بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش تحلیل رابطه بین هوش معنوی و بهرهوری کارمندان وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است. این پژوهش کاربردی و شیوه توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه کارمندان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1394 بود که به وسیله فرمول کوکران و نمونهگیری تصادفی 200 نفر به عنوان نمونه پژوهشی انتخاب و برای سنجش هوش معنوی از پرسشنامه استاندارد کینگ و از نمره ارزشیابی برای سنجش بهرهوری استفاده شد. در پژوهش حاضر از آزمونهای آماری همچون فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی آزمونهای رگرسیون چندگانه، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس استفاده شد و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین هوش معنوی و ابعادش با بهرهوری کارمندان رابطه مثبت و معناداری برقرار است - p<0/01 - و %39 از واریانس بهرهوری در کارمندان به واسطه هوش معنوی و ابعادش قابل تبیین است . - R2= 0/40 - نتایج نشان داد که از طریق تقویت هوش معنوی کارمندان میتوان بهرهوری را افزایش داد.
کلمات کلیدی: هوش معنوی، بهرهوری، کارمندان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
.1 مقدمه
در نظام کنونی جهان، بهرهوری1 و ارتقای آن یکی از اهداف عمده سازمانهای فعال و زنده است. در نظام متحول و پیشرو، اولین گام کوشش برای شناخت و بهرهوری و متعاقب آن تلاش برای تعیین عوامل مؤثر بر افزایش آن است که از شرایط لازم و ضروری تحقق رشد و توسعه به شمار میآید. بهرهوری عاملی است که با بقا و دوام حیات ملتها گره خورده و یکی از معیارهای تعیین قدرت در جوامع بینالمللی و محافل علمی است. لزوم شناخت تواناییهای بالفعل و بالقوه در دنیای بهرهوری و سرمایهگذاریهای کلان برای اشاعه و گسترش آن از اهم اولویتهای امروزه نظام اداری و اجرایی کشور است .[7] در حقیقت، بهرهوری نگرشی واقعگرایانه به کار و زندگی و معیاری است که به کمک آن می توان به طور مستمر وضعیت موجود را بهبود بخشید .[3]
بهرهوری به شکلی فزآینده مبتنی بر دانش، مهارتها و تواناییهای عقل انسان آموزش دیده است و در واقع نوعی نگرش عقلایی به زندگی و نوعی فرهنگ است. فرهنگی که انسان با فکر و اندیشه خود اعمال خود را بر ارزش و واقعیتها منطبق میکند و سعی دارد بهترین نتیجه مادی و معنوی را در زندگی کسب کند .[2] گریگوری - 2001 - 1 معتقد است نیروی انسانی مهمترین عامل در ارتقای بهرهوری است و اظهار می دارد، چنانچه کارکنان با سازمان خود احساس تعهد کنند و از حمایت سازمانی برخوردار باشند، بیشترین بهرهوری را خواهند داشت .[6] اهمیت معنویت و رشد معنوی در انسان، در چند دهه گذشته به صورتی روز افزون توجه روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است .پیشرفت علم روانشناسی از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده جوامع نوین از سوی دیگر، باعث شده است، نیازهای معنوی بشر در برابر خواستهها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری بیابند.
چنین به نظر می رسد که مردم جهان، بیش از پیش به معنویت و مسائل معنوی گرایش دارند. سازمان جهانی بهداشت در تعریف ابعاد وجودی انسان، به ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی اشاره می کند و بعد چهارم، یعنی بعد معنوی را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح می سازد .[23] بی شک انسان مهمترین جز هستی و عامل اصلی در تمدن است و هیچ وظیفهای مهمتر از هدایت و رشد دادن به این عامل نیست، از این رو سازمانها نیز بدون مدیرانی توانمند و خلاق کلاف سر در گمی از انسانها و ماشین خواهند بود. از جمله موضوعاتی که امروزه به طور وسیعی، در پاسخ به محیط های متلاطم و پیچیده درسازمانها به آن توجه می شود معنویت و اخلاق است.
در دهههای اخیر مفهوم معنویت و کاربردهای آن در دنیا به خصوص در دنیای غرب اهمیت زیادی یافته است، به طوری که مفاهیمی همچون خدا، مذهب و معنویت که موضوعاتی خصوصی قلمداد می شدند، وارد تحقیقات علمی و مباحث آکادمیک در حوزه علوم انسانی شده اند. یکی از مفاهیمی که به تدریج از درون جلسات و کنفرانس ها ظهور کرده، هوش معنوی است. همه ما با یک سرمایه معنوی بالا متولد میشویم. این یک توانایی پایه و ذاتی مغز ما است. اما همانند همه توانمندیهای ذاتی، باید این توانایی نیز توسعه یافته و تقویت شود. وقتی وارد سازمان می شویم با توجه به شدیدتر شدن نیاز به اعتماد برای فعالیت در سازمانهای امروزی، نیاز به معنویت و توسعه هوش معنوی در بین افراد افزایش می یابد. ریشه اعتماد در بین افراد پایبندی به اصول معنوی و اخلاقی بوده و بدون آن شالودههای سازمان متزلزل می باشد کارکنانی که از هوش معنوی برخوردارند، به عنوان سرمایهای با ارزش برای سازمان محسوب می شوند.
.1-1 هوش معنوی
توانایی رفتار کردن با دلسوزی و دانایی در حین آرامش درونی و بیرونی، صرف نظر از پیشامدها و رویدادهاست. افراد با هوش معنوی بالا در حین قضاوت، توانایی منصفانه و دلسوزانه رفتار کردن را دارند. هوش معنوی زمینه ساز دستیابی انسان به معنای زندگی است که از سه جنبه هدف داری، ارزشمندی و کارکرد زندگی تشکیل می شود .[22] به عقیده جورج مهمترین کاربردهای هوش معنوی در محیط شامل: امنیت شخصی و ایجاد آرامش خاطر، ایجاد تفاهم بین افراد و بهبود ارتباطات در محیط کار، مدیریت کردن تغییرات و از میان برداشتن موانع راه می باشند .[12] تعاریف گوناگونی از هوش مطرح شده است؛ اما هسته اصلی تمام این تعاریف را تمرکز بر روی حل مسئله برای سازگاری و رسیدن به اهداف میدانند.
بررسی مطالعات انجام شده نشان میدهد مفاهیم هوش و معنویت از دیرباز مورد توجه بوده و آنچه در این برهه از زمان اهمیت ویژه می یابد تلفیق این دو مفهوم در کنار هم است. از آنجائی که بهرهوری یکی از متغیرهای بسیار مهم در سازمانهاست و نتایج برخی از پژوهشها بیانگر تاثیر انواع هوش بر سطوح مختلف بهرهوری میباشد، به نظر می رسد ررسی رابطه هوش معنوی با بهرهوری، زمینه تحقیقات مهمی باشد که با مطالعه جایگاه معنویت و هوش معنوی در زندگی شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، روشنگر نکات ارزشمندی در زمینه بهرهوری باشد. در زمینه بررسی هوش معنوی و بهرهوری تاکنون مطالعات بسیاری صورت گرفته است: از جمله رضائیان و کشتهگر در تحقیقی به دست آوردند که بین هوش هیجانی و تعهد سازمانی رابطه معناداری وجود دارد .[20]
ساغروانی در تحقیقی باعنوان رابطه بین هوش معنوی با تعهد سازمانی به دست آورد که بین هوش معنوی و تعهد سازمانی رابطه مثبت وجود دارد .[21] فرامرزی، همایی و سلطان حسینی در تحقیقی به دست آوردند که رابطه معناداری بین هوش معنوی و هوش هیجانی وجود دارد .به عبارتی هوش معنوی بیشتر سبب هوش هیجانی زیادی می شود .[10] یزدانی در تحقیقی با عنوان رابطه بین درک کارکنان از معنویت محیط کار، رفتار شهروندی سازمانی و هوش معنوی و نقش تعهد سازمانی به عنوان متغیر تعدیل کننده به دست آورد که بین هوش معنوی با درک کارکنان از معنویت محیط کار و رفتار شهروندی سازمانی رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد .[24] با توجه به اهمیت بحث هوش معنوی و بهرهوری در هر سازمانی، در این پژوهش سعی بر این است تا به شناسایی رابطه بین هوش معنوی و بهرهوری پرداخته شود.
.2 روش بررسی
این پژوهش توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش کارمندان وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1394 هستند و نمونه پژوهش شامل 200 تن از کارمندان وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی مشمول ویژگیهای تحقیق بود که با روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدند و پرسشنامههای دموگرافیک، هوش معنوی کینگ و نمره ارزشیابی توسط افراد تکمیل گردید. در مورد برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد.
.3 ابزار
-1 پرسشنامه ویژگیهای دموگرافیک شامل سن، جنسیت، تأهل، تحصیلات و نمره ارزشیابی کارمندان برای سنجش میزان بهرهوری کارمندان. پرسشنامه هوش معنوی کینگ : - SISRI - این پرسشنامه در سال 2008 توسط کینگ طراحی و ساخته شد. این پرسشنامه دارای 24 گویه است و طیف نمره دهی آن بر اساس لیکرت پنج گزینه ای است و چهار زیر مقیاس دارد: تفکر وجودی انتقادی، تولید معنای شخصی، آگاهی متعالی و بسط حالت هشیاری. پایایی این مقیاس با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/88 برآورد شده است. روایی صوری و محتوایی مقیاس توسط متخصصان روانشناسی مورد تایید قرار گرفت. برای برآورد روایی همگرایی از پرسشنامهی تجربهی معنوی غباری بناب به طور همزمان استفاده شده که ضرایب همبستگی این دو پرسشنامه 0/66 به دست آمده است. برای محاسبهی روایی سازه مقیاس از تحلیل عامل اکتشافی و تحلیل عامل تاییدی مرتبهی اول استفاده شده است. نتیجههای به دست آمده نشان داد که این مقیاس ابزاری پایا برای سنجش هوش معنوی است و با توجه به روایی و پایایی مناسب، آن را میتوان در محیطهای آموزشی و پژوهشی مانند دانشگاه استفاده نمود .[4] روش اجرای این پژوهش به صورت تکمیل پرسشنامه بود که بعد از موافقت افراد به صورت انفرادی در اختیار آنها قرار گرفت. برای تحلیل دادهها از روشها و شاخصهای آماری شامل فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی همزمان استفاده شد که کلیه مراحل با استفاده از نرمافزار SPSS 22 انجام شد.
.4 یافتهها
