بخشی از مقاله
بررسی رابطه بین توسعه منابع انسانی و بهره وری شغلی با بکارگیری فناوری اطلاعات ( مورد مطالعه: کارکنان سازمان تامین اجتماعی استان ایلام)
چکیده
در چند دهه اخیر تکنولوژی مدرن اطلاعات بر موقعیت و عملکرد بسیاری از جوامع، سازمان ها اثرات قابل ملاحظه ای گذاشته و به موازات پیشرفت های شگرفی که در این زمینه بوجود آمده است، سرنوشت جوامع، سازمان ها هر روز بیش از گذشته به این فناوری مدرن گره می خورد. بدیهی است که در چنین موقعیتی، شناخت تاثیرات فناوری اطلاعات اهمیت فزاینده ای یافته است. این تحقیق با هدف بررسی رابطه بین توسعه منابع انسانی و بهره وری شغلی با بکارگیری فناوری اطلاعات صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق، کلیه کارکنان سازمان تأمین اجتماعی استان ایلام به تعداد 132 نفر بوده و نمونه گیری نیز به روش تصادفی ساده انجام گرفته است. طرح تحقیق حاضر توصیفی-پیمایشی است. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 0. 84 به دست آمد. نتایج حاصل از اجرای پرسشنامه با استفاده از روش معادلات ساختاریافته LESREL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که استقرار و بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان مورد مطالعه باعث افزایش بهره وری و بهبود توسعه منابع انسانی شده است. همچنین از یافته های این تحقیق می توان نتیجه گرفت که کارکنان و مدیران سازمان تأمین اجتماعی استان ایلام باید با به کارگیری فناوری اطلاعات باعث توسعه و بهینه سازی عملیات سازمانی شوند.
واژگان کلیدی: توسعه منابع انسانی، بهره وری، فناوری اطلاعات.
مقدمه
بحث در مورد تاثیر فناوری اطلاعات بر افراد، سازمان ها و جامعه موضوع تازهای نیست و از ابتدای پیدایش و گسترش فناوری اطلاعات این موضوع مورد بحث قرار گرفته است. هنوز هم افرادی وجود دارند که معتقدند بشر به وسیله تکامل تکنولوژی تهدید شده است. ما در یک ارتباط حیاتی با تکنولوژی قرار داریم. با وجود این، باید در مورد اثرات آن بر خود به عنوان افراد و به عنوان اعضای سازمان ها و جامعه آگاه باشیم. فنآوری اطلاعات قبل از اینکه یک سیستم سختافزاری و مجموعه ای از الگوها باشد یک نظام فکری و فرهنگی است و میتوان آن را فرهنگ تولید اطلاعات نامید. بدون ایجاد فرهنگ تولید اطلاعات، نظام فناوری اطلاعات نمیتواند دوام داشته باشد. بنابراین، آنچه در فناوری اطلاعات مهم است تفکر اطلاعات گرا است. فنآوری اطلاعات از اتصال و ترکیب مجموعهای از فکرهای مفید تولید شده شکل میگیرد و کامپیوتر و ابر کامپیوترها و سیم و کابل و ابزارهایی از این قبیل نیست. در فنآوری اطلاعات، فکر انسان های خردمند است که تولید اطلاعات میکند. بهطورکلی در مفهوم فنآوری اطلاعات مولفههای زیر وجود دارد: فرهنگ تولید اطلاعات، اطلاعات گرایی، جمعآوری اطلاعات، خلاصه سازی اطلاعات، تحلیلگری، حساسیت اطلاعاتی، پردازشگری، تفکر شبکهای، بهینهسازی، یکپارچهسازی، پژوهشنگری، روش سازی، ذخیرهسازی، انتقال اطلاعات. بی شک فناوری اطلاعات در سازمان ها پیامدهای زیادی در حوزه ی منابع انسانی بر جای می گذارد. در این تحقیق نقش فناوری اطلاعات در حوزه ی توسعه ی منابع انسانی و بهره وری شغلی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در عصر حاضر، نیروی انسانی توانمند، به عنوان موثرترین عامل فعالیت در یک اجتماع متحول و پیشرفته، شناخته شده است. بدون کار و اندیشه نیروی انسانی، عوامل و منابع دیگر، ارزش تولیدی ناچیزی دارند و از بهره وری پایینی برخوردارند(رهنمای رودپشتی،.(17:1387
امروزه منابع انسانی با ارزش ترین عامل تولید و مهمترین سرمایه هر سازمان و ایجاد کننده قابلیت های انسانی هر سازمانی است. مدیریت منابع انسانی شامل تمام تصمیم گیری های مدیریتی و اقداماتی است که روی ماهیت ارتباط بین سازمان و کارمندان آن یا منابع انسانی تأثیر می گذارد. بدین لحاظ مدیریت منابع انسانی از جایگاه و اهمیت خاصی در سازمان برخوردار است زیرا از یک طرف باید خواسته ها و انتظارات مدیران رده بالا را به کارکنان ابلاغ کنند و از طرف دیگر نیازها ودرخواست های کارکنان را به مدیران رده بالای سازمان اطلاع دهند. به هر حال طبیعت و ماهیت این مدیریت مستلزم همکاری بسیار نزدیک آن با سایر مدیران و سرپرستان و کلیه کسانی است که مسئولیت نظارت و کنترل و ایجاد هماهنگی تعدادی از نیروهای انسانی را به عهده دارند. منابع انسانی با ارزش ترین منبع سازمانی در فرایند خلق ثروت که مهمترین اهداف بنگاه اقتصادی در جهت حداکثر نمودن ارزش بنگاه و تامین خواسته ها و انتظارات ذینفعان است نقش موثر نیروی انسانی را می بایست در نقش و کارکرد مدیریت تبیین نمود . شکل و محتوای مدیریت موید آن است. همچنین با نگاه به درجه موفقیت و عدم موفقیت بنگاههای اقتصادی و سازمان ها می توان در شناخت مناسب از
1
نقش و کارکرد مدیریت بدست آورد.دست یابی به بهره وری پایدار ،خلاقیت ونوآوری وکیفیت مناسب زندگی در گرو مدیریت و نیروی انسانی کارا،اثر بخش، هوشمند و معتقد است که نقش قابل توجهی در تولید ثروت جهانی دارد( رهنمای و محمود زاده ،.(14:1387 توسعه منابع انسانی به معنای ذخیره سازی از نظر مهارت و سازماندهی و تجربه های یادگیری به منظور تحقق اهداف کسب و کار است بنابراین از طریق ارتقای مهارت ها ،دانش ،شایستگی، قدرت یادگیری و علاقه افراد در تمام سطوح ، رشد مستمر سازمانی به همراه رشد مستمر افراد( نیروی کار) به وجود می آید گذر از سیستم سنتی تولید و پیدایش فرهنگ صنعتی نوین عناصر جدید فرهنگی را ایجاد کرد که به تعبیری، تولید جدیدی برای انسان به همراه داشت و خصوصیات او را تغییر داد. ازدیاد تولید از طریق افزایش بهره وری و به تبع آن افزایش سود انباشت سرمایه و سپس بکارگیری سرمایه بیشتر در امر تولید و همچنین ظهور پدیده انسان سازمانی هسته اصلی این فرهنگ بود.براین اساس و با توجه به اینکه توسعه با هر دیدی باید منجر به رشد اقتصادی و انباشت سرمایه گردد.به طور خلاصه انسان توسعه یافته سازمانی ،انسانی است که واجد خلاقیت، پویایی و کمال جوئی باشد.این انسان دائما به دنبال تغییر و تحول ،پیدا کردن راه حل مسائل، بهبود شرایط، علاقمند به کار وفعالیت و در پی دستیابی به اهداف متعالی و برتر می باشد و به طور خلاصه چگونگی انجام کار و اجرا را بیان می دارد( کارگری،.(52:1384 کوشش های اقتصادی انسان همواره معطوف برآن بوده که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود بدست آورد،این تمایل را می توان دستیابی به کارایی و بهره وری بالاتر نامید( امامی میبدی،.(49:1376 تکنولوژی اطلاعات دائماً اطلاعات تولید، پردازش، توزیع و مدیریت می شود بنابراین تکنولوژی اطلاعات زمانی حلال مشکلات خواهد بود که درخدمت توسعه و پرورش انسانها قرار گرفته و قابلیتهای انسانی با هم تلفیق و به توسعه وبهره وری منجر گردد.بر این اساس و با توجه به نقش و تاثیر تکنولوژی اطلاعات در توسعه منابع انسانی در این مقاله سعی بر ان است مفهوم تکنولوژی اطلاعات ، مفهوم توسعه منابع انسانی تبیین و به نقش تکنولوژی اطلاعات در ابعاد مختلف توسعه منابع انسانی پرداخته شود. محور توسعه منابع انسانی وجود اطلاعات کاربردی است که اطلاعات در فرایندی منطقی به نام تکنولوژی اطلاعات می تواند به ایجاد و توسعه توانمندیهای جدید در منابع انسانی کمک کند. به طور کلی تکنولوژی اطلاعات در ابعاد زیر به توسعه منابع انسانی منجر می شود:
-1 توسعه حرفه ای: یکی از نشانه های عملیاتی انسان توسعه یافته که به اشتغال کمک می کند و یا فرایند اشتغال را تسهیل می سازد، داشتن مهارتهایی است که زمینه های رشد و توسعه داشته باشد . زمانیکه ظرفیتهای مهارتی آماده توسعه باشد ولی محتوای متناسب با آن فراهم نشود، مهارت ها بعد از مدتی کهنه شده و نیاز سازمان و فرد را برآورده نمی کند. در این زمان اطلاعات ظرفیتهای خالی و کهنه شده را جانی دوباره می بخشد و به توسعه مهارتی کارکنان کمک می رساند و این به خاطر این است که اطلاعات جدید توقعات جدیدی را در افراد سازمان ایجاد و بعد از مدتی تبدیل به روش کار و مهارت می گردد و جبهه ها ی جدید مهارتی و کاری ایجاد می شود. به طور کلی تکنولوژی اطلاعات، در ابعاد زیر به توسعه مهارتی کارکنان کمک می کند و اشتغال و بهره وری تسهیل می یابد.
الف) مهارتهای کهنه را باز سازی می کند؛ ب) ظرفیتهای خالی قبلی را تکمیل می سازد؛ ج) مهارتهای جدید به وجود می آورد؛ د) بین مهارت کارکنان پیوند ایجاد می کند.
ارزش مهارت ها با رشد تکنولوژی افزایش یافته است و تکنولوژی اطلاعات پیشرفته به دنبال خود مهارت پیشرفته ایجاد می کند. تکنولوژی اطلاعات دامنه مهارتی انسان را توسعه می دهد. تکنولوژی اطلاعات زمینه هایی نظیر مهارت برقراری ارتباط کلامی، مهارت ارتباط کتبی، مهارت ارتباط نمایشی، مهارت قانع سازی و استفاده از اطلاعات را در کارکنان ایجاد و تقویت می کند( سلطانی،.(3:1382
به باور شارین و همکاران((2003 به طور کلی برجسته ترین اثرات فن آوری اطلاعات بر فرایندهای منابع انسانی در سه مرحله ظهور مییابند. این سه مرحله به ترتیب شامل اتوماسیون، اطلاعاتی کردن کارها و دگرگون سازی فرایندهای شغلی می باشد.
مزیدی((1382، بصورت اجمالی موضوع مدیریت منابع انسانی و اهداف آن و نیز جایگاه انسان در سازمان و همچنین بهره وری نیروی انسانی و نظریات ارائه شده در مورد آن و عوامل موثر در تعهد سازمانی را بیان کرد. مدیریت اثر بخش منابع انسانی به عنوان یکی از دستاوردهای نوین و ارزشمند، بزرگترین چالش فراروی مدیران فعلی بوده و از این رو باور عمیق بر به کارگیری و اجرای عملی و شیوه ها و نظام های نوین مدیریتی در حوزه منابع انسانی، تلاش است در جهت افزایش اثر بخشی و بهره وری این با ارزش ترین سرمایه و همچنین دررفع چالشهای متعدد سازمانی این طریق در راستای استفاده ی بهینه از نیروی انسانی توانمند در محیط کار سود بجوید تا از کم کاری ها وصرف هزینه های بالای سازمانی جلوگیری شود وسبب ارتقای کیفیت وکمیت و تحقق مسوولیت های آن سازمان شود.
پرویزیان((1384، به مطالعه بهره وری فناوری اطلاعات در سطح میانی اقتصاد پرداخته و با مطالعه شاخص های کلان اقتصادی و شاخص های صنعت، ارزیابی متفاوتی از معیارهای بهره وری فناوری اطلاعات دارد. نتایج تحقیق میدانی و بررسی اسناد و آمارهای معتبر روشن ساخت که علی رغم عدم وجود تفاوت معنی دار بین سرمایه گذاری های مالی و انسانی، شکاف میان بهره وری فناوری اطلاعات در وضع موجود دارد.
فرزانه((1388، پژوهشی را با عنوان بررسی و مقایسه بهره وری خدمات بهداشتی- درمانی در بیمارستان های علوم پزشکی اردبیل انجام داده است. به منظور تعیین بهره وری (کارآیی و اثربخشی) بیمارستانهای مورد مطالعه، در بخش کارایی، شاخصهای درصد اشغال تخت، میزان چرخش
2
تخت، متوسط اقامت، نسبت پرسنل به تخت بیمارستان و هزینه متوسط تخت و در بخش اثربخشی، میزان فوت در هزار نفر و رضایت بیماران از کیفیت ارائه خدمات محاسبه و بررسی شده اند. با توجه به یافته های فوق، بیمارستان تأمین اجتماعی با درصد اشغال ومیزان چرخش تخت بیشتر، و متوسط اقامت کمتر از کارایی بهتر و همچنین میزان فوت در هزار کمتر و میزان رضایت کلی بیشتر، از اثربخشی بالاتری نسبت به بیمارستان امام خمینی برخوردار بود. بطور کلی میزان بهره وری در بیمارستان تامین اجتماعی بالاتر بوده است.
فرضیه های پژوهش الف) فرضیات اصلی پژوهش
فرضیه اصلی اول: بین فناوری اطلاعات و بهره وری شغلی ارتباط معناداری وجود دارد. فرضیه اصلی دوم: بین فناوری اطلاعات و توسعه منابع انسانی ارتباط معناداری وجود دارد.
ب) فرضیه های فرعی پژوهش
-1 بین فناوری اطلاعات و کارایی شغلی ارتباط معناداری وجود دارد. -2 بین فناوری اطلاعات و اثربخشی شغلی ارتباط معناداری وجود دارد.
-3 بین فناوری اطلاعات و نهادینه شدن تغیر ارتباط معناداری وجود دارد. -4 بین فناوری اطلاعات و تقویت مهارت ادراکی ارتباط معناداری وجود دارد.
-5 بین فناوری اطلاعات و تقویت مهارت تصمیم گیری ارتباط معناداری وجود دارد. -6 بین فناوری اطلاعات و شکل گیری تفکر استاندارد گرا ارتباط معناداری وجود دارد. -7 بین فناوری اطلاعات و تقویت خود نظارتی ارتباط معناداری وجود دارد.
-8 بین فناوری اطلاعات و توسعه حرفه ای ارتباط معناداری وجود دارد.
فناوری اطلاعات
بهره وری شغلی توسعه منابع انسانی
شکل :1 مدل مفهومی تحقیق
روش شناسی:
تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش جزو تحقیقات توصیفی می باشد. راهبرد جمع آوری داده ها در این تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه می باشد. جامعه ی آماری این تحقیق شامل کلیه کارکنان سازمان تأمین اجتماعی استان ایلام به تعداد 210 تشکیل می دهند. با استفاده از روش جدول کرجسی و مورگان 132 نفر به شیوه تصادفی ساده از بین کارکنان به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شدند. روایی محتوایی پرسشنامه های تحقیق توسط 10 تن از اساتید مرتبط با موضوع تحقیق بررسی و مورد پذیرش واقع گردید. به منظور تعیین پایایی پرسشنامه ها نیز ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای اصلی و زیرمؤلفه های آن ها محاسبه گردید( جدول.(1
3
جدول.:1 نتایج ضرایب آلفای کرونباخ هریک از متغیرها
با توجه به مقادیر ضریب آلفای کرونباخ می توان استنباط نمود که ابزار تحقیق از پایایینسبتاً مطلوبی برخوردار است. برای تجزیه و تحلیل داده ها جمعیت شناختی از آماره های توصیفی استفاده شد. برای بررسی اثر متغیرها بر روی یکدیگر و آزمون فرضیه ها از روش الگو یابی معادلات ساختاری بهره گرفته شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش 20 و LISREL با سطح اطمینان 95 درصد استفاده شد.
تحلیل داده ها:
جدول شماره((2، مشخصات جمعیت شناختی نمونه آماری را نشان می دهد همان طور که ملاحضه می شود، ویژگی های جمعیت شناختی، حاکی از آن هستند که بیشتر پاسخ دهندگان را مردان تشکیل می دهند( 66/7 درصد) و بخش اعظمی از پاسخ دهندگان بین 20 و 30 سال سن داشته اند( 43/5 درصد). نگاه اجمالی به جدول یاد شده نشان می دهد، بیشترین پاسخ دهندگان دارای تحصیلات لیسانس بوده اند( 53/5 درصد) و 9/8 درصد از پاسخگویان مجرد و 34/1 درصد از آنان متأهل بوده اند.
