه پایایی آن از روش ضریب آلفاي کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن براي این پرسشنامه 0/83 بدست امد.
