بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین تیپ شخصیت A , B وسلامت روان دبیران بود.این پژوهش یک مطالعه از نوع همبستگی بوده که ابزار گردآوری داده های آن پرسشنامه تیپ شخصیت فردیمن وروزنمن و سلامت عمومی - GHQ - بود. 235 نفر از دبیران شاغل در ناحیه 2 شهرستان ساری بر اساس نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده ها با آزمون های تی تست، پیرسون، تحلیل واریانس یک طرفه تحت نرم افزار SPSS14 تجزیه وتحلیل شدند. یافته های پژوهش، مبین آن است که بین تیپ شخصیت و سلامت روان رابطه معنی داری وجود دارد - - P <0/001 نمره کسب شده در افرادتیپA بیشتر ازتیپ B برآوردشده است واین تفاوت نیز معنی دار بوده است - . - P < 0/001 همچنین مطالعه نشان داد سلامت روان دبیران با سابقه های مختلف تفاوت معنی دار نداشت - - P =0/167 ولی اختلاف سلامت روان زنان و مردان معنی داربوده است - . - P =0/005
واژه های کلیدی : تیپ شخصیت، سلامت روان، دبیر
مقدمه
معلمان به عنوان منبع وامکانات جزءمنابع اساسی جامعه محسوب می شوند.عملکرد منابع انسانی تحت تاثیر عوامل متعددی است که یکی از مهم ترین آن سلامت روانی است [1]، سلامت روان 1جزء لاینفک وضروری از سلامت است [2] ، سازمان بهداشت جهانی سلامت روانی را قابلیت فرد در برقراری ارتباط موزون وهماهنگ با دیگران ،توانایی در تغییر واصلاح محیط اجتماعی خویش وحل مناسب ومنطقی تعارضهای هیجانی وتمایلات شخصی خود میداند. به عبارت دیگر بهداشت روانی حالت خاصی از روان است که سبب بهبود، رشدو کمال شخصیت انسان می گرددو به فرد کمک می کند که با خود ودیگران سازگاری داشته باشد [3] ، کامئو2 سلامت روانی را به جنبه های زیر تقسیم کرده است: بهبودی فردی، فقدان اضطراب ،فقدان نشانه های ناتوانی، ظرفیت برقراری ارتباط بادیگران، ظرفیت مقابله با مشکلات روزمره وفشارهای زندگی [4] ، معلمان نسبت به سایر مشاغل از فشارکاری بیشتر وحمایت های اداری ،مالی واجتماعی کمتری برخوردارند که سبب می شود سطح تحمل فشارروانی در آنها کاهش یابد. تدریس ومعلمی به دلیل ماهیتش وبه دلیل انتظارات زیادی که از معلم می رود کاری پرتنش وپرفشاراست در صورت کارزیاد،علاوه بر تاثیر منفی برای معلمان در سلامت روانشان تاثیر دارد [5] ،
نتایج پژوهش های انجام شده نشان می دهد بیشتر معلمان به مقدار زیادی از خستگی روانی رنج می برند ودرماندگی روان شناختی وفرسودگی روانی زیادی را تجربه می کنند. میزان درماندگی روان شناختی در میان معلمان دوره متوسطه دو برابر مقداری است که در میان جمعیت عمومی مورد انتظار است. نتایج تحقیق کووس- ماسفتی وهمکاران 3نشان می دهد زنانی که در مدارس دبیرستانی کار می کنند ، در معرض خطرابتلا به اختلال های روانی ودرماندگی روان شناختی قرار دارند وعوامل سازمانی به ویژه نبود حمایت از همکاران با وقوع مشکلاتی در زمینه سلامت روانی مرتبط شده است. به نظر لوه 4،به دلیل تعاملات روزانه معلمان با دانش آموزان ،همکاران وخواسته های دائم ،پیوسته واز هم گسیخته تدریس وفشارهای طاقت فرسا ،چالش هایی برای آنها ایجاد می شود که به تولید استرس می انجامد [6] ، اگروضعیت سلامت روانی معلمان شناسایی گردد به منظور بهبود سلامت روانی آنان برنامه ریزی شود،عملکرد تحصیلی دانش آموزان نیز بهتر شده وبا کاهش نرخ افت تحصیلی دانش آموزان کمک شایانی به اقتصاد آموزش وپرورش خواهد شد[5]
، افراد بر اساس الگوهای شخصیتی خود،توقعات و اهداف خاصی دارند.از طرفی سازمانها نیز بر حسب اهداف و وظایف و فعالیتهای جاری خود ،نیاز ها،انتظارات و توقعات خاصی را دنبال می کنند بنابراین برای هر یک از انواع شخصیت ،محیط شغلی و مشاغلی خاصی مناسب است [7] ،شخصیت مجموعه ای از ویژگیهای با دوام ومنحصر به فرد است که امکان دارد در پاسخ به موقعیت های مختلف تغییر کند[8] ، شخصیت دارای وجوه متعدد وگسترده ای میباشد.به هریک از جنبه های شخصیت،تیپ شخصیت می گویند [9] ، فریدمن وروزنمن دو تیپ شخصیت را مورد شناسایی قرار دادند. تیپ شخصیت نوع A و تیپ شخصیت نوع [10] B ، تیپ شخصیتی A درسالهای اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این سنخ ،افراد بیش از حدفعال، بی قرار، پرخاشجو، دارای حس رقابت طلبی شدید، بوده وبیش از حدعجول می باشند به طوری که آنان را بیماران عجله وشتاب دانسته اند.این افراد سعی دارند که همه جنبه های زندگی ،حتی آنهایی را که قابل کنترل نیستند را به کنترل خود در آورند ودر این زمینه دچار هیجان وجوش وخروش زیادی هستندوچون احساس می کنند که کنترل محیط از دست آنان خارج شده است،شدیدا عصبی وناراحت میشوند[8] ، این افرادجنبه های منفی زندگی را پررنگتر نشان می دهند:
وقتی در کاری شکست می خورند ، به دنبال انتقادهای منفی می گردند تا خود را اصلاح کنند. توقع دارند به طور دایم کار خود را بهتر انجام دهند. آنها وقت شناس هستند ،در اغلب موارد زودتر از موقع بر سر قرار حاضر می شوند . آنها خیلی سریع غذا می خورند ، حرف می زنند، راه می روند واگر دیگران کند کار کنند ،حوصله شان سر می رود برعکس افراد تیپ B، مسائل را خیلی آسان می گیرند وبیشتر به کیفیت زندگی اهمیت می دهند، بیشتر منظم ومحتاط هستندو کمتر جاه طلب وبی حوصله هستند [11] ، آنها کمتر خشمگین می شوند وحتی در هنگام خشم موقعیت را با واقع بینی بیشتر می پذیرند[12] ، شخصیت وتعادل روانی معلمان بیش از سایر طبقات اجتماعی مورد نظر وبا اهمیت است. تماس نزدیک معلم با دانش آموزان ونفوذی که برآنها دارد، نقش مهمی درسلامت فکری وروانی آنها ایفا می کند[5] ، تقویت امنیت وعزت نفس در معلمان میتواند در خودشکوفایی وهدایت دانش آموزان موثرواقع شود[13] ، وبر همین اساس این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین تیپ شخصیت وسلامت روان در دبیران انجام شده است. که فرضیه های پژوهش به قرار زیر می باشد.
1 - بین تیپ شخصیت A,B و سلامت روان دبیران رابطه وجود دارد.
2 - سلامت روان دبیران زن و مرد با هم تفاوت دارد .
3 - سلامت روان دبیران برحسب تحصیلات وسابقه متفاوت است.
روش کار
این مطالعه یک تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است در سال 1393 بر روی 235 نفر از دبیران ناحیه 2 شهرستان ساری که بر اساس نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند انجام گردید. برای تعیین حجم نمونه به جدول کرجسی ومورگان مراجعه شده است ، بر اساس این جدول باجامعه آماری 658 نفری تعداد نمونه 242 نفر برآورد شده است که نمونه با ریزش7 نفر بدلیل تکمیل ناقض پرسشنامه 235 نفر شده است . معیار ورود به مطالعه کلیه دبیران رسمی بامدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد بود. معیار خروج از مطالعه عدم تمایل افراد جهت شرکت در پژوهش بود. برای انتخاب دبیران ،ابتدا لیست دبیران شاغل در دبیرستانهای ناحیه 2 از اداره آموزش وپرورش اخذ وپس از کدگذاری ،نمونه به شیوه قرعه کشی بصورت تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. بدین صورت که جامعه آماری با توجه به جنسیت به 2طبقه ، زن ومردتقسیم گردید.
نسبت هر طبقه به جامعه براساس فرمول - Pi= - Ni/N محاسبه شد که برای مردان 0/366وبرای زنان 0/634 محاسبه شد و سپس نسبت نمونه به جامعه که با فرمول - ni=Pi . n - محاسبه، به این ترتیب تعداد نمونه درهرطبقه برآورد ،مرد 86نفر وزنان 149نفر ودر مجموع 235نفر انتخاب شدند. برای انجام این مطالعه از سه پرسشنامه ویژگی های دموگرافیک ، پرسشنامه های استاندارد تیپ شخصیت فردیمن وروزنمن، وسلامت عمومی GHQ - - استفاده شده است. برای تعیین تیپ شخصیت از پرسشنامه استانداد تیپ شخصیت A , B فریدمن ورزنمن استفاده شده است.این پرسشنامه شامل 25 سوال است . آزمودنی باید پس ازپاسخ به مشخصات دموگرافیک ومطالعه هریک از سوالات ،یکی از گزینه هایی که بیشتر منعکس کننده نظر شخصی اوست ،انتخاب کند .در مقابل هرسوال ،گزینه بلی یا خیر قرار گرفته است که هریک از آنها می توانند بنا به نظر شخصی آزمودنی انتخاب شود. بنابر این ،اگر نمره آزمودنی 13 وکمتر باشد بیانگر تیپ شخصیت B واگر نمره آزمودنی بیشتر از 13 باشد بیانگر تیپ شخصیت A می باشد - . - 10اعتبار آن در اکثر مطالعات بین0/7 تا 0/8گزارش شده است.[14] در این آزمون برای بررسی پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردیده است. میزان پایایی آزمون 0/62 محاسبه شده است .
