بخشی از مقاله
چکیده
مهاجرت آثار مثبت و منفی زیادی برای کشورها، منجمله کشورهای مبدا در پی دارد. مهاجرت ممکن است منجر به کاهش بهره وری و رشد اقتصادی گردد. هدف این تحقیق، بررسی رابطه علی مهاجرت و رشد اقتصادی در ایران طی دوره 1391- 1360 می باشد. بدین منظور از مدل رشد نیوکلاسیک سولو -سوان بهره گرفته شد. در این مسیر ضمن بررسی ادبیات موضوعی و چهارچوب علمی اثر گذاری مهاجرت بر رشد اقتصادی، نتایج تجربی حاصل از روش علیت گرنجری و رهیافت آزمون کرانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون علیت میان مهاجرت و رشد اقتصادی نشان داد که در بلند مدت یک رابطه علی دو طرفه میان مهاجرت و رشد اقتصادی در ایران وجود دارد و همچنین نتایج تکنیک تصحیح خطای نیز نشان داد که در کوتاه مدت نیز یک رابطه علی دوطرفه میان مهاجرت و رشد اقتصادی وجود دارد.
مقدمه
از نظر اقتصادی، مهاجرت اعم از مهاجرت داخلی یا بینالمللی، مکانیزمی برای بازتوزیع نیروی کار است. مهاجرت فرآیند انتقال نیروی کار از مناطق دارای عرضه زیاد نیروی کار و دستمزد کم به مناطق با تقاضای زیاد برای نیروی کار و دستمزد بالا صورت میپذیرد. مهاجرت بینالمللی ارتباط زیادی با سهم نیرویکار فعال دارد بدین ترتیب که در کشورهایی که به علت عرضه بیش از حد نیروی کار با مسئله کاهش دستمزد روبرو هستند، مهاجرت میتواند فشار ناشی از کاهش دستمزدها را تقلیل دهد.
- درینواتر و دیگران، 2003، ص . - 5 مهاجرت منجر به تغییر وحرکت در اقتصاد میگردد. این تغییرات بستگی به نرخ پسانداز مهاجران در هنگام بازگشت به وطن داشته و اثری مثبت بر نرخ انباشت سرمایه میگذارد. - لوین و دیگران، 2003، ص . - 5 از طرفی مهاجرت دارای اثرات منفی بر رفاه جمعیت کشور مبدا دارد. با این فرضکه سرمایهی مهاجران کمتر از سرمایهی افراد بومی است، لذا مهاجران نرخ رشد اقتصادی را کند می کنند. پیشرفت تکنولوژیکی به انگیزه افراد برای سرمایهگذاری در بخش تحقیق و توسعه - D & R - و همچنین تا حدی به تغییرات مهاجرت بستگی دارد که بر میزان پیشرفت اثر میگذارد. مهاجرت دارای اثر مثبتی از طریق پیشرفت تکنولوژیکی بر رشد اقتصادی دارد.
- همان منبع، ص. - 5 این فرآیند رشد با افزایش بازدهی سرمایه گذاریهای تحقیق و توسعه - - D & R از طریق مهاجرت افراد و کارگران ماهر صورت می پذیرد و همچنین ترکیب مهارت نیرویکار داخلی را افزایش میدهد. - درین واتر و دیگران، 2003، ص . - 5 مهاجرت آثار مثبت و منفی زیادی برای کشور مبدا در پی دارد. اثر اولیه و مستقیم مهاجرت در کشور مبدا، کاهش تعداد کارگران است. - انتشارات سازمان ملل ،2004،ص. - 97 از دست دادن کارگران ماهر به عنوان فرار مغزها از کشور تلقی شده و منجر به کاهش بهره وری و رشد اقتصادی میگردد.
- همان منبع،2004،ص - 97 به غیر از از دست دادن افراد ماهر، ممکن است هزینه های دیگری مانند بازده پایین سرمایه گذاری در آموزش و پرورش را نیز متحمل شود زیرا دولت مقادیر قابل توجهی را صرف آموزش حرفه ای افرادی مانند پزشکان، مهندسان و متخصصان دانشگاه می کند. . - همان منبع،2004،ص - 97 در ارتباط با مهاجرت نیروی کار باید این نکته ذکر شود اگر نیروی کار از افراد کم مهارت باشند که بیکار شده اند و یا از خانواده های فقیر باشند، گرچه استاندارد زندگی این خانواده ها بهبود می یابد، اما تاثیر چندانی در توسعه کشور نخواهد داشت. افزایش نابرابری درآمد در کشور، از دست دادن مالیاتهای کارگران و کاهش حوالهها در طول زمان از دیگر آثار منفی مهاجرت در کشور مبدا میباشد. - همان منبع،2004،ص. - 97
با افزایش مهاجرت، عرضه بیش از حد نیروی کار در بازار داخلی کاهش می یابد که این روند مهاجرت، فرصتهایی را برای دیگر کارگران فراهم کرده که پیش از این در کشور مبدا وجود نداشته است. انتقال وجوه برای اعضای خانواده توسط مهاجران، میتواند به عنوان یک عامل امنیت اجتماعی تلقی شود و به کاهش فقر کمک زیادی نماید. - انتشارات سازمان ملل،2004،ص. - 109 همچنین مهاجرت وجوه ارسالی و ارز در کشور مبدا را افزایش داده و به جریان تجارت بین المللی این کشورها کمک زیادی مینماید. از دیگر آثار مثبت مهاجرت برای کشور مبدا، بازگشت نیروی کار ماهر است که از طریق انتقال مهارت ها و ارتباط با شبکههای خارجی باعث افزایش سرمایهی انسانی میشود.
تجزیه و تحلیل از 74 کشور در حال توسعه تاثیر مثبت حواله بر کاهش فقر را تایید کرده است که به طور متوسط 10 درصد افزایش در حوالهها و افزایش تولید ناخالص داخلی منجر به کاهش 1.6 درصد فقر شده است. - همان منبع - . امروزه مهاجرت از کشورهای فقیر به ثروتمند و یا از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته یکی از مشکلات فراروی این کشورها بوده است. امروزه اقتصاد دانان معتقدند که تاکید بیش از حد به تمرکز سرمایه مادی در روند رشد اقتصادی صحیح نبوده و توجه به سرمایه انسانی، به دلیل اهمیت آن در انباشت سرمایه مادی، برای رشد اقتصادی ضروری است.
در واقع می توان گفت کمبود سرمایه گذاری در سرمایه انسانی، عامل اصلی نازل بودن سطح رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه می باشد. کشورهای در حال توسعه هر ساله مقادیر متنابهی سرمایه وارد کشور می کند ولی بدلیل فقدان مهارت های ضروری مورد نیاز قادر به استفاده کامل از این منابع نیستند. عدم توانایی رشد سرمایه انسانی همراه با رشد منابع فیزیکی یکی از دلایل اصلی پایین بوده بهره وری منابع فیزیکی در کشورهای در حال توسعه می باشد.
مطابق تئوریهای رشد درون زا ، انباشت سرمایه انسانی یکی از فاکتورهای مهم تولید می باشد و امروزه شواهد نشان دهنده اهمین متغیر انباشت سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی کشورها می باشد و به عنوان مهمترین عامل رشد تولید ملی به حساب می آید و به همین منظور، سهم قابل توجهی از منابع کشورهای صرف آموزش نیروی انسانی می شود. و زمانی که سرمایه انسانی قابل بهره برداری قرار می گیرد، به شکل مهاجرت نیروهای متخصص از کشور خارج می شود و زیان جبران ناپذیری را متوجه اقتصاد کشورهای در حال توسعه می کند.
- تیموری الله لو،1390،ص - 3 با توجه به اینکه ایران یکی از کشور هایی است که آمار مهاجرت افراد به سایر کشورها در سطح بالایی قرار داشته، کشور مورد مطالعه را ایران قرار داده و از آنجا که سالانه تعداد زیادی از مهاجران ایرانی، آمریکا را به عنوان مقصد انتخاب می کنند، در این پژوهش کشور آمریکا را به عنوان کشور مقصد انتخاب میکنیم. با توجه به مطالب ذکر شده، مهاجرت بر رشد اقتصادی تاثیرات مثبت و منفی به جای میگذارد.
مهاجرت در مدل رشد سولو - سوان
در اینجا با هدف وارد نمودن مهاجرت به الگوی سولو - سوان مدل رشد بررسی می شود. در این الگو، مهاجرت مجاز است. هر چند، اقتصاد همچنان نسبت به کالاها و دارایی های خارجی بسته است. M - t - جریان مهاجرت به اقتصاد کشور مهاجر پذیر است و مقدار سرمایه ای است که هر مهاجر از اقتصاد خارج می کند. در الگوی بدون مهاجرت بود که نرخ کاهش در k بر اثر رشد نیروی کار موثر در نرخ n و استهلاک ذخیره سرمایه در نرخ است. نرخ استهلاک با عبارت مهاجرت آورده شده است.
در عبارت فوق m ،نرخ خالص مهاجرت ارائه شده است، و اگر مثبت باشد، نشان دهنده مهاجرت به اقتصاد و اگر این عبارت منفی باشد نشان دهنده خروج مهاجرت از یک اقتصاد می باشد. اثر مهاجرت به عبارات داخل کروشه بستگی دارد. به این دلیل که مهاجران سرمایه فیزیکی کمی با خود دارند به طور کلی K k است، برای توضیح بهتر اثر مهاجرت بر معادله رشد، دو حالت حدی را مورد بررسی قرار می گیرد:
- 1 اگر دو عبارت با هم برابر باشند - K k - ، این یعنی مهاجرت اثری بر رشد ندارد و الگو با الگوی بدون مهاجرت یکسان خواهد بود. 2 -، اگر مهاجران بدون سرمایه مهاجرت کنند، K 0 ، پس مهاجرت به نرخ رشد طبیعی جمعیت - - nاضافه می شود. به عبارت دیگر، می توان مشاهده کرد که مهاجران مانند افراد تازه متولد شده هستند چرا که آنها سرمایه انباشت شده ای با خود ندارند. . - اتی کیلزلین،2006،ص - 37
تابع مهاجرت
با افزایش k ، نرخ دستمزد داخلی افزایش می یابد بنابراین نرخ مهاجرت افزایش می یابد. وقتی نمودار نرخ خالص مهاجرت را در مقابل نرخ مهاجرت رسم می شود، یک منحنی با شیب مثبت بدست خواهد آمد. در حالیکه یک رابطه مثبت میان k و m برقرار است، فرض شده است در شرایطی که نرخ دستمزد نیروی کار در دیگر کشورها همزمان با تغییر k تغییر کند، این رابطه به همان شکل باقی می ماند. شیب تابع مهاجرت به رابطه میان مهاجرت و هزینه انتقال بستگی دارد. وقتی که هزینه ها همراه با تعداد مهاجران افزایش می یابد، در نتیجه ، یک تغییر در k اثر کمی بر مهاجرت دارد.
