بخشی از مقاله
چکیده
رابطه بین کودکان و والدین و سایر اعضای خانواده را می توان به عنوان نظام یا شبکه ای دانست که در کنش متقابل با یکدیگر هستند. این نظام به طور مستقیم و غیر مستقیم، از طریق سبک ها و روش های مختلف فرزند پروری در کودکان تاثیر می گذارد. هدف این پژوهش بررسی سبک های فرزند پروری و ارتباط والدینی در زندانیان با و بدون سابقه خود زنی بود. این پژوهش از نوع علی مقایسه است. جامعه آماری این پژوهش دو گروه از زندانیان مرد محبوس در زندان دارای سابقه خودزنی و بدون سابقه خودزنی شهر کرج در سال 1394 بود. زندانیان مرد در ابتدا با استفاده از پرسشنامه آسیب به خود سانسون از لحاظ رفتار های خود زنی بررسی و به دو گروه تقسیم شدند.
در نتیجه نمونه مورد بررسی شامل 60نفر - 30 زندانی با سابقه خود زنی و 30 زندانی بدون سابقه خود زنی - است که پس از تعیین با استفاده از پرسشنامه های سبکهای فرزندپروری و رابطه والدینی مورد بررسی قرار گرفتند. تحلیل داده ها نشان داد که در سبک های فرزند پروری و رابطه والدینی بین دو گروه زندانیان با و بدون سابقه خود زنی تفاوت معنی داری وجود دارد. اما بین دو گروه با توجه به تعامل نوع زندانی و وضعیت تاهل تفاوت معنی داری در سبک های فرزند پروری و رابطه والدینی مشاهده نشد. با توجه به نتایج به دست آمده آگاه سازی والدین در خصوص به کارگیری سبک های فرزند پروری مقتدر و برخورداری از ارتباط والدینی مناسب می تواند از بروز مشکلات روانی و اجتماعی پیشگیری و به سمت رفتار های مطلوب هدایت کرد.
مقدمه
رفتارهای تهدیدکننده سلامت یکی از مهمترین چالشهای بهداشتی و روانی اجتماعی است که اکثر کشورهای جهان به نوعی با آن درگیر هستند و مشکلات گسترده و شدیدی را بر جوامع تحمیل مینمایند. علیرغم تلاشهای بسیاری که در دو دهه اخیر در جهت افزایش آگاهی عمومی نسبت به آسیب و مشکلات رفتارهای پرخطر و خودزنی صورت گرفته است، همچنان با افزایش روزافزون این رفتارها بهویژه در میان جوانان و نوجوانان رو بهرو هستیم - ناک، هاونگ، سمپسون و کسلر، . - 2011 خودزنی عملی است عمدی، تکانهای، غیر کشنده که باعث صدمه به بدن شخص میگردد - گراتز، 2003 ؛ هامبر و همکاران، - 2011 و به شکل مختلف از جمله مصرف زیاد الکل و دارو، کشیدن مو، تداخل در بهبود زخمها، ایجاد عفونت به صورت عمدی و مجروح ساختن خود مانند پرش از بلندی یا پریدن جلوی اتومبیل در حال حرکت و یا تیراندازی به خود می تواند بروز کند.
- دیتر و همکاران، . - 2008 خودزنی عمیق و خطرناک بیشتر با اختلالات روانی همراه است و یا نتیجه یک بیماری بوده که باعث آسیب مکرر ومعمولاً غیر ارادی می شود. خودزنی های سطحی - کوچک - اعمال ارادی و با هدف هستند که فرد آنها را از نظر روانی و ذهنی با ارزش میداند - کروول و استیورز، . - 2006 به طور شایع این رفتار با اختلال روانی یا تروما همراه است. افرادی که خودزنی های سطحی مانند بریدن و سوزاندن و کندن زخمها را انجام می دهند به خاطر تسکین بحرانهای روانی و استرس، به بدن خود آسیب می رسانند معمولاً آسیب در غیاب درد وارد می شود. هدف خودزنی سطحی، خودکشی نیست معمولاً ضایعات غیر مهلک هستند.
در این افراد بازوها ممکن است پوشیده از جوشگاههای سطحی و موازی ناشی از چاقو، تیغ یا شیشه شکسته باشند .این خطوط ممکن است متقاطع باشند وغالباً در طرف مخالف دست غالبمعمولاً - چپ - مشاهده میشوند - ماتسنیتو و همکاران، . - 2004 شایع ترین روش خود آسیب زنی، خود مجروح سازی است که شامل تخریب نسج بدن به صورت عمدی و بدون نیت خودکشی است - ناک و فاوازا، - 2009 و رایج ترین روش مجروح سازی بریدن است.
در پژوهشی نشان داده شده افرادی که در سنین پایینتر خودزنی را شروع کردهاند، دورههای بیشتر و طولانیتر و با رو شهای متنوعتری از خودزنی را تجربه میکنند و سن کمتر شروع خودزنی، پیش آگهی را بدتر می کند - ناک، . - 2010 در این میان شیوههای والدین و روشهای انضباطی آنان بیتردید تحت تأثیر خصوصیات شخصیتی و سیستم اعتقادی آنان است. والدین سالم و بالغ در مقایسه با والدین نابالغ و ناسالم معمولاً با حساسیت و مهربانی بیشتری به نیازها و اشارات کودکان توجه میکنند و این نوع فرزندپروری امنیت عاطفی، استقلال، توانش اجتماعی و موفقیت هوشی را تشویق میکند. اعتمادبهنفس، احساس اعتماد نسبت به دیگران، این اعتقاد که میتوانند بر اوضاع مسلط باشند با گرمی، پذیرش و مفید بودن به حال فرزندانشان همبستگی دارد. جای تعجب نیست که رفتار پدران جسور و کم تحمل با رفتار پدران و پرتحمل در برابر کودکان کند فرق دارد.
مادران افسرده در خانه جوی ایجاد میکنند که خصومتآمیز و مخرب است و در رشد فرزندانشان اثرهای نامساعد دارد - رینالدی و هاو، . - 2011 رحمتی و اعتمادی - - 1386 در پژوهشی به مقایسه میزان اختلالات روانی در دانش آموزان دختر با توجه به شیوههای فرزند پروری والدین آنها پرداختند و نتایج به دست آمده نشان داد که فرزندان والدین بی توجه و مستبد در ابعاد افسردگی، وسواس جبری، حساسیت در روابط متقابل، هراس، روان پریشی و شکایات جسمانی از میزان بیشتری اختلال برخوردار بودند، اما در مقیاس های اضطراب، خصومت و تفکر پارانوئیدی تفاوتی در سبک های فرزند پروری مشاهده نشد.
از آنجایی که سبک های تربیتی، به عنوان یک فضای تربیتی یکپارچه در محیط خانوادگی و یا هر مکانی که کودکان درآن زندگی می کنند، تعریف می شود - هاور و همکاران ،. - 2010 رابطه بین کودکان و والدین و سایر اعضای خانواده را می توان به عنوان نظام یا شبکه ای دانست که در کنش متقابل با یکدیگر هستند. این نظام به طور مستقیم و غیر مستقیم، از طریق سبک ها و روش های مختلف فرزند پروری در کودکان تاثیر می گذارد.
- میلینگ، ولش، هپر و برین، . - 2013 پژوهش های وسیعی که در زمینه ی چگونگی برخورد والدین با فرزندان و روش های تربیتی انجام شده است نشان می دهد که روش های تربیتی والدین اثرات طولانی، بر رفتار، عملکرد، انتظارات و در نهایت بر شخصیت افراد در آینده دارند - لیسا و گرین، . - 2012 در واقع سبک های فرزند پروری به مجموعه ای از رفتار هایی اطلاق می شود که تعیین کننده ی ارتباطات متقابل بین والد- فرزند در موقعیت های متفاوت و گسترده ای است. بامریند سبک فرزند پروری را به عنوان کارکرد کنترلی والدین معرفی می کند که به سبک دیکتاتوری، مقتدرانه و سهل گیرانه تقسیم می گردد.
- بامیرند، . - 1991 سبک فرزند پروری دیکتاتوری، با کنترل سخت، سطح بالای محدودیت، انضباط ناپایدار و خشن، میزان پایین حمایت هیجانی و گرمی عاطفی مشخص می گردد . طبق پژوهش های انجام شده، این سبک با پیامد های رفتاری منفی همچون پرخاشگری، اختلال های برون سازی و درون سازی، و کارکرد هیجانی پایین تر در ارتباط است - روبین و همکاران، 1994؛ نقل از لیسا و گرین، . - 2012 از سوی دیگر سبک فرزند پروری مقتدرانه، با ترکیبی از کنترل بالا، حمایت هیجانی بیشتر، سطح مناسب استقلال و روابط دو سویه بین والد و کودک شناسایی می شود - گالامبوس و همکاران، . - 2003در نهایت سبک فرزند پروری سهل گیرانه، با فقدان کنترل والدین و پاسخ دهی به خواسته های کودک مشخص می شود.
این شیوه های فرزند پروری با بزهکاری، پرخاشگری فرزندان به دلیل فقدان نظارت و ویژگی اهمال کارانه والدین ارتباط دارد - رایس و وهولی، . - 2006 تیرگانی - 1387 - دریافت که در رابطه با ادراک از سبک های تربیتی والد- کودک، به ترتیب سبک دموکراتیک و سبک مستبدانه بهترین متغیرهای پیش بین برای بزهکاری بودند و همبستگیهای منفی و مثبت را با بزهکاری نشان دادند، اما سبک سهلگیرانه به طور معنی داری بزهکاری را پیش بینی نکرده بود.
پژوهشهای گوناگونی، اهمیت و نقش سبکهای فرزندپروری را با متغیرهای گوناگون مورد بررسی قراردادهاند و نتایج معنی دار هم به دست آمده است - لیسا و گرین، 2012 ؛ کامز هالت، . - 2012 لذا با عنایت به تعامل دو سازه سبکهای فرزندپروری و رابطه والدینی، با توجه به کمبود پیشینهی پژوهشی و اهمیت این موضوع به نقش غیر قابل انکار سبکهای فرزندپروری و رابطه والدینی و انجام نشدن تحقیق در خصوص زندانیان دارای رفتار های خود زنی، ضرورت مییابد که مؤلفههای سبکهای فرزندپروری و رابطه والدینی در زندانیان با و بدون سابقه خودزنی نیز بررسی شود، تا از نتایج چنین پژوهش هایی بتوان در امر درمان و پیشگیری این گونه از رفتار ها اقدام نمود.
روش
این پژوهش از نوع علی - مقایسه ایی است. جامعه آماری پژوهش حاضر دو گروه از زندانیان مرد محبوس در زندان دارای سابقه خودزنی و بدون سابقه خودزنی شهر کرج در سال 1394 است. نمونه مورد بررسی تعداد 60 نفر - 30 نفر از افراد دارای سابقه خودزنی و 30 نفر بدون سابقه خودزنی - است که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و در ابتدای امر با استفاده از پرسشنامه آسیب به خود سانسون مشخص و به دو گروه تقسیم شدند سپس به استفاده از پرسشنامه سبکهای فرزندپروری و رابطه والدینی مورد بررسی قرار گرفتند. معیارهای ورود به پژوهش زندگی کردن به همراه پدر و مادر اصلی، نداشتن تجربه طلاق و ازدواج مجدد والدین و سابقه محکومیت به قتل و اعدام هم از شرایط خروج از پژوهش بود.
ابزار
پرسشنامه سبک های فرزند پروری بامریند: این پرسشنامه30 مادهای توسط بامریند - - 1967 پس از بررسی های طولانی ساخته شد. تعداد 10 عبارت آن به سبک فرزند پروری سهل گیرانه، و 10 جمله ی آن به سبک مستبدانه و 10 جملهی دیگر به سبک مقتدرانه مربوط می شود. اسفندیاری میزان پایایی این پرسشنامه را برای سبک سهلگیرانه0/69، برای شیوهی مستبدانه 0/77 و برای شیوه های مقتدرانه 0/73 گزارش کرد - اسفندیاری، . - 1374
پرسشنامه ارتباط والدینی: این مقیاس دارای 25 ماده است که توسط پارکر، توپلینگ، و براون - 1979 - ساخته شده است و به ارزیابی ادراک اشخاص از پدر و مادر خود در طول 16 سال اول زندگی شان می پردازد و دو بعد مهم و تأثیرگذار بر رابطه والدین و فرزندان را ارزیابی می کند - لیز، تیمل، باکسلی، کیلینگورد . - 2005 - نمرات بالا در بعد حفاظت بیش از حد منعکس کننده پدر و مادری است که کنترل کننده هستند و تصور می کنند فرزندشان یک نوزاد است و عامل وابستگی و کودک ماندگی فرزندشان هستند.
نمرات پایین دربعد حفاظت بیش از حد منعکس کننده والدینی است که آزادی و استقلال را ترویج می کنند - لیز، تیمل، باکسلی، کیلینگورد، . - 2005 پرسشنامه پیوند خانوادگی با ضریب پایایی برای خرده مقیاس مراقبت 0/88 و برای خرده مقیاس حمایت افراطی 0/74 به روش دو نیمه کردن، همسانی درونی بسیار خوبی دارد. PBI همچنین با ضریب همبستگی بازآزمایی با طول مدت 3 هفته رای خرده مقیاس توجه 0/76 و برای خرده مقیاس حمایت افراطی 0/63 ثبات خوبی دارد. طبق نتایج بدست آمده از تحلیل عامل به شیوه ی مولفه های اصلی این پرسشنامه در ایران، نتایج از یک وضعیت محتوایی چهار عاملی حمایت کرده و اعتبار و پایایی - دامنه 0/72 تا - 0/85 این پرسشنامه در حد مطلوبی گزارش شده است - بهزادی، . - 1390
پرسشنامه آسیب به خود سانسون: پرسشنامه آسیب به خود - 1998 - ، پرسشنامه خودگزارشی 22 آیتمی - با پاسخ بله/ خیر - است که سابقه آسیب رساندن به خود را در پاسخ دهندگان بررسی می کند. پرسشنامه آسیب به خود بر خلاف سایر پرسشنامه هایی که در این حیطه قرار می گیرند، تنها مقیاسی است که در تشخیص BPD یا اختلال شخصیت مرزی قابل استفاده است. در این پرسشنامه رفتارهایی که عمدا به منظور آسیب به خود انجام شده اند مورد ارزیابی قرار می گیرند. مانند سوء مصرف دارو یا مواد و الکل، خودزنی، ایراد آسیب بدنی به خود تا از دست دادن شغلی به صورت عمدی. پرسشنامه مذکور به منظور استفاده در جمعیت های روانپزشکی طراحی شده است.
مطالعه اعتبار این پرسشنامه با نقطه برش 5 یا بیشتر، به طبقه بندی دقیق 0/84 از پاسخ دهندگانی که بر اساس مصاحبه تشخیصی اختلال مرزی 2 واجد این اختلال به شمار می رفتند، در طبقه اختلال شخصیت مرزی گردید - سانسون و ویدرمن، . - 1998 در مطالعه حسین زاده و همکاران - 1390 - آلفای کرونباخ این پرسشنامه 0/74 به دست آمده است. بعد از جمع آوری داده ها توسط پرسشنامه های مذکور از شیوه های آمار توصیفی - میانگین و انحراف استاندارد و فراوانی و درصد - و آمار استنباطی - تحلیل واریانس چندمتغیری - MANOVA - و متعاقب آن از آزمون های تحلیل واریانس یک راهه - ANOVA - و تحلیل واریانس دو عاملی جهت تحلیل استفاده شد.
