بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از هدفهای دولتها، دستیابی به رشد اقتصادی به منظور افزایش کیفیت زندگی مردم و تأمین آینده ای مطمئن برای کشور است. باتوجه به اینکه سهم بهره وری دررشد اقتصادی ایران نسبت به سایرکشورها بسیار پائین تراست. برای اینکه رشد اقتصادی ما نیز همگام با سایر ملل باشد وبتوانیم به آنچه که مورد نظردر چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری شمسی می باشد برسیم سه راه وجود دارد-1 افزایش منابع - سرمایه - -2 کاهش تقاضا -3 افزایش بهره وری . دو راه اول به دلایلی مشکل و هزینه بر میباشد و ما چاره ای جز افزایش بهره وری نداریم.
افزایش بهره وری یکی از معیار های توسعه اقتصادی است. باتوجه به اینکه بهره وری در ایران سهم کمی در رشد اقتصادی دارد و شاخص بهره وری در ایران نسبت به کشورهای منطقه و شرق آسیا بسیار پائین است. راه های زیادی برای افزایش بهره وری وجود دارد. هدف از این مطالعه ، بررسی راهبرد های بهبود بهره وری منابع انسانی در سازمان های دولتی می باشد، در این مقاله با استفاده از روش مطالعه اسنادی و توصیفی عواملی را که باعث افزایش بهره وری نیروی انسانی می شود را بررسی کرده و در پایان رویکردهای بهبود بهره وری نیروی انسانی را که منجر به بهبود بهره وری سازمان می شود را در قالب یک مدل مفهومی ارائه دهد.
مقدمه :
ازآنجایی که مهمترین عامل یا اهرم اصلی کاهش یا افزایش بهره وری سازمان،منابع انسانی آن است لذا یکی از مسائلی که مدیران سازمانهای پیشرو را در دهه های آینده درگیرخود خواهد ساخت، تلاش برای افزایش بهره وری شغلی کارکنان است. ازسوی دیگر بهبود بهره وری یکی از مهمترین راهکارهای توسعه اقتصادی، اجتماعی است . بهبود بهره وری میتواند اصلاح و بهبود فرآیندها، بهبود روابط کاری، اصلاح رفتارهای فردی و گروهی، افزایش انگیزه کاری، افزایش کیفیت زندگی، افزایش سطح رفاه، افزایش اشتغال،افزایش سطح حقوق ودستمزد - به دلیل بهبود تولید و سود در سازمان - را در پی داشته باشد.
هنگامی که کشورهای جهان، اعم از توسعه نیافته، در حال توسعه و یا توسعه یافته از مشکلات اقتصادی نظیر تورم، رکودی یا کسادی اقتصادی آسیب می بینند، به اهمیت بهبود بهره وری پی میبرند. یکی از مسائلی که سازمان های دولتی در ایران با آن مواجه هستند تورم نیروی کار می باشد . با توجه به خروجی های دانشگاهها و بیکاری ، دولت مجبور به استخدام نیروی کار بیش از نیاز می شود و این نیز منجر به افزایش هزینه ها و کاهش بهره وری نیروی انسانی می شود . برای جلوگیری از این کار باید زیر بناهایی را ایجاد نمود تا هزینه در سازمانهای دولت کاهش پیدا کند مثل: فرهنگ سازی کارآفرینی، ایجاد بنگاه زود بازده ،ایجاد تعاونی های کوچک و .... تا نیروی کار تحصیل کرده به این بخش ها جذب شوند و درنتیجه بیکاری کاهش می یابد و استخدام نیز در سازمانهای دولتی روندی نزولی پیدا کند.
در سازمانهای دولتی به اثر بخشی اهمیت بیشتری از کارایی می دهند زیرا برای آنها رسیدن به هدف مهمتر است از هزینه هایی که صرف این کار می شود در صورتی که به کارایی، نیز توجه کنند بهره وری بالا خواهد رفت. با توجه به آمار سازمان ملی بهره وری ایران بهره وری نیروی کار در هفته بین 6 تا 9 ساعت است وقتی درست فکر می کنیم متوجه می شویم ازدحام نیروی کار در سازمان های دولتی باعث بالا رفتن هزینه تمام شده و در نتیجه بالا رفتن هزینه خدمات به مردم میشود. همچنین بکار گیری نیروی انسانی متخصص و کارا باعث می شود که سرمایه های مادی و فیزیکی را به نحو احسن جذب کنند و این روند منجر به بهره ورینیروی انسانی میشود. سرمایه گذاری درنیروی انسانی و اعتلای کیفیت نیروی انسانی یکی از روش های افزایش بهره وری و تسریع در رشد اقتصادی است .
تاریخچه مفهوم بهرهوری:
بهرهوری برگردان لغت Producivity درزبان انگلیسی است تحت عنوان سرشاری ، حاصلخیزی ، باروری ، سودمندی،یا استعداد تولیدی قابل توجه می باشد . اما از نظر مطالعاتی آن هم از یک مطالعهغیر فنی راجع به این مفهوم ، آنچه که عملاً برمیآید و به ذهن می رسد، این است که در راه بدست آوردن یک محصول مفید ، ما بتوانیم چه از نظر آنچه که ستانده ایم و چه از نظر آنچه که نهاده ایم به نتیجه مطلوبی برسیم .
بنابرعقیده ژان فوراستیه1 اصطلاح بهره وری اولین بار در سال 1525 میلادی در کتاب دانشمندی به نام اگری کولا2آمده است . در لغت نامه های ایتره به سال 1882 میلادی و لاروس به سال 1946 میلادی این واژه به مفهوم قدرت تولید بیان گردیده است . - ابطحی ،کاظمی ، - 1375 تا اواسط قرن بیستم فقط متخصصین واندیشمندان اقتصادی با این واژه آشنایی داشتند . ولی به تدریج اهمیت بهره وری در فعالیتهای اقتصادی و مؤسسات تولیدی روزافزون شد . بطوری که اکنون تداوم فعالیتهای اقتصادی با استفاده از این معیار مورد سنجش قرار می گیرد .
از نظر بوهم باورک3 هر گاه دو تولید کننده از لحاظ وسایل تولید و کالاهایی که تولید می کنند دارای رتبه یکسان و مساوی باشند ، ولی یک تولید کننده بتواند در زمان معین مقدار بیشتری کالا نسبت به تولید کننده رقیب تولید نماید ، باید گفت که وی موفق شده است از بهره وری بیشتری بهرهمند گردد . - Redman,2006 -
مرکز بهره وری ژاپن نیز سه اصل را برای بهبود بهره وری بشرح زیر اعلام داشت:
.1افزایش استخدام: افزایش استخدام در بلند مدت باعث بهبود بهره وری می گردد.
.2همکاری مدیریتB نیروی کار:به منظور افزایش بهره وری باید مدیریت و نیروی کار با هم کار کنند.
.3 توزیع عادلانه در آمدهای بهره وری: نتیجه بهبود بهره وری باید به صورت عادلانه میان مدیریت، نیروی کار و مشتریان توزیع شود. - - Staner, 1995 اشتاین ر4 بهرهوری را به عنوان معیار عملکرد ویا قدرت وتوان موجود در تولید کالا یا خدمات معین مطرح می کند . استرفیل د5 بهره وری را نسبت بازده سیستم تولیدی به مقداری که از یک یا چند عامل تولیدبه کار گرفته شده است، می داند. ماندل6 معتقد است که بهره وری به مفهوم نسبت بین بازده تولیدی به واحد منابع مصرف شده که با یک نسبت مشابه دوره پایه مقایسه می شود، به کار می رود - ابطحی ،کاظمی ،. - 1375
بهره وری:
به طور رسمی و جدی ، نخستین بار لغت بهره وری در مقاله ای توسط فردی به نام کوئیزنی در سال 1776 میلادی بیان شد . بعد از بیش از یک قرن یعنی در سال 1883آن طور که فرهنگ لغت شناسی لاروس بیان می کند فردی به اسم لیترِ بهره وری را بدین گونه تعریف کرد: قدرت و توانایی تولید کردن ،که در واقع در این جا بهره وری اشتیاق به تولید را بیان می کند . از اوایل قرن بیستم این واژه مفهوم دقیقتری، به عنوان رابطه بازده و عوامل و وسایل به کار رفته برای تولید آن بازده را بدست آورد . فردی به نام ارلی در سال 1900 بهره وری را ارتباط بین بازده و وسایل به کار رفته برای تولید این بازده عنوان کرد . در سال 1950 سازمان همکاری و توسعه اقتصادی OECD7 تعریف کاملتری از بهره وری به این شرح ارائه داد : بهره وری خارج قسمت بازده به یکی از عوامل تولید است .
بدین ترتیب می توان از بهره وری سرمایه،بهره وری سرمایه گذاری و بهره وری مواد خام، بسته به این که بازده در ارتباط با سرمایه ،سرمایه گذاری یا مواد خام و غیره مورد بررسی قرار گیرد ، نام برد . در واقع یک تعریف دیگر از بهره وری که امروز بیشتر در مدیریت کاربرد دارد بدین صورت است که بهره وری یعنی مشارکت در مدیریت از بالا به پایین و از پایین به بالا و الگو یابی صحیح در طراحی ، مدیریت ،تولید وتوزیع . در واقع نخستین تلاشها توام با برداشت علمی نسبت به مفهوم بهره وری از قرن هجدهم آغاز شد.آدام اسمیت در سال 1776 میلادی در کتاب خود به نام پژوهشی در ماهیت و ریشه های ثروت ملل ،موضوع تقسیم کار را به عنوان کلید افزایش کارآیی مطرح کرد .
اولین تحقیق آماری در زمینه بهره وری منتسب به رایت می باشد . یافته های پژوهشی رایت که اساسا متوجه سنجش بهره وری مرتبط به کار یدی و کار با ماشین بود در سال 1898میلادی در گزارش سالانه وزارت ممالک متحده آمریکا منتشر شد. - ابطحی ،کاظمی ، - 1375 بهره وری مفهومی است جامع و کلی که افزایش آن به عنوان یک ضرورت جهت ارتقای سطح زندگی ،رفاه بیشتر ،آرامش و آسایش انسانها ، که هدفی اساسی برای همه کشور های جهان محسوب می شود همواره مد نظر دست اند کاران سیاست و اقتصاد و دولتمردان بوده و می باشد.
واژه بهره وری عموما ً با واژه تولید اشتباه و جا به جا به کار برده می شود. بسیاری از افراد فکر می کنند که هر چه تولید بیشتر شود لزوماً بهره وری نیز افزایش خواهد یافت. - ابطحی ،کاظمی ، - 1375 که در واقع چنین نیست و می توان بهره وری را این گونه تعریف کرد: بهره وری= اثر بخشی+ کارایی بهره وری= اجرای کار درست+ اجرای درست کار - بنیاد مستضعفان، - 1374 در گذشته وقتی صحبت از بهره وری می شد بیشتر بهره وری کار مد نظر بود . ولی امروزه دامنه بهره وری بسیارگسترش پیدا کرده است وشامل: سرمایه ، زمان، انرژی ،مواد اولیه و....... می باشد.
