بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی رابطه سرمایههای روانشناختی - امید، خوشبینی، تابآوری و خودکارآمدی - با فرسودگی شغلی در کارمندان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان بود. روش پژوهش از نوع همبستگی بوده و جامعه مورد بررسی کلیه کارمندان شاغل در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان در سال 1394 بودند که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تعداد 162 از آنها به طور تصادفی انتخاب شدند.
- اطلاعات مورد نیاز به وسیله پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش، پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز و پرسشنامه دموگرافیک محقق ساخته جمعآوری و برای تحلیل آن از آزمون رگرسیون چندمتغیری استفاده گردید. نتایج حاصل از تحلیل یافتههای به دست آمده از پژوهش به طور کلی نشان داد که سرمایه روانشناختی و مؤلفههای آن با کنترل اثر ویژگیهای جمعیت شناختی، بر روی فرسودگی شغلی و مؤلفههای آن نقش پیشبینی کنندگی معناداری در سطح - 0/ 001 - دارند.نتایج تحقیق نشان داد که از روی سرمایه روانشناختی و مؤلفههای آن میتوان به پیشبینی فرسودگی شغلی کارمندان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان پرداخت.
مقدمه:
امروزه فرسودگی شغلی به عنوان یک مشکل مهم اجتماعی و فردی شناخته شده است که با غفلت ورزیدن از آن سلامت روان شخصی و خانوادگی فرد را به خطر میاندازد. از طرف دیگر موقعیت شغلی و عوامل روانی حاکم بر رفتار سازمانی محیط کار او را تضعیف میکند. پژوهشهای داخلی و خارجی، عوامل گوناگون تأثیرگذار بر فرسودگی شغلی را به طور مستقیم و غیر مستقیم مورد بررسی قرار دادهاند - محمدی، . - 1390 فرسودگی شغلی1 اولین بار در دهه 1970 توسط فرویدنبرگر2 تحت عنوان سندرم تحلیل قوای جسمی- روانی در تحقیقات روانشناسی بالینی وارد شد.
فرسودگی شغلی یک سندرم سه مؤلفهای شامل تحلیل عاطفی، مسخ شخصیت و فقدان موفقیت فردی است - شاکرینیا و محمدپور، . - 1389 فرسودگی شغلی سازهای چندبعدی است که در اثر فشارهای موجود در محل کار، نوع کار و سرخوردگی در کارکنان ایجاد میشود. به طور کلی فرسودگی شغلی به تغییرات منفی در نگرش، روحیه و رفتار افراد در مواجهه با فشارهای شغلی گفته میشود. فرسودگی شغلی در میزان خفیف اختلال روانی نیست ولی به آهستگی در طول زمان توسعه یافته و ممکن است به یک ناتوانی روانی تبدیل شود. به همین دلیل فرسودگی شغلی را در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی در رده اختلالات انطباقی طبقهبندی میکنند.
ابعاد فرسودگی شغلی خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و فقدان کارآمدی شخصی هستند - علیپور و همکاران، - 1391از سوی دیگر، یکی از مفاهیم مهم روانشناسی مثبتنگر که در سالهای اخیر در حوزهی رفتار سازمانی مورد توجه جدی قرار گرفته، مفهوم سرمایه روانشناختی است - گلپرور، . - 1393 سرمایه روانشناختی یک حالت روانشناختی مثبت و رویکرد واقعگرا و انعطافپذیر نسبت به زندگی است که از چهار سازه امید، خوشبینی، تابآوری و خودکارآمدی تشکیل میشود و هر کدام از آنها به عنوان یک ظرفیت روانشناختی مثبت در نظر گرفته میشود، دارای مقیاس اندازهگیری معتبر است، مبتنی بر نظریه و تحقیق است و وابسته به حالت و قابلیت رشد دارد و به طور چشمگیری با پیامدهای عملکردی ارتباط دارد - لوتانز و همکاران3، . - 2008امید، توانایی شخص برای هدفگذاری، تجسم مسیرهای لازم برای رسیدن به هدفها و داشتن انگیزه لازم در جهت رسیدن به آن هدفها است.
خوشبینی به اسنادهایعلّی مثبت اشاره میکند و روشی است که در آن افراد وقایع مثبت و منفی را تبیین میکنند و انتظار نتیجه مثبت دارند. تابآوری، ظرفیت فرد برای پاسخ دادن و حتی شکوفا شدن در شرایط فشارزای مثبت یا منفی است و خودکارآمدی به اطمینانی که افراد به تواناییهای خود برای انجام یک تکلیف خاص دارند، اشاره میکند - محبی و همکاران، 1393؛ لوتانز و همکاران، . - 2007نتایج برخی از پژوهشها نیز نشان میدهد، بین فشارهای روانی و فرسودگی شغلی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد.
در واقع فرسودگی شغلی در اثر فشار مداوم روانی پدید میآید. از آنجا که فرسودگی شغلی نیز موجب کاهش کیفیت خدمات ارایه شده به مشتریان و ارباب رجوع و به دنبال آن نارضایتی از خدمات میشود، شناخت و پیشگیری از فرسودگی شغلی در ارتقاء بهداشت روانی افراد و افزایش سطح کیفیت خدمات ارایه شده، نقش بسزایی خواهد داشت - شیروم4 و همکاران، . - 2004 با توجه به اهمیت موضوع، مسأله اصلی این پژوهش بررسی میزان رابطه سرمایههای روانشناختی با فرسودگی شخص در محیط کاری اداره فرهنگ و ارشاد خوزستان بود.
در علت شناسی فرسودگی شغلی عوامل گوناگونی همچون عوامل فردی، خانوادگی، سازمانی و فرهنگی مطرح بودهاند که از میان آنها عوامل سازمانی و فردی از نقش برجستهتری برخوردار است. تعدادی از عوامل روانشناختی همچون عزت نفس، خودپنداره، خودکارآمدی، منبع کنترل، اسناد، درماندگی آموخته شده، سرسختی روانشناختی، و راهبردهای شناختی در تبیین فرسودگی شغلی از اهمیت ویژهای برخوردار بودهاند - ابوالقاسمی و همکاران، . - 1388در رابطه عوامل فردی موثر بر فرسودگی شغلی، ویژگیهای درونی افراد و باورها و احساسات آنها نقش عمدهای در فرسودگی ناشی از شغل دارند - گلپرور، - 1393 که در پژوهش حاضر به نمونهای از آنها از جمله سرمایه روان-شناختی که شامل خودکارآمدی، تابآوری، امید و خوشبینی پرداخته میشود.
به این منظور متغیر فرسودگی شغلی به عنوان متغیر ملاک و متغیر سرمایههای روانشناختی به عنوان پیشبین در نظر گرفته شد تا از این طریق بتوانیم رابطه بین سرمایههای روان-شناختی با فرسودگی شغلی را مورد بررسی قرار دهیم.اما در مورد فرضیه های پژوهش فرضیه اول: سرمایه روانشناختی کلی و مؤلفههای آن به طور معناداری فرسودگی شغلی کارمندان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان را پیشبینی میکند. و همچنین فرضیه دوم به بعد خستگی عاطفی، فرضیه سوم بعد شخصیت زدایی ، فرضیه چهارم بعد فقدان موفقیت فردی می پردازد. در این تحقیق هدف اصلی: تعیین رابطه سرمایه روانشناختی و مؤلفههای آن با فرسودگی شغلی می باشد.
نظرسنجی ها مشخص کرده است که بیش از 50 درصد کارکنان سازمانها نمیدانند ماموریت سازمانی که در آن کار میکنند چیست؟ و 44 درصد کارمندان سازمانها هیچگونه همدلی و ارتباط عاطفی بین خود و مدیران رده های بالاتر سازمانی که در آن کار میکنند، نمیبینند - آشیانی و رسولزاده، . - 1388 به طور کلی تحقیقی که این موضوع و مسئله را بررسی کند که آیا رابطهای بین سرمایه روانشناختی با فرسودگی شغلی وجود دارد؟ تاکنون انجام نگرفته است که در این موضوع، اداره فرهنگ و ارشاد خوزستان مورد بررسی قرار گرفته و نتایج به دست آمده نیز میتواند به بهبود کیفیت خدمات فرهنگی ارائه شده در سازمانهای مرتبط مفید و مسمر ثمر واقع شود.
روش
جامعه آماری، نمونه و روش اجرای پژوهش: جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه کارمندان شاغل در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان تشکیل میدهند که در سال تحصیلی 1394، با توجه به آمار کارگزینی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان، حدود 284 نفر در این اداره مشغول به کار هستند. نمونهی پژوهش شامل 162 نفر از کارمندان اداره فرهنگ و ارشاد اهواز بود که از طریق روش نمونهگیری تصادفی طبقهای از بین کارمندان رسمی، پیمانی و قراردادی زن و مرد انتخاب شدند.
نوع پژوهش در مطالعه حاضر بر اساس شیوه گردآوریاطلاعاتِ تحقاتِی همبستگی از نوع پیشبینی است که جهت پیشبینی متغیر ملاک بر اساس چند متغیر پیشبین صورت میگیرد - سرمد، بازرگان و حجازی، . - 1385 از آنجا که هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه متغیرهای سرمایه روانشناختی با فرسودگی شغلی میباشد، در نتیجه از روش همبستگی پیرسون برای بررسی رابطه ساده بین متغیرها استفاده شد. همچنین جهت بررسی همزمان نقش متغیرهای پیشبین بر روی فرسودگی شغلی از رگرسیون چند متغیری همزمان استفاده گردید.
