بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه به منظور شناخت راهبرد ها و راهکارهای توسعه گردشگری شهر یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد، از روش ارزیابی عوامل داخلی - نقاط ضعف و قوت - و عوامل خارجی - فرصت ها و تهدیدها - و همچنین ماتریسSWOT، استفاده گردید. در این مطالعه از 5 گروه عامل زیست محیطی، گردشگری، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و سیاسی- قانونی استفاده شد. مطابق این بررسی 6 راهبرد حفاظت از جاذبه های تفرجی شهر - راهبرد - ST، توسعه زیرساخت های گردشگری و معرفی جاذبه های تفرجی برای جذب گردشگر - راهبرد - WO، برنامه ریزی گردشگری طبیعت، مذهبی و تاریخی - راهبرد - SO و طرح ریزی گردشگری جاذبه محور - راهبرد - WT، به عنوان راهبردهای توسعه گردشگری در منطقه مورد مطالعه تعیین شد. همچنین راهبردهای توسعه شهری که نقش زیربنایی و تسهیل کننده برای اجرای راهبردهای توسعه گردشگری در منطقه را دارند، توسعه پوشش گیاهی، مدیریت زیست محیطی منابع طبیعی، توسعه زیر ساخت ها، توسعه ظرفیت اشتغال، کنترل روند مهاجرت و توسعه مشارکت بومیان در برنامه ریزی تعیین شد.
-1 مقدمه
رشد شهرها نتیجه افزایش طبیعی جمعیت مهاجرت از روستا به شهر وتغییر شکل قوانین اداری است.مهاجرت مهمترین عامل طی مراحل اولیه تغییر شکل شهرهاست.مخصوصا در کشورهای در حال توسعه نیاز به کار برآورده نمودن نیازها و بهتر نمودن سطح زندگی از طریق دستیابی به امکانات باعث رو آوردن به زندگی شهری می شود. فضاهی شهری مشکلات زیست محیطی متعدد قابل لمسی در تمام سطوح از مشکلات خانگی تا جهانی را ایجاد می کند. یکی از منابع قابل اتکا در زمینه گردشگری و توسعه منطقه ای بویژه در مناطقی که شهرها در دامان طبیعت قرار گرفته اند استفاده از قابلیت های تفرجی شهرها و مناطق پیرامون شهرها در این مناطق است. در واقع توریسم شهری باعث رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر در بلند مدت خواهد شد.
می توان گفت یکی از راهکارهای اجرایی راهبرد توسعه شهری اجرای برنامه گردشگری طبیعی شهری در مناطق مستعد است. گردشگری شهری با فراهم کردن فرصت های جدید اقتصادی به فعالیت های اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی جوامع محلی جان و نقش تازه ای می بخشد چرا که باعث ایجاد انگیزه های جدید برای استمرار این فعالیت ها می شود - شارپلی، . - 2001 در واقع تحقق برنامه گردشگری شهری باعث می شود تا این فعالیت ها نه تنها با انگیزه بیشتر برای برطرف کردن نیازهای معمول شهری انجام شود بلکه سبب ایجاد درآمدهای تازه برای آنها نیز باشد. در این مطالعه با تشریح ویژگی های زیست محیطی شهر یاسوج به عنوان یکی از شهرهای دارای پتانسیل های گردشگری در منطقه زاگرس به تحلیل موانع و راهکارهای توسعه این شهر پرداخته شد.
-2 منطقه مورد مطالعه و روش بررسی
استان کهگیلویه و بویر احمد در همسایگی استانهای اصفهان فارس چهارمهال و بختیاری خوزستان وبوشهر به مرکزیت یاسوج قرار دارد. این استان در محدوده 49 درجه و53 دقیقه تا 51 درجه و 53 دقیقه طول جفرافیایی و 29 درجه و56 دقیقه تا 31 درجه و 27 دقیقه عرض جفرافیایی قرار دارد. قرار گرفتن در ارتفاعات زاگرس موجب شده است تا در زمستان یخبندانهای طولانی بروز نماید. شهر یاسوج طبق سرشماری آبان سال 1375، 69000 جمعیت دارد.
بافت شهر به صورت نوساز واکثر مناطق مسکونی در حاشیه ها تمرکز دارند. مساحت شهر در حدود 1800 هکتار می باشد.ارتفاع در نقاط مختلف شهر متفاوت می باشد به عنوان مثال در نقطه ورودی شهر به سمت جنوب 1800 متر ودر قسمت آبشار در حدود 2050 متر می باشد.مانند اغلب قسمتهای زاگرس تیپ غالب جنگلهای طبیعی اطراف شهر بلوط می باشد .در قسمت جنوبی شهر رودخانه بشار جریان دارد که از ارتفاعات رشته کوه دنا سرچشمه می گیرد.
برای تحلیل ویژگی های زیست محیطی و به خصوص شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر یاسوج به منظور شناخت قابلیت ها و محدودیت های توسعه گردشگری در منطقه، از روش ارزیابی خارجی و داخلی عوامل تأثیرگذار بر فرایند توسعه استفاده شد و همچنین برای استخراج راهبردهای توسعه از روش تحلیل عوامل داخلی و خارجی با استفاده از ماتریس سوات - - SWOT، استفاده گردید - اعرابی، :1385دیوید، . - 1999 در این راستا ابتدا ویژگی های طبیعی، گردشگری و فرهنگی شهر یاسوج تشریح گردید، در ادامه به ارزیابی عوامل خارجی و داخلی پرداخته شد و در انتها با ترسیم ماتریس سوات، راهبردهای توسعه گردشگری شهری تدوین گردید.
-3 ویژگی های محیطی، اجتماعی و گردشگری شهر یاسوج
شهر یاسوج به دلیل موقعیت اقلیمی مساعد، چشماندازهای طبیعی و زیبا، باغات سرسبز و آب و هوای سالم، قابلیتهای بسیاری برای جذب گردشگران و طبیعتدوستان دارد. رودخانه بشار از جنوب شهر عبور میکند. آب و هوای یاسوج در بهار و تابستان معتدل و در زمستان بسیار سرد است. اقتصاد یاسوج بر پایه فعالیتهای زراعی، دامداری، باغداری روستاهای اطراف، گردشگری، صنایع کوچک و مشاغل خدماتی استوار است.
در آماربرداری که توسط شهرداری - بخش خصوصی - در شهر یاسوج صورت گرفته است 15 هزار اصله درخت که قطر تنه آنها از 15سانتی متر به بالا میباشد شمارش شده است. درختانی که دراین مطالعه شمارش شده اند چنار، آقاقیا، گردو، گردو وسوزنی برگان بوده اند. تیپ گیاهی غالب مناطق اطراف شهر نیز بلوط می باشد که در بعضی مناطق گلابی وحشی نیز یافت می شود. مقایسه وضعیت فعلی شهر با چند دهه قبل نشان می دهد که یاسوج در همه زمینه ها در حال توسعه می باشد. جمعیت یاسوج در سال 1355 حدود 5000 نفر بوده است که الان در حدود 150000 نفر جمعیت دارد - مرکز آمار ایران، . - 1385 همراه با این افزایش جمعیت، ساخت وساز نیز رشد چشمگیری داشته است.
شکل-1 نمایی از شهر یاسوج در سال 1354
آبشار یاسوج تاج و بستری بسیار زیبا دارد. تفرجگاه مصفا و سرسبز پیرامون آبشار با چشمه سارهای متعدد در فصل بهار و تابستان، بسیار تماشایی است. ارتفاعات مشرف بر شهر و اثر باستانی تل خسرو، از دیگر جاذبه های تاریخی و طبیعی این روستا محسوب میشود. همچنین بقعه امامزاده شاه قاسم در نزدیکی شهر در ایام مختلف سال، زائران بسیاری دارد.
-4 ارزیابی عوامل داخلی و خارجی
برای ارزیابی عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر فرایند توسعه گردشگری شهر یاسوج، ابتدا می بایست شاخصه های این عوامل مشخص گردد.
