بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین تفکر انتقادي، رضایت شغلی و عزت نفس معلمان انجام شده است .
روش : این پژوهش از نوع مطالعه همبستگی بود . جامعه پژوهش شامل کلیه معلمان مشغول به کار آموزش و پرورش ناحیه 2 ساري که به تعداد 336 نفر 168 - نفر زن و 168 نفر مرد - از این معلمان با نمونه گیري تصادفی خوشه اي انتخاب شدند و به پرسشنامه 34 سوالی تفکر انتقادي کالیفرنیا فرم ب و پرسشنامه 24 سوالی رضایت شغلی سایاداین و پرسشنامه 58 سوالی عزت نفس کوپر اسمیت پاسخ دادند . براي تحلیل آماري داده هاي پژوهش از آمار توصیفی - میانگین ، میانه و انحراف معیار - و آمار استنباطی - ضریب همبستگی پیرسون - استفاده شده است..
یافته ها: نتایج نشان داد که بین تفکر انتقادي و رضایت شغلی و عزت نفس معلمان رابطه وجود ندارد اما بین رضایت شغلی و عزت نفس رابطه مثبت و معنی داري مشاهده گردید.
استنتاج : علیرغم تفاوتهاي که وجود دارد بکارگیري الگوها و روش هاي آموزشی متناسب براي پرورش این مهارت ها پیشنهاد می شود . و از آنجایی که بین رضایت شغلی و عزت نفس معلمان رابطه مستقیم و مثبت وجود دارد مسئولان آموزش و پرورش می توانند با ایجاد عزت نفس کافی در معلمان، موجبات رضایت شغلی را در آنان فراهم آورند.
مقدمه
در جوامع انسانی نهاد آموزش و پرورش از اهمیت ویژه اي برخوردار است . این نهاد از مهمترین عوامل رشد اجتماعی، اقتصادي و تربیتی در هر جامعه اي است و عامل رشد و آگاهی و سامان دهی نیروي انسانی براي رشد و توسعه جوامع، نظام آموزش و پرورش است. در نظام آموزش و پرورش هر کشوري عوامل متعددي وجود دارند که در شکل، اهداف و کیفیت آن نظام موثر هستند . آموزش و پرورش نهادي اجتماعی است که از زندگی جمعی بوجود آمده و متاثر از محیط اجتماعی است.
بنابراین، آموزش و پرورش پدیده اي اجتماعی است - علاقه بند، . - 1374 نظام آموزش و پرورش از عناصر مختلفی تشکیل شده که هر کدام از این عناصر در پیشبرد اهداف آن موثراند. معلم به عنوان یکی از عناصر، اهمیت خاصی در نظام تعلیم و تربیت دارد - میرکمالی،. - 1378 یکی از ویژگیهاي اساسی ]معلم [ انسان آگاهی از رفتار خود و برخورداري از نیروي تفکر1 است. به عبارت دیگر انسان می تواند از رفتار خود آگاه باشد و در برخورد با مسایل و امور متفاوت از نیروي تفکر خود استفاده کند. - شریعتمداري،. - 1379
تفکر از جمله موضوعاتی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته است. زیرا آنها می دانستند که انسان فرهنگ و تفکر خویش را مدیون تفکر است - عسگري،1386؛ به نقل از هاشمی گرجی،. - 1387 و علاقه به توسعه توانایی تفکر انتقادي در محافل آموزشی، پدیده اي جدید نیست و منشا چنین علاقه اي به مکتب افلاطون بر می گردد - جانسون،. - 2002تفکر انتقادي باید به رشد تفکر منطقی، تیزبینانه و خردمندانه مورد نیاز یک جامعه مردم سالار کمک کند.
چند دهه است که تفکر انتقادي مطمح نظر صاحب نظران بزرگی همچون دیویی3بوده است. به اعتقاد آنان تفکر انتقادي یکی از مهمترین اصول آموزشی هر کشور می باشد و هر جامعه اي براي رسیدن به رشد و شکوفایی نیاز به افرادي دارد که داراي تفکر انتقادي بالایی باشند. امروزه نظریه هاي تفکر انتقادي در بسیاري از علوم و فنون از جمله جامعه شناسی، روان شناسی و زبان شناسی به چشم می خورد. طرح مباحث نظریه هاي انتقادي از جانب فلاسفه باعث توجه متخصصان امر آموزش به تفکر انتقادي گردید تا جایی که پیاژه 4هدف اصلی آموزشی هر کشور را تربیت افرادي می داند که تفکر انتقادي بالایی داشته باشند. توجه به تفکر انتقادي با ظهور اینترنت و تفکراتی همچون جامعه جهانی شدت بسیار یافت.
در دنیاي امروز که همه می توانند از طریق اینترنت باهم در ارتباط باشند، خواندن و نوشتن مسلماً دیگر تنها دانستن معنی لغات و فهم متن و یا ساختن چند جمله دستوري درست نمی باشد، بلکه در دنیاي امروز شخص می بایست مجهز به تفکر انتقادي در مواجه با انفجار اطلاعات در اینترنت باشد. به عنوان مثال، دانشجویی که می خواهد پژوهش انجام دهد با هزاران نوشته در اینترنت مواجه است که لزوماً معتبر نیستند.
انتخاب از میان این متون خود به تفکر انتقادي نیاز دارد - همان منبع - . در بررسی اهمیت تفکر انتقادي تاکید می شود که هنر تفکر انتقادي به طور طبیعی و خود به خود ایجاد نمی گردد، بلکه این نوع تفکر نیاز به طرح ریزي دقیق داشته و باید در برنامه هاي یادگیري در کلیه سطوح علمی به اجراي درست آن توجه شود - وینچ5 ، 2002؛ ترجمه افشاري،1386؛ به نقل از هاشمی گرجی، . - 1387 در جوامع انسانی نهاد آموزش و پرورش از اهمیت ویژه اي برخوردار است.
این نهاد از مهمترین عوامل رشد اجتماعی، اقتصادي و تربیتی در هر جامعه اي است و عامل رشد آگاهی و سامان دهی نیروي انسانی براي رشد و توسعه ي جوامع، نظام آموزش و پرورش است - کلدي و عسگري،. - 1382 در نظام آموزش و پرورش هر کشوري عوامل متعددي وجود دارند که در شکل، اهداف و کیفیت آن نظام موثر هستند . آموزش و پرورش نهادي اجتماعی است که از زندگی جمعی بوجود آمده و متاثر از محیط اجتماعی است.
بنابراین، آموزش و پرورش پدیده اي اجتماعی است - همان منبع - . نظام آموزش و پرورش از عناصر مختلفی تشکیل شده که هر کدام از این عناصر در پیشبرد اهداف آن ماثرند. معلم، به عنوان یکی از عناصر، اهمیت خاصی در نظام تعلیم و تربیت دارد و رضایت او می تواند در تحقق اهداف نظام آموزش و پرورش تاثیر به سزایی داشته باشد. شاید بخشی از مشکلات فعلی نظام آموزش و پرورش ناشی از بی توجهی به رضایت شغلی معلمان و تاثیر آن بر کیفیت آموزشی باشد. رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت شغلی است. رضایت شغلی عاملی است که سبب افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردي می گردد - همان منبع - .
یکی از صفات شخصیتی که رفتار سازمانی یا رفتار در محیط کار را تحت تاثیر قرار می دهد عزت نفس است. عزت نفس درجه و ارزشی است که یک فرد براي خود قایل می شود - موهر، 2003، به نقل از مشکی و همکاران،. - 1387 عزت نفس به منزله بیان تایید یا عدم تایید فرد نسبت به خویشتن است و نشان می دهد که تا چه اندازه فرد خود را توانا، ارزنده و پر اهمیت می داند و به عبارت دیگر عزت نفس یک تجربه شخصی است که ترجمان آن را می توان در سطح گفتار و در رفتار هاي معنا دار مشاهده کرد. - پوپه1 ، 1996؛ به نقل از مشکی و همکاران،. - 1387
در اهمیت عزت نفس همین بس که رضایت ما از زندگی شدیداً به احساسات ما در میزان ارزش خویش بستگی دارد. بطوري که هر گاه افراد احساس کنند عزت نفس آنها در معرض خطر قرار گرفته است سعی می کنند با استفاده از انواع رفتارها و راهبردها، احساس ارزشمندي خویش را حفظ کرده، از خود دفاع کنند. بیشتر صاحب نظران در ارزیابی بالینی و غیر بالینی خود از عزت نفس بعنوان یک نکته کلیدي که می تواند اغلب حوادث زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، یاد می کنند. با افزایش آن در دیگر زمینه هاي زندگی فرد تغییر ایجاد می کنند.
به اعتقاد روانشناسان، جامعه اي که افراد آن از عزت نفس بالایی برخوردار باشند در برابر انواع مسائل و مشکلات زندگی، فشارهاي روانی، حوادث و بیماریهاي روانی مقاوم و پایدار خواهند بود و این امر، شکوفایی استعدادهاي نهفته، خلاقیت و پیشرفتهاي فرهنگی، اقتصادي و اجتماعی را به دنبال خواهد داشت با توجه به اهمیت موضوع و وجود این واقعیت که در کشور ما، پژوهش با این سه متغیر یافت نشد و از آنجا که انتظار می رود معلمان داراي تفکر انتقادي باشند تا بتوانند در محیطهاي آموزشی این شیوه را به دانش آموزان آموزش داده و خود در موقعیتهاي مختلف، تصمیم گیري مناسب بنمایند، لازمست عوامل موثر بر تمایل آنان به استفاده از تفکر انتقادي شناسایی شود. لذا این پژوهش بر آن است رابطه این سه متغییر و چگونگی آن را مورد بررسی قرار دهد. بنابراین مساله اي که در این پژوهش به بررسی آن پرداخته می شود این است که آیا بین تفکر انتقادي، رضایت شغلی و عزت نفس رابطه وجود دارد؟
روش شناسی
جامعه آماري در این پژوهش عبارت اند از : کلیه معلمان آموزش و پرورش ناحیه دو ساري در سال تحصیلی 95-96 می باشند. نمونه ي پژوهش شامل 6 دبیرستان و 6 راهنمایی و 7 دبستان است که با روش نمونه گیري تصادفی خوشه اي یک مرحله اي انتخاب شدند . حجم نهایی نمونه 336 نفر که 168 نفر زن و 168 نفر مرد بودند . تعداد 37 نفر از مجموع 336 نفر بعلت خالی گذاشتن اکثر سوالات پرسشنامه تفکر انتقادي از مجموعه کنار گذاشته شد و پژوهشگر اقدام به توزیع و جمع آوري دوباره این تعداد پرسشنامه کرد و در مرحله دوم نیز تعداد 6 نفر بعلت پر نکردن پرسشنامه تفکر انتقادي کنار گذاشته شدند .
ابزار پژوهش
-1 پرسشنامه تفکر انتقادي کالیفرنیا فرم ب
این آزمون به عنوان ابزاري استاندارد شده براي سنجش مهارت هاي اساسی تفکر انتقادي در سطح دبیرستان و بالاتر طراحی و تهیه شده است . آزمون مهارت هاي تفکر انتقادي کالیفرنیا شامل 34 پرسش چند گزینه اي است که پاسخ گویی به پرسش هاي آن داراي محدودیت زمانی می باشد. در راهنماي آزمون مدت پاسخ گویی 45 دقیقه تعیین شده است . از 34 پرسش چند گزینه اي 20 پرسش چهار گزینه اي و 4 پرسش آن پنج گزینه اي است.
آزمودنی ها براي هر پرسش ، از بین گزینه هاي پیشنهادي ، یک گزینه را که بر اساس قضاوت خودشان بهترین پاسخ است ، انتخاب می کنند. براي نمره گذاري آزمون کلید استاندارد وجود دارد. در این کلید براي هر پرسش یک پاسخ درست و براي هر پاسخ درست یک امتیاز - نمره - در نظر گرفته شده است. بر این اساس، دامنه ي نمرات آزمودنی ها بین 0 تا 34 خواهد بود. این آزمون به فارسی ترجمه شد و محتواي برخی از ماده هاي آن، براي انطباق با فرهنگ فارسی و ایرانی تغییر یافت.
