بخشی از مقاله
چکیده
تاثیر روزافزون علوم و منابع طبیعی و محیط زیست در اقتصاد دنیا، ایجاد شاخههای نوینی از علوم و صنایع مربوط را در پی داشته که هریک به نوبه خود قبلیت اثرپذیزی از بوم سازه را دارا هستند. صنعت اکوتوریسم یا گردشگری طبیعت به عنوان یکی از پرجاذبهترین و در عین حال پر منفعتترین علوم وابسته به منابع طبیعی و محیط زیست تلقی میشود که در اقتصاد ایران بسیار ارزشمند است. که شهر کاشمر واقع در استان خراسان رضوی را با توجه به شرایط جغرافیایی و توپوگرافی، وجود رودخانه پرآب، آبشارها، تنوع گیاهان دارویی، حیات وحش و منطقه حفاظت شده، وجود ابنیه تاریخی و....... پتانسیل بالایی برای فعالیتهای اکوتوریستی ساخته است.
روش تحقیق مطالعه حاضر توصیفی-تحلیلی و ازنوع زمینهیابی - اکتشافی - است و از روش مطالعه کتابخانهای و بررسی متون و محتوی مطالب و نیز روشهای میدانی نظیر پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده شده است و به تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها به شیوه مدل SWOT به بررسی و ارزیابی پتانسیلها و قابلیتهای جاذبههای اکوتوریستی شهر کاشمر پرداخته شده است. بر اساس مطالعه صورت گرفته، نتایج نشان میدهد شهر کاشمر ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به قطب گردشگری و اکوتوریسم را داراست و بین زیرساختها و خدمات شهری برای توسعه گردشگری رابطه معناداری وجود دارد.، برنامه ریزی و مدیریت صحیح آنها می توان به توسعه پایدار اقتصادی در سطح محلی و منطقه ای نایل و در نتیجه منجر به توسعه اقتصادی شهر کاشمرگردد.
مقدمه
صنعت گردشگری، مسالمتآمیزترین جنبش خانواده بشری است که بر پیشرفت دانش، فرهنگ و اقتصاد تاثیر مستقیم دارد و به عنوان موثرترین عامل در ایجاد تفاهم بین ملت ها و استوار ساختن صلح جهانی نقش اساسی ایفا می کند. اقتصاددانان از صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت مولد سرمایه و اشتغال زا نام میبرند و توجه خاصی به این صنعت دارند. لذا معتقدند توسعه صحیح گردشگری به لحاظ اقتصادی موجب افزایش ارزآوری میشود.
صاحبنظران علم اقتصاد معتقدند اگر کشوری بتواند از پتانسیلها استفاده کند و چرخهای این صنعت را به حرکت درآورد شاهد شکوفایی شگرفی در سطح اقتصاد خواهد بود، تاثیر این صنعت از جهات مختلف قابل بر بررسی و مهم است که به تعدادی از این مولفهها در زیر اشاره شده است: ورود ارز به کشور، اشتغال در بسیاری از زمینهها، پویایی بازار خرده فروشی، فعال شدن فرودگاهها و سیستم حمل و نقل، افزایش سرمایهگذاری، افزایش تولیدات محلی و بومی و صنعتی - صنایع دستی و محصولات فرهنگی - ، افزایش میزان سرمایهگذاری بخش خصوصی - هتل سازی و سایر خدمات مرتبط - و بسیاری از موارد دیگر که هریک به تنهایی قابل بررسی و مطالعه است.
کشور ایران علیرغم وجود 12 نوع از 17 نوع اقلیم و آب وهوای جهان و تعداد 11 هزار اثر ثبت شده تاریخی در فهرست میراث فرهنگی جهانی و قرار گرفتن جزء 10 کشور برتر جهان، متاسفانه باید گفت که در حال حاضر از این صنعت در راستای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به نحو بسیار مطلوبی استفاده نگردیده است - کهزادی و همکاران، . - 1388 یکی از بخش هایی که در صنعت توریسم مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار گرفته است صنعت اکوتوریسم است. توریسم سبز، توریسم پایدار و بیو توریسم واژه های متنوعی است برای گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شود. اکوتوریسم در فارسی با عنوان طبیعت گردی معنا می شود. - کشوری، 1388، ص . - 52
در رابطه با اکوتوریسم سبالیوس لاسکورین نخستین فردی است که واژه اکوتوریسم را برای سفر به مناطق بکر و دست نخورده با هدف خاص مطالعه، تحسین، لذت بردن از چشماندازهای طبیعی، حیات وحش و هرگونه جاذبه های فرهنگی منطقه به کار برده است - فنل، . - 1999 دراین میان می توان گفت که توسعه توریسم بخصوص اکوتوریسم در نواحی شهرهای کوچک از یک طرف نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد این نواحی میتواند ایجاد کند و زمینه و بستری برای توسعه پایدار نواحی شهری باشد و از طرف دیگر وسیلهای برای تحریک رشد اقتصادی ملی از طریق بهبود استانداردهای زندگی مردم محلی به حساب آید.
به هرحال اگر توریسم بتواند نقشهای فوق را به خوبی ایفا کند میتواند خالق یا محرک یک فرایند توسعه برای حصول به پایداری در نواحی شهری و روستایی و نیز پایداری جوامع محلی در کلیه زیر شاخههای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و همچنین خود صنعت توریسم باشد - شریفزاده،. - 53:1381 محدوده مورد مطالعه نیز در این تحقیق، در جنوب غربی استان خراسان رضوی قرار دارد، که دارای مناظر بدیع و چشم نواز طبیعی و مناطق طبیعی بکر و دست نخوردهای است.
یکی از نکات اساسی در این تحقیق معرفی و شناخت قابلیت های اکوتوریستی شهر کاشمر است که در این منطقه جلوه های زیبای طبیعت از جمله، رودخانه زیبای ششطراز، چشمههای آبگرم، آبشارهای بسیار زیبا، غارهای دیدنی، سنگهای فرسایش یافته، درههای زیبا و دیدنی، تنگل ها یا جنگلهای بکر و دست نخورده، گونههای متنوع گیاهی و دارویی، منطقه حفاظت شده جانوری، جاذبههای تاریخی، باغات بسیار زیبا انگور و مزارع زعفران جهت توریسم کشاورزی، آداب و رسوم خاص و برگزاری آئینهای مختلف فرهنگی، صنایع دستی فرش بافی که نه تنها در استان خراسان بلکه در ایران فرشهای معروف و به نامی مشاهده می شود که دارای موقعیت بسیار ممتازی در صنعت اکوتوریسم ایران می باشد.
لذا در این تحقیق برآنیم تا توان اکوتوریستی شهر کاشمر را جهت جذب توریسم مورد شناخت و ارزیابی قرار داده تا بتوان با توسعه آن، در ایجاد رشد اقتصادی شهر نقش مهمی را ایفا نماید و در صورت استفاده مطلوب از آنها و ارائه امکانات و خدمات رفاهی و تبلیغ مناسب با توجه به موقعیت مناسب منطقه، در جهت گسترش توریسم و برقراری توازن و تعادل اقتصادی منطقه استفاده نمود.
همچنین سعی گردیده با توجه به قابلیتهای بالقوه منطقه در زمینه اکوتوریسم، با استفاده از مدل سوات - SWAT - نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای پیش روی گردشگری و تاثیر آن بر روی اقتصاد منطقه مورد بررسی قرار گرفته و جهت توسعه هرچه بیشتر آن در جهت توسعه اقتصاد شهر کاشمر راهکارهای استراتژیک ارائه گردیده است. هدف اصلی تحقیق، شناخت پتانسیل های گردشگری شهر کاشمر در استان خراسان رضوی است و اهداف فرعی زیر است:
- شناسایی و معرفی جاذبه های اکوتوریستی در کاشمر
- معرفی طبیعت منطقه مورد مطالعه به عنوان مکانهای دارای جاذبه گردشگری و استفاده مناسب از آنها، برای گسترش و توسعه اقتصادی و اجتماعی درشهر کاشمر
- برنامه ریزی دقیق در توسعه گردشگری و استفاده مناسب از آنها، برایحلّ مشکلات اقتصادی و اجتماعی در منطقه
سوال تحقیق
- 1 آیا منطقه مورد مطالعه شهر کاشمر به لحاظ اکوتوریسم دارای جاذبه های طبیعی برای جلب گردشگران دارد؟
- 2 جاذبه های عمده گردشگری منطقه کدامند و از چه سطحی از خدمات رسانی برخوردارند؟
- 3 چه اقداماتی می تواند به رونق گردشگری و توسعه و رشد اقتصادی شهر کاشمر بیانجامد؟
- 4 توسعه گردشگری پایدار در منطقه چه تاثیری بر اقتصاد این منطقه خواهد گذاشت؟
فرضیات
- 5 چون شکلگیری و گسترش اکوتورسیم با عوامل متعددی به صورت مستقیم و غیرمستقیم ارتباط دارد که بعضی از آنها در گروه عوامل طبیعی و بعضی دیگر عوامل انسانی است و بر اساس پیشینه تحقیقات انجام شده در مناطق مختلف دنیا و در نهایت نتیجه حاصل از مطالعات میدانی فرضیه ها مطرح و براساس آن بررسی شده است:
- 6 به نظر می رسد شناخت مناطق اکوتوریستی منطقه مورد مطالعه بر جذب توریسم و گردشگر تاثیر دارد.
- 7 به نظر می رسد توسعه گردشگری در منطقه بر اقتصاد شهر تاثیر خواهد گذاشت.
8 - به نظر می رسد شناخت جاذبه های عمده گردشگری منطقه در جذب بیشتر و ایجاد درآمد موثر می باشد.
