بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه کیفیت زندگی و تصویر بدنی با امیدواری به زندگی در زنان اقدام کننده به عمل جراحی ماستکتومی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری کلیه زنان اقدام کننده به عمل جراحی ماستکتومی شهر تهران بودند. حجم نمونه 100 نفر به روش نمونه گیری در دسترس - هدفمند - انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل سه پرسشنامه کیفیت زندگی، تصویر بدنی و امید به زندگی بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آماره های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و از آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی و رگرسیون چند متغیره استفاده گردید. برای این منظور از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. نتایج نشان داد که بین کیفیت زندگی با امید به زندگی زنان اقدام کننده به عمل جراحی ماستکتومی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد - . - P<0/001 بین تصویر بدنی با امید به زندگی زنان اقدام کننده به عمل جراحی ماستکتومی رابطه منفی معنی دار وجود دارد - . - P<0/001 همچنین کیفیت زندگی و تصویر بدنی می توانند واریانس امید به زندگی زنان اقدام کننده به عمل جراحی ماستکتومی را پیش بینی کنند - - P<0/001
کلمات کلیدی: کیفیت زندگی، تصویر بدنی، امیدواری به زندگی، ماستکتومی
.1 مقدمه
سرطان سینه گروهی از بیماری ها با تنوع حدود یک صد نوع مختلف بوده است که ناشی از رشد بدخیم سلول های بدن هستند، سلول کوچکترین واحد زنده بدن است و بدن انسان از میلیاردها سلول ساخته شده است. این سلول ها در حالت عادی تا جایی که بدن نیاز دارد، تقسیم می شوند. در سرطان ها این سلول ها به طور غیر عادی و خارج از کنترل و بدون اینکه بدن نیازی به آنها داشته باشد، تقسیم میشوند و زندگی عادی سلول ها را در معرض خطر و تهاجم قرار می دهند - حمید، احمدیان و اکبری شایه، . - 1391 بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی، درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی که در آن زندگی می کنند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویت هایشان است. پس موضوعی کاملا ذهنی بوده و توسط دیگران قابل مشاهده نیست و بر درک افراد از جنبه های مختلف زندگی استوار است - سازمان بهداشت جهانی، . - 2008
همچنین روحیه امیدوارانه از عوامل بسیار مهم و از عناصر ضروری برای بیماران مبتلا به سرطان بوده است که اثرات زیادی در سازگاری بیماران با شرایط خود به خصوص در طی دوران درد و محرومیت دارد. امید به عنوان سازه ای شامل توانایی طراحی گذرگاه هایی به سوی هدفهای مطلوب به رغم موانع موجود و انگیزش برای استفاده از این گذر گاه ها می باشد. امیدواری در افزایش کیفیت زندگی بیمار بسیار نقش داشته و بر مراحل مختلف بیماری اثرگذار است. بیماران مبتلا به سرطان اغلب درماندگی روانشناختی شدیدی را در زمان آگاهی از ابتلا به سرطان و نیز در تمام طول دوره درمان تجربه می کنند - شیلد و رزسئو، . - 2010
سرطان پستان از بیماریهایی است که تاثیرات شدید روانی ایجاد میکند. بسیاری از زنان مبتلا به سرطان پستان دچار عوارض روحی مانند افسردگی و اضطراب میشوند و انجام درمانهای سخت همچون عمل جراحی و شیمی درمانی که هریک با عوارض جانبی خاصی همراه است، این عوارض روحی را تشدید میکند. اضطراب ناشی از بیماری و عوارض درمان گاهی تا سالها پس از درمان باقی میماند و باعث کاهش کیفیت زندگی - علوی و منائی، - 1388 و تصویر بدنی منفی از خود و کاهش امید به زندگی زندگی میشوند، زیرا بیمار قطع عضو بدن خود را تجربه می کند، عضوی که سمبل جنسیت، زن بودن و مادر بودن است و با برداشتن آنها استرس زیادی را متحمل شده و دچار افت کیفیت زندگی می گردد - انگل، کر، اسچلینگر-راب، سوائر و هولزل، . - 2010
امروزه به دلیل پیشرفت های تشخیصی-درمانی، بررسی کیفیت زندگی و میزان بقای مبتلایان به سرطان سینه به عنوان یک موضوع مهم سلامت مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است - یزدانی و بابازاده، . - 1392 پژوهش های لوجیو - 2010 - ، موین دودیواناف و مازور - 2008 - ، هارینگتون و باجر - 2009 - بیانگر نقش تصویر بدن در متغیرهای مهم زندگی از جمله کیفیت زندگی است. اصطلاح تصویر بدنی، دو بعد ادراکی و نگرشی دارد. مولفه ی ادراکی تصویر بدنی، به چگونه دیدن اندازه، شکل، وزن، چهره، حرکت می شود و در حالی که مولفهی نگرشی به این موضوع مربوط می شود که فرد چه احساسی دربارهی این ویژگیها دارد و چگونه این احساس ها، رفتار وی را هدایت میکند - گلیسون، . - 2006 بنابراین پژوهشها باید عوامل روان شناختی مرتبط با سلامت و کیفیت زندگی بیماران دچار سرطان پستان را مورد توجه قرار داده و تنها به بازسازی آسیبهای جسمی و رفع نقص آنها بسنده نکنند - هایس و استروساهل، . - 2010
در طول درمان افرادی که از امید بالاتری برخوردارند، در تحمل درمان های طولانی و دردناک و عوارض شیمی درمانی و پرتو درمانی از خود مقاومت بیشتری نشان می دهند. از سویی در مرحله بهبود، افراد امیدوار افکار مثبت تری درباره زندگی شان دارند و گرایش بیشتری از شناسایی جنبه های مثبت موقعیت هایی آسیب زا از خود نشان می دهند. حتی اگر سرطان در مراحل پیشرفته باشد بیماران امیدوار می توانند اهداف دیگری مانند صرف وقت بیشتر با خانواده و لذت بردن باقیمانده را برای خود تنظیم کنند - اشنایدر و پترسون، . - 2000 امید به زندگی، عملکرد فیزیوژیک و روانشناختی را تقویت کرده، فقدان آن منجر به اختلال زودرس در عملکرد فرد می شود - لوپز، سنیدر و پدروتی، . - 2010
معمول بودن ماستکتومی به عنوان درمان سرطان پستان در ایران، عدم توجه به پیامدهای اجتماعی آن و نیز عدم توجه به بازتوانی بیماران بعد از عمل و تصویرهای منفی که بیماران از بدن خود کسب میکنند می تواند امید به زندگی بیماران مبتلا به سرطان سینه را کاهش دهد. امید به زندگی از مفاهیمی می باشد که با تطابق، ایمان و توانمندی مرتبط بوده، از طریق تحمل پذیر کردن شرایط موجود می تواند به عنوان پاسخی موثر به عوامل تنش زا در نظر گرفته شود. سرطان و تفکر امیدوارانه به دو طریق به هم مربوط می شوند. اولا، افراد امیدوار بیشتر بر مشکل متمرکز شده و در حل آن فعالانه تر عمل می کنند.
آنها به احتمال بیشتری رفتارهای غربالگری سرطان را انجام می دهند. ثانیا، افرادی که امیدوارانه می اندیشند، در مواجهه با تشخیص و درمان سرطان پریشانی کمتر و تطابق بیشتری از خود نشان می دهند - اشنایدر، چاونس و میچل، . - 1999 با توجه به مطالب گفته شده پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین کیفیت زندگی، تصویر بدنی با امیدواری به زندگی در زنان اقدام کننده به عمل جراحی ماستکتومی طراحی و اجرا شد تا با شناسایی وضعیت موجود کیفیت زندگی، تصویر بدنی و امید به زندگی آنان، برنامه مداخله ای-مراقبتی موثر در ارتقاء سلامت این قشر که نقش حساس و مهم در خانواده و اجتماع دارند تنظیم و ارائه گردد، لذا سوال این پژوهش این است که کیفیت زندگی و تصویر بدنی چه رابطهای با امید به زندگی زنان اقدام کننده به عمل جراحی ماستکتومی دارد؟
.2 روش
روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه زنان مبتلا به سرطان پستان برای عمل جراحی ماستکتومی در بهار 1395 بودند. برای نمونه پژوهش از بین بیمارستانهای شهر تهران بیمارستان امام خمینی - ره - به طور تصادفی ساده انتخاب و به لحاظ شرایط ورود شامل دامنه سنی 18-65 سال و تحصیلات راهنمایی به بالا، نداشتن ملاک های تشخیصی برای اختلالات روانپزشکی و نداشتن بیماری جسمی دیگری که فرد را از شرکت در برنامه پژوهش باز دارد تعداد 100 نفر انتخاب و به روش نمونه گیری در دسترس - هدفمند - از بین آنهایی که تمایل به تکمیل پرسشنامه داشتند پرسشنامههای تحقیق بر روی آنان اجرا شد.
-1-2 ابزارهای پژوهش
-1-1-2 پرسشنامه کیفیت زندگی وار و شوربون
پرسشنامه کیفیت زندگی شامل 36 سوال که توسط وار و شوربون - - 1992 ساخته شده است و در ایران بر روی 4163 نفر در رده سنی 15 سال به بالا ارزیابی گردیده که ضریب پایایی تایید شده است - منتظری و همکاران، 1384؛ به نقل از فرهادی، فروغان و محمدی، . - 1390 این پرسشنامه دو قسمت عمده شامل سلامت جسمانی دارای سوالات 1، 4،3، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11، 12، 13، 14، 15، 16 و سلامت روانی دارای سوالات 17، 18, 1، 19، 20، 23، 24، 25، 26، 27، 28، 29، 30، 31 میباشد - وار و شوربون، . - 1992 اعتبار و پایایی این پرسشنامه در جمعیت ایرانی مورد تایید قرار گرفته است و ضرایب همسانی درونی خرده مقیاسهای 8 گانه آن بین 0/70 تا 0/85 و ضرایب بازآزمایی آنها با فاصله زمانی یک هفته بین 0/43 تا 0/79 گزارش شده است. همچنین این پرسشنامه میتواند در تمام شاخصها، افراد سالم را از افراد بیمار تفکیک نماید - فرهادی، فروغان و محمدی، . - 1390
-2-1-2پرسشنامه امید به زندگی اشنایدر
از پرسشنامه امید به زندگی بزرگسالان اشنایدر به منظور جمع آوری اطلاعات در مورد امید به زندگی استفاده شد. مقیاس امید بزرگسالان پرسشنامه ای خود گزارشی شامل 12 سئوال است که توسط اشنایدر - - 2000 برای بزرگسالان بیش از 15 سال ساخته شده است. به هر یک از سئوالات در مقیاس چهار گزینه ای لیکرت - کاملآ غلط1= تا کاملآ درست - 4= به آن پاسخ داده می شود؛ بنابراین دامنه نمرات بین 48 تا 12 خواهد بود. مجموع نمرات به دست آمده، نمره کلی امید را برای هر فرد نشان می دهد. در پژوهش زانگ - 2010 - پایایی مقیاس فوق با روش همسانی درونی مورد بررسی قرار گرفت که ضریب آلفای کرونباخ آن 0/89 به دست آمد. در پژوهش زاهد بابلان، قاسم پور و حسن زاده - 1390 - ، با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/79 محاسبه شد.
-2-1-2پرسشنامه نگرانی تصویر بدنی
این پرسشنامه 19 سوالی تصویر بدنی توسط لیلتون و همکاران - 2005؛ به نقل از مرادی، - 1394 جهت ارزیابی میزان نگرانی افراد پیرامون شکل ظاهری خود ساخته شده است. جهت ارزیابی و تهیه پرسشنامه حاضر لیلتون و همکاران پرسشنامه مذکور را بر روی 1403 نفر اجرا کردند. ضریب آلفای کرونباخ 0/93 درآمد و ضریب اعتبار درونی هم با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/92 بدست آمد. همچنین همبستگی بالایی را با سایر مقیاس های اندازه گیری موجود در این حوزه نشان می دهد. برای مثال همبستگی پرسشنامه حاضر با پرسشنامه اختلال بدریختی بدنی 0/83 بدست آمد که نشان از روایی بالای این مقیاس می باشد. این پرسشنامه شامل تعدادی جمله درباره شیوه ی تفکر، احساس یا رفتار افراد است. این ابزار دارای 2 عامل است. عامل اول نارضایتی و خجالت فرد از ظاهر خود، وارسی کردن و مخفی کردن نقایص ادراک شده را در بر می گیرد. عامل دوم میزان تداخل نگرانی درباره ظاهر را در عملکرد اجتماعی فرد نشان میدهد. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه، عامل اول و عامل دوم به ترتیب 0/93، 0/92 و 0/76 محاسبه شده است - لیلتون و همکاران، 2005، به نقل از
