بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی رابطه عزت نفس مشروط با انسجام و انعطاف پذیری خانواده در دانش آموزان شهر شیراز اجرا گردید. طرح کلی پژوهش در این تحقیق ، توصیفی از نوع همبستگی می باشد.:جامعه آماری این تحقیق متشکل از کلیه دانشآموزان پسر و دختر اول دبیرستانهای شهر شیراز بود نمونه به روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای انتخاب گردید. ابزار پژوهش: - 1 پرسشنامه انسجام خانوادگی: سامانی - - 1381 - پرسشنامه انعطاف پذیری مثبت: شاکری -3 - 1382 - پرسشنامه عزت نفس مشروط کرنیس:پرسشنامه عزت نفس مشروط توسط کرنیس . - 2003 - روش تجزیه و تحلیل آماری از همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه همزمان استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که متغیرهای انعطاف پذیری و انسجام خانواده دارای قدرت پیش بینی معنادار برای متغیر عزت نفس مشروط می باشند .
مقدمه
عزت نفس درجه و ارزشی است که یک فرد برای خود قائل می شود به عبارت دیگر عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن و حس ارزشمند بودن هر فرد از مجموع افکار و احساس ها و عواطف و تجربیات او در طول زندگی ناشی می شود. مجموعه برداشت ها و تجربه هایی که فرد از خویش دارد باعث می شود که نسبت به خود احساس خوشایند یا برعکس احساس بی ارزشی بنماید . در واقع تصور افراد نسبت به خودشان به واسطه تجارب آن ها با افراد مختلف و گوناگون در زندگی سبب پیدایش و دگرگونی عزت نفس در آن ها می شود . یکی از اساسی ترین موضوعاتی که در زندگی هر انسان مطرح و در موفقیت ها و شکست های وی تاثیر مستقیم دارد نگرش وی نسبت به خود است.
فردی که خود را مفید ،موثر و ارزشمند بداند و از عزت نفس بالایی برخوردار باشد توان مقابله در برابر فشار ها ، بلایا و مصیبت ها را خواهد داشت و از بهداشت روانی سالمی برخوردار خواهد بود. در مقابل فردی که خود را نا توان ، نالایق و بی کفایت تصور می کند در معرض اختلالات روانی بیشتری قرار دارد. عزت نفس از مهمترین عوامل تعدیل کننده فشار روانی – اجتماعی بوده و بر زمینه های روابط خانوادگی ، تعامل های اجتماعی ، موفقیت تحصیلی، تصور بدنی و احساس خود ارزشمندی کلی مبتنی است و میزان اهمیت این زمینه ها با توجه به تفاوت های فردی و رشد فرد تغییر می کند.
همچنین عزت نفس از اساسی ترین عوامل رشد مطلوب شخصیت محسوب می شود و با سازگاری در بسیاری از زمینه های زندگی رابطه دارد به طوری که افراد با عزت نفس بالا، تمایل به توجه به نقاط قوت و نادیده گرفتن نقاط ضعف خود دارند. این افراد آمادگی بیشتری برای پذیرش ارزیابی های مثبت از خود دارند. در هر صورت سلامت و موفقیت هر فرد در گرو احساس خود ارزشمندی و احترامی است که برای خود قائل است.عزت نفس در زندگی روزمره انسان نقش مهمی ایفا می کند و در سر نوشت او تاثیر بسزایی دارد به طوری که رضایت از زندگی شدیداً به احساسات فرد در مورد میزان ارزش خویش بستگی دارد - خزائی، . - 1382
در واقع هر انسانی بر اساس ملاک ها و معیار هایی که در اختیار دارد همواره خود را مورد ارزیابی و قضاوت قرار می دهد و میزان کارایی ، موفقیت و ارزش خویش را تعیین می نماید به این ترتیب جایگاهی که به خود می دهد درجه عزت نفس او را مشخص می کند - شجری و کاشانی، 1380 به نقل از آذریان و فاتحی زاده، . - 1384 بسیاری از روانشناسان ،روانپزشکان ، جامعه شناسان عزت نفس را به عنوان عاملی معرفی می کنند که انگیزش اشخاص ، شغل، موفقیت تحصیلی ، رضایت شغلی، سلامت روانی و فیزیکی اشخاص را تحت تاثیر قرار می دهد - بوسیتر1 ، کمپل 2 ، کروجر3، وهس4، . - 2003 و معتقدند افرادی که احساس خوبی در مورد خود دارند به آسانی تعارض ها را پشت سر گذاشته، در مقابل فشارهای منفی ایستادگی می کنند و به خوبی می توانند از زندگی لذت ببرند در واقع آنها راه رسیدن به سلامت و کمال و پیمودن مدارج رشد و پیشرفت را در عزت نفس یافته اند.
- بیابانگرد ، . - 1376 از آنجایی که عزت نفس سازه ای است که در بین روانشناسان و محققین علوم انسانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، تحقیقات بسیاری در زمینه عزت نفس انجام شده به طوری که برای مدتهای طولانی تحقیق بر عزت نفس در جوانان و نوجوانان به طور عمده بر عزت نفس کلی استوار بود اما در دهه اخیر توجه محققین به جنبه جدیدی از عزت نفس به نام عزت نفس مشروط5 و عزت نفس غیر مشروط6 معطوف شده است. عزت نفس مشروط شکل خاصی از عزت نفس است که به شدت مشروط به نتایجی است که فرد در حوزه یا زمینه خاصی بدست می آورد یا به عبارتی میزان ارزشی است که فرد در زمینه خاص برای خود قائل است و به شدت مشروط به کسب موفقیت در آن زمینه است.
در واقع افراد با عزت نفس مشروط دل مشغول چگونگی انجام و کارایی در کارها و ارزیابی دیگران هستند - کرنیس8 ، - 2002، و عزت نفس در آن ها وابسته به برآورده شدن معیارها و انتظارات جامعه است - دسی9 و رایان، - 1995 و این شکل از عزت نفس می تواند مشروط به حوزه های مختلفی شامل ظاهر فرد ، رقابت جویی، حمایت خانواده ، عشق به خدا ، تحسین دیگران، شایستگی تحصیلی باشد به طوری که موفقیت در این زمینه ها عزت نفس را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.
از آنجایی که عزت نفس مشروط اخیراً مورد توجه محققان قرار گرفته مانند عزت نفس کلی از دیدگاه های مختلف بررسی شده و عده ای خواستار درک پیامدهای آن بر عملکرد انسان بوده و عده ای عوامل موثر بر آن را جستجو کرده اند که این عوامل شامل مشکلات تحصیلی و مالی،سبک های دلبستگی ، سبک های درون فردی ، ویژگی های ظاهری فرد ،حمایت و عشق خانواده بخصوص انسجام و انعطاف پذیری خانواده و ویژگی های شخصیتی می باشد - کروکر، لوتانن، 2003؛ پارک1، کروکر، میکلسون2، 2004 ؛ زیگلرهیل3، 2006؛ پاتریک4 و دیگران، . - 2004 که از بین این عوامل انسجام و انعطاف پذیری خانواده و ویژگی های شخصیتی از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
بیان مساله:
تصور و آگاهی آدمی درباره ویژگی های خود و ارزیابی آن یکی از مهمترین موضوعات در روانشناسی به شمار می رود . یافته های پژوهشی نشان می دهد که باور انسان به ظرفیت ها و توانایی های خود از یک طرف شاخص مهمی در شکل دهی الگوهای رفتاری و عاطفی و موفقیت های او در عرصه های گوناگون زندگی و از طرف دیگر عامل مهم اثر گذار در بهداشت روانی و سلامت و کیفیت زندگی به شمار می رود. عزت نفس از مفاهیمی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران بوده است.
به طوری که ابتدا روانشناسان و جامعه شناسان از قبیل ویلیام5جیمز، هربرت6 مید، چارلز کوبی7 و پس از آن نئوفرویدینها از جمله سالیوان8 و هورنای 9 این مفهوم را در نظریه های شخصیتی شان وارد کردند و تعاریف متعددی برای آن نقل کردند. گروهی از تعاریف بر میزان ارزشی که فرد برای خود قائل است متمرکز شده اند، گروهی دیگر بر توانمندیهای فرد تاکید می کنند چنانچه اولین بررسی در مورد عزت نفس توسط ویلیام جیمز - 1890 - انجام شده است - به نقل از بیابانگرد، - 1384 و او اظهار می دارد که هر چند مفهوم خود و عزت نفس بسیار به هم شبیه است اما عزت نفس اشاره به سطوح ارزشمندی دارد که فرد برای خود قائل است و به معنی درک و دریافت جایگاه و منزلت خود می باشد - کوپراسمیت10، 1967 به نقل از حسینی نسب و وجدان پرست، . - 1378 در طول چند دهه گذشته تعاریف متعددی برای عزت نفس مطرح شده است که به برخی از آن ها اشاره می گردد:
رزنبرگ - 1965 - 11 عزت نفس را به عنوان قضاوت کلی شخص از خود تعریف کرده که شامل سطوح خود ارزشمندی و خود پذیری و احترام به خود می باشد. کوپر اسمیت - - 1967 معتقد است عزت نفس ارزشی است که اطلاعات درون خود پنداره برای فرد دارد، به عبارت دیگر عزت نفس، ارزیابی فرد را نسبت به ارزش و شایستگی خود منعکس می کند - به نقل از صحرا گرد، . - 1378 از نظر راجرز12 - 1987 - عزت نفس عبارت است از ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی خویش - به نقل از شاملو، . - 1389 فروم13 عزت نفس را نوعی فعلیت یافتن نفس می داند و در نظر او شخصی که بتواند خودش را دوست بدارد به دیگران نیز می تواند علاقه مند باشد - به نقل از کوهن، . - 2002 براون - 1993 - 14 عزت نفس را ارزیابی خود در پرتو عقاید دیگران می داند که بر اساس فرآیندی عاطفی - خصوصاً احساس های منفی و مثبت درباره خود - بناشده است.
