بخشی از مقاله
چکیده:
غار قوری قلعه بزرگترین و شگفت انگیز ترین غار آبی آسیا و یکی از زیبا ترین غار های جهان با 65 میلیون سال قدمت می باشد. این غار غار با تمام زیبایی ها و شگفتی های کم نظیر عامل مهمی برای توسعه ی صنعت گردشگری به شمار می آید. جذابیت غار و طبیعت بکر و زیبای اورامانات گردشگران رابه سوی خود جلب کرده و در رونق بخشی به حرکت اقتصادی منطقه نقش مثبتی را ایفا می کند. درصورتیکخ برنامه ریزی دقیق و درخوری برای توسعه گردشگری در این منطقه انجام شود می تواند اقتصاد منطقه را متحول کرده و میزان اشتغال را تا حد زیادی افزایش دهد. در پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی، با بکارگیری فرایند برنامه ریزی راهبردی، ضمن پی جویی توانمندی ها و کارکردهای گردشگری غار قوری قلعه و به منظور توسعه این کارکردها، اقدام به ارائه راهکارها و تعیین راهبردها ی کاربردی در جهت توسعه گردشگری شده است. بر این اساس، ابتدا فهرستی از نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها شناسایی شد و سپس راهکارهایی جهت استفاده از نقاط قوت و فرصتها، کاهش نقاط ضعف و تبدیل آنها به نقطه قوت ارائه شده است.
کلمات کلیدی: برنامه ریزی- -SWOT ژئوپارک- راهبرد- غار قوری قلعه
مقدمه
امروزه گردشگری یکی از منابع اصلی درآمد ملی کشورهای توسعه یافته و برخی کشورهای درحال توسعه را تشکیل می دهد .در این میان، کشورهای تراز اول در صنعت گردشگری، هر یک بنا به پتانسیل های موجود در کشور خود توانسته اند زمینه و فاکتورهای اساسی را برای توسعه گردشگری فراهم کنند و با سرمایه گذاری در این صنعت اکنون شاهد به بار نشستن تلاش هایشان هستند و بیشترین سهم را نسبت به سایر کشورها از این صنعت برده اند . براساس پیش بینی کارشناسان اقتصادی دنیا، صنعت گردشگری از سال 2000 تا 2020 می تواند از سودآورترین صنایع جهان بوده و حتی از صنعت نفت و اتومبیل هم پیشی گیرد و در شمار سه صنعت عمده جهان محسوب می شود .از اینرو گردشگری به عنوان یک فعالیت اقتصادی سودآور مورد توجه کشورها قرار گرفته است .این پدیده در مدتی کوتاه توانسته است ارقام بزرگی از مبادلات جهانی را به خود اختصاص دهد. - مستوفی الممالک، - 1380
.اصلاح ژئوپارک که در طی چند دهه اخیر شکل گرفته است . به محدوده جغرافیایی مشخصی اطلاق می شود که با داشتن یک یا چند جایگاه مهم علمی ، علاوه بر ارزشمند بودن از لحاظ علوم زمین ، از نظر باستان شناسی ، اکولوژیکی و فرهنگی نیز حائز اهمیت باشند. ژئوپارک ها، دارای کارکرد های متفاوتی هستند که آنها را میتوان در 3 گروه عمده ،کارکرد های آموزشی پژوهشی ، حفاظتی و اقتصادی تقسیم بندی کرد .فعالیت عمده ژئوپارک ها،تاکید بر شناسایی،حفظ و بهره برداری از پدیده ها و فرآیند های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی است .شبکه ژئوپارک های جهانی یونسکو که از سال 2004 میلادی شکل گرفته ،نقش بسیار مهمی در رشد اقتصادی و اشتغال زایی مناطق داشته است .این پارک ها نوعی گردشگری سازگاربا عناصر و پدیده های زمین شناسی و ژئومورفولوژییا ژئوتوریسم را حمایت می کنند و گردشگری را با آموزش و توسعه پایدار یک منطقه پیوند می دهند.
در واقع ژئوپارک ها ،جایگاهی برای حفاظت ،درک واستفاده بهتر از ژئوسایت ها هستند. - اکبری و همکاران، - 1389یونسکو تعریفی کوتاه و روشن برای ژئوپارک دارد که خود آن را ابداع کرده است: گستره ای با مرز هایکاملاً آشکار و پهنه کافی که در برگیرنده چند پدیده زمین شناختی کمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه های طبیعی تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت می شود. این گستره باید از برنامه های مدیریت گسترش و بهره برداری و طرح های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جذب همکاری های مردمی را دارا می باشد. - درام و مور، - 1390ژئوسایت ها نقاط منفردی هستند که می توانند هدف بازدید ژئوتوریست ها باشند.همچنین گروهی از ژئوسایت ها را می توان در گستره یک ژئوپارک یافت. این مناطق جزیی از یک شبکه جهانی است که بهترین تجارب را با احترام به حفظ میراث زمین به اشتراک گذاشته و معیار اصلی آنها، استراتژی توسعه پایدار است .
ژئوپارک میراث به جای مانده از فعالیتهای طبیعی و بشری در کره زمین است .در این میان هر کشوری که از تاریخ کهن و پیچیدگی های زمین شناسی بیشتری برخوردار باشد، پتانسیل بیشتری در توسعه این پارکها خواهد داشت .هدف اصلی از ایجاد ژئوپارک ها حفاظت و حراست از میراث زمین است که در معرض صدمات ناشی از فعالیتهای انسان قرار دارد .در پاسخ به نیاز روز افزون یک نهاد بین المللی، برای شناخت سرزمینهایی که از نظر زمین شناسی و علوم زمین ایجاد کرد .این شبکه » شبکه بین المللی ژئوپارک « جالب توجه هستند، یونسکو طرحی به نام بستری برای تشریک مساعی متخصصان و دست اندرکاران حفاظت میراث زمین خواهد بود.متوسط کلی درآمد ناشی از ورود هر گردشگر در مقیاس ملی بین 1000 تا 1500 دلار و در مقیاس بین المللی اغلب افزون بر 1500 دلار است .
پیش بینی سازمان جهانی جهانگردی گویای این مطلب است که حد متوسط درآمد کشورهای گردشگر پذیر در سال 2020 میلادی 50 میلیارد دلار : خواهد بود - امیدی نجف آبادی ،1385،.. - 35 برنامه ریزی راهبردی فرآیندی است نظام مند و شامل بررسی محیطی - خارجی–داخلی - تدوین راهبرد ، اجرای راهبرد ، ارزیابی و کنترل آن است - مصلایی، - 1386 در برنامه ریزی راهبردی اصل اساسی بر این است که با بهره جستن از فرصت های خارجی و پرهیز از اثرات ناشی از تهدیدات خارجی و با کاهش دادن آن ها به تدوین راهبرد پرداخت و از سوی دیگر در تدوین این راهبردها، هدف این نیست که بهترین راهبرد مشخص شود، بلکه هدف تعیین راهبردهای قابل اجرا است .
بنابراین با انجام این مهم سازمان می تواند در برابر عوامل خارجی به صورت تدافعی یا تهاجمی واکنش نشان دهد.هدف اصلی پژوهش حاضر آن است که با بکارگیری فرآیند برنامه ریزی راهبردی، ضمن پی جویی توانمندی ها و کارکردهای گردشگری غار قوری قلعه و به منظور توسعه این کارکردها، اقدام به ارائه ی راهکارها و تدوین راهبردهای کاربردی در جهت توسعه گردشگری این شهر گردد .بنابراین به شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدهای توسعه گردشگری پرداخته شده است. امید است بتوان به رفع و چاره جویی نقاط ضعف و تهدید و افزایش و بهره مندی از قوت ها و فرصت های توسعه گردشگری این منطقه اقدام کرد.
-1-1 اهمیت برنامه ریزی ژئوتوریسم پایدار در محدوده قوری قلعه
ایران مهد تمدن ،سرزمینی با کهن ترین نوشته ها ،دیاری با گنج های غنی ،خاکش لذت سالها روئیدن که هر وجب از آن نشانی نهفته از اجدادمان دارد. کوه هایش تلالویی از هنر خالق و مخلوق ، قد بر افراشته ، بر ذره ذره خاکش تاجی از غرور و شکوه بر سر دارد و گفتنی های بسیار از طبیعتی آنچنان زیبا و دلنشین که بوئیدنش اوج لذت را به جان می بخشد ،رود هایش سینه زمان را میشکافند و غار های شگفت انگیزش که چشم هر بیننده ای از دیدن آن به اشک می نشیند .به همین دلایل کشور ایران از لحاظ وجود جاذبه های توریستی در بین ده کشور برتر جهان جایکاهی را برای خود اختصاص داده و در این میان کرمانشاه یکی از پر جاذبه ترین مناطق کشور میباشد . - پاپلی یزدی و سقایی، - 1385
استان کرمانشاه با مساحتی حدودا 24434,25 کیلومتر مربع در غرب ایران بین مدار 33درجه و 42 دقیقه تا 35 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و 45درجه و 24دقیقه تا48درجه و 6دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویج واقع شده است . این استان حدود 1,45 درصد از مساحت کل کشور را در بر گرفته است و متوسط ارتفاع آن از سطح دریا حدود 1200متر میباشد بی شک میتوان کرمانشاه را یکی از اولین مناطق زیست گاه بشری به شمار آورد وبه جرأت می توان موزه سیر تاریخی تمدن بشری نامید چرا که در این منطقه اسکان بشر از زمان پیدایش بشر تاکنون ادامه دارد .شواهد را و اثار بسیاری مؤید این مطلب میباشد که اولین و قدیمی ترین آن ها غار شکارچیان بوده و مربوط به دوره پارینه سنگی است .این ناحیه همچنین یکی از اولین مناطقی بوده که در آن انسان ها از غار نشینی به سوی یکجا نشینی روی آورده اند و اولین روستا ها در آن شکل گرفت.
این مهم در حدود 11هزار سال پیش روی داده است به طوری که از مهم ترین این روستا ها میتوان به تپه گنج دره ،تپه گاکیه، تپه سراب و تپه شیخی آباد دینور اشاره کرد و در همان دوران بوده که ساخت اولین سفالینه های ایران زمین در منطقه گنج دره آغاز شد .این روند پیشرفت و سیر تمدن همچنان در این منطقه ادامه داشته است .این استان منطقه ای است کوهستانی که از ارتفاعات آن به وسیله رشته کوه های زاگرس امتداد پیدا میکند . ارتفاع نواحی کوهستانی بین 2000تا 3000متر از سطح دریا متغیر بوده و قله های بیش از 3000متر از سطح دریا متغیر بوده و قله های بیش از 3000متر نیز درآن دیده می شود . جهت این کوه ها اغلب شمال غربی – جنوب شرقی است که به دوران سوم زمین شناسی تعلق دارد . - اختر، - 1391غار قوری قلعه بزرگترین و شگفت انگیز ترین غار آبی آسیا و یکی از زیبا ترین غار های جهان با 65میلیون سال قدمت می باشد.
این غار در 87کیلومتری کرمانشاه قرار دارد .این غار دارای چند تالار و مسیر بسیار زیبا و منحصر به فرد می باشد که از جمله آنها تالار مریم و تالار کوهان شتر ،مسیر برزخ ،تالار بلور و تالار عروس را میتوان نام برد. چنان که در غار قوری قلعه آثاری از وسایل زندگی و اسکلت و استخوان بندی انسان ها پیدا شده که جمجمه ای نظر محققین را بیشتر به خود جلب نموده است. این جمجمه طبق نظر متخصصین علوم پزشکی دانشگاه رازی کرمانشاه که مطالعات اولیه را روی جمجمه و فک پایین آن انجام داده اند ،اظهار نموده اند که از نژاد دولیکوسفال یا نژاد مدیترانه ای است که در عصر میان سنگی حدود 6000 سال قبل از میلاد مسیح - ع - می زیسته اند که در نواحی آسیای غربی وشمال آفریقا وشرق اروپا ساکن بوده اند .این جمجمه مربوط به انسان مدرن معروف به هوماساپینس می باشد .این نژاد از طریق شکار حیوانات و صید ماهی تغذیه می کردند که اورامانات منطقه ای جنگی که در آن زمان پر از حیوانات جهت شکار انسان ها بوده است که اکنون آثار کمی از آن جنگل و حیوان باقی مانده است .
این انسان ها برای اولین بار سگ را رام و اهلی کرده اند ، جهت محافظت از خود و شکار حیوانات . - خالدی مکی، - 1390غار قوری قلعه که در دامنه ی کوه شاهو در میان رشته کوه زاگرس قرار گرفته می توان احتمال داد زمان تشکیل آن به ابتدای دوران سنوزوئیک که 65میلیون سال پیش است ،باز میگردد واگرچه مراحل ابتدایی و و تکوین زاگرس که قبلا به آن اشاره گردید به دوران مزوزئیک یعنی 225میلیون سال پیش برمی گردد ولی هسته ی اصلی و ابتدایی غار قوری قلعه به 160 میلیون سال پیش بر می گردد که 65 میلیون سال پیش ساخته شده واز 2میلیون سال پیش از نظر ایجاد حفرات و مسیر اصلی که به بیرون راه یافته شکل کنونی را به خود گرفته است ،چون غار قوری قلعه پس از به وجود آمدن رشته کوه زاگرس ایجاد شده است. - همان -
-2-1 موقعیت و مشخصات غار قوری قلعه
غار قوری قلعه ذر 25کیلومتری شرق شهرستان پاوه و 87کیلومتری غرب شهرستان کرمانشاه در پشت جاده ی اصلی پاوه–کرمانشاه در مسیر روستای قوری قلعه و در دامنه ی کوه شاهو در700متری شمال این روستا از رشته کوه های زاگرس قرار گرفته است .دره ای که این غار در کنار آن ایجاد شده به »دره مه ران « یا دره ی غارها مشهور است و تا خط الرأس کوه شاهو ده ها غار دیگر وجود دارند.غار قوری قلعه چون مشرف بر روستای قوری قلعه می باشد،به نام آن روستا شناخته شده است .این غار بزرگ ترین غار آبی آسیا و طولانی ترین غار ایران است.مسیر ورودی غار از جنوب به شمال است و به زیر کوه شاهو کشیده شده است - همان - ارتفاع کوهی که غار در دامنه ی آن واقع است ،از 2700متر از سطح دریا بیشتر است . دهانه ی غار به جنگل سرسبز بلوط و باغات توت و گردو باز شد است .اطراف آن را کوه های صخره ای در بر گرفته است و آن رابه صورت دژمحکمی درآورده است.قبل از این که 500متر ابتدایی غار مورد بهره برداری قرارگیرد،بارها که از غار بازدید شده است
