بخشی از مقاله
چکیده
گام نخست در توسعه گردشگری، شناخت و ارزیابی قابلیت و توان های بالقوه جاذبه های گردشگری است. براین اساس، سعی شد با مطالعه موردی بخش کوهسرخ، ارزیابی از عوامل موثر در توسعه گردشگری و تحول این منطقه به لحاظ اقتصادی انجام شود. برای دستیابی به اهداف این پژوهش کاربردی، از دو روش اسنادی و میدانی و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده گردید. دادهها با آزمون های همبستگی کندال b , c، گاما و اسپیرمن انجام گرفت. از دیدگاه مردم تأثیر گردشگری بر 2 شاخص از 10 شاخص اقتصادی مورد تأیید قرار گرفته است که عبارتند از: ایجاد اشتغال - کاهش بیکاری - ، افزایش قیمت اراضی - اعم از مسکونی و زراعی - می باشد و همچنین با توجه به نتایج این آزمون ها، از دیدگاه مسئولان تأثیر گردشگری بر 4 شاخص از 10 شاخص مورد تأیید قرار گرفته که عبارتند از جذب نیروی مازاد بخش کشاورزی، افزایش فرصتهای شغلی جدید، افزایش درآمد مردم روستا، افزایش قدرت خرید مردم مورد تأیید قرار گرفته است.
مقدمه
گردشگری به عنوان یکی از منابع درآمد و ایجاد اشتغال در سطح ملی می تواند رهیافتی برای توسعه اقتصادی در قلمرو ملی باشد. گردشگری به خصوص در زمانی که سود فعالیتهای دیگر بخشهای اقتصادی در حال کاهش باشد، جایگزین مناسبی برای آنها و راهبردی برای توسعه است. بر این مبنا دلیل اصلی توسعه گردشگری غلبه بر پایین بودن سطح درآمد و ارائه فرصتهای جدید شغلی و تحولات اجتماعی در جامعه محلی است و می تواند امیدهایی را برای کاهش فقر به خصوص در مناطقی که به نحوی دچار رکود اقتصادی شده اند فراهم آورد. آثار گردشگری در زمینه توسعه اقتصادی شامل منبع درآمد و اشتغال، به وجود آمدن زنجیره ای از کل فعالیتهای اقتصادی و خدماتی، افزایش تقاضا برای صنایع و هنرهای سنتی و فعالیتهایی که نیاز به نیروی کار بیشتری دارند، افزایش تزریق جریانهای برون زای هزینه ها و ضریب تکاثری - افزایش درآمد به ازای هر ریال تزریق شده در اقتصاد منطقه یا کشور - می-باشد در اکثر ارزیابی های بعمل آمده از توسعه گردشگری در جهان سوم تأثیرات اقتصادی مهمتر از ملاحظات دیگر است - افتخاری، . - 1385 در حقیقت توریسم بعنوان یک عامل اقتصادی عمده و بسیار موثر در سالهای اخیر مورد توجه فراوان قرار گرفته و بدین علت سعی میشود که حتی الامکان از عوامل موثر در کاهش جریان جهانگردی جلوگیری بعمل آمده و امکانات لازم جهت رشد و توسعه آن فراهم میشود - رضوانی، . - 1385 در کشورهای صنعتی توسعه صنعت توریسم موجب تنوع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد می گردد و در کشورهای در حال توسعه، فرصتی برای صادرات ایجاد می کند، که نرخ رشد آن از اشکال سنتی صادرات بیشتر است. بنابر این توریسم منبعی قابل اتکاء در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است که می تواند تأثیر فزاینده ای بر روی افزایش درآمد چه از سطح ملی و چه در سطح محلی و نیز افزایش فرصت های شغلی، افزایش سطح دستمزدها و تحول و گسترش تولیدات داشته باشد. طبق آمار سازمان جهانی توریسم - WTO, 1995 - تعداد گردشگران خارجی در سال 1994 بیشتر از 531 میلیون نفر بوده است که از این طریق 321 میلیون دلار نصیب صنعت توریسم شده است. همان طوری که جولی لئونز - 2009 - عقیده دارد که یکی از بزرگترین منافع حاصل از صنعت توریسم در نواحی گردشگری ایجاد درآمد و دستمزد برای افرادی است که در آن اشتغال دارند و نیز تأکید می کند که اغلب این شاغلان را افراد محلی و بومی تشکیل می دهند. بنابراین اولین تأثیر اقتصادی توریسم افزایش درآمد برای ساکنان می باشد که می تواند به صورت فردی یا عمومی برای این سکونت گاهها بوجود آید. تأثیر مثبت دیگر توریسم ایجاد فرصت های شغلی جدید و نیز افزایش اشتغال زنان و جوانان در فعالیت های مرتبط با این صنعت می باشد. باید اذعان داشت که ارتباط تنگاتنگ اما ناکاملی میان آثار توسعه توریسم و ایجاد اشتغال در نواحی گردشگری وجود دارد. یکی از دلایلی که صنعت گردشگری و توسعه آن بر موضوع اشتغال زایی و مقابله با بحران بیکاری موثر شناخته میشود، ماهیت کاربر بودن این صنعت است. لازم به ذکر است که نوع فعالیت توریستی، اشتغال را تحت تأثیر قرار می دهد، زیرا برخی انواع آن کاربرتر است و همچنین انواع مهارتهای کاری موجود در نواحی گردشگری، به طور موضعی در اشتغال اثر میگذارند. اشتغال در فعالیتهای توریستی اکثراً فصلی است. برای مثال در حوزه کارائیب تعداد کارگران هر اتاق هتل ها از رقم بالای 1/4 در اوقات فصلی به 0/9 در اوقات غیرفصلی تغییر می کند - افتخاری، صالحی امین، . - 1378 در این رابطه جولی لئونز - 2009 - تأکید می کند بعضی از جنبه های منفی توریسم ممکن است شامل ماهیت بسیار فصلی مشاغل وابسته به توریسم، سطح پایین میانگین دستمزدها در صنایع و فعالیتهای وابسته، تراکم و افزایش قیمت محصولات در مقصد که گردشگران - با ورود خود - باعث ایجاد آنها خواهد شد. گردشگری در مناطق دور افتاده اهمیت ویژه ای یافته و وسیله ای برای رفاه و اقتصاد جوامع محلی تلقی می شود - رابرتز، . - 2010 یکی از این نواحی که دارای قابلیت های زیادی برای گسترش گردشگری می باشد، بخش کوهسرخ در استان خراسان رضوی است. این بخش یکی از گردشگاه های مهم و خوش آب و هوای شهرستان کاشمر می باشد، که با وجود قنات ها، چشمه ها، هوای سالم، جاذبه های طبیعی و کوهستان های زیبا دارای قدرت جذب گردشگر در فصول مختلف سال می باشد و در موسم تعطیلات جمعیت قابل ملاحظه ایی را در خود جای می دهد، که عمدتا از شهرهای کاشمر و تربت حیدریه به این منطقه می آیند این بخش دارای پتانسیل های بالقوه ایی از نظر محیطی و طبیعی برای جذب گردشگر می باشد که باید در برنامه ریزی های ناحیه ایی و روستایی از این امکانات و توانایی ها جهت توسعه این منطقه و کم کردن از مشکلات شهر نشینی استفاده کرد، اما به دلیل مشکلات خدماتی، مانند راه های ارتباطی، رستوران ها، مهمانخانه های بین راهی مناسب جهت اقامت، ناآشنا بودن مردم منطقه در برخورد با گردشگر، مشخص نبودن کاربری اراضی در بخش کوهسرخ که از مشکلات عمده می باشد، توجه دولت و مسئولین را به این بخش لازم می دارد و سرمایه گذاری بخش دولتی را به شکل گسترده می طلبد. مهمترین هدف توسعه گردشگری، توسعه اقتصادی و اجتماعی نواحی مقصد است - شارپلی، . - 1997 زیرا مهمترین تاثیر گردشگری در اقتصاد محلی و منطقه ای این نواحی ایجاد درآمد، اشتغال و ایجاد انگیزه ماندگاری در این مناطق می باشد. بطور کلی هدف مورد نظر این پژوهش توسعه و تحول اقتصاد منطقه مورد نظر از طریق ایجاد فرصت های شغلی، افزایش درآمد و بهبود امکانات در منطقه در اثر توسعه گردشگری میباشد.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه بخش کوهسرخ جزء شهرستان کاشمر از استان خراسان رضوی می باشد. بخش کوهسرخ به عنوان بهشت گمشده خراسان رضوی قابلیت مطرح شدن به عنوان دیار پذیرای گردشگران مختلف در حوزه ورزش، سلامت، شکار، علوم مختلف و طبیعت گردی و گردشگری را داراست. بخش کوهسرخ شامل نیمه شمالی شهرستان کاشمر می شود. کوهسرخ منطقه ای کوهستانی و فلات مانند است که از هشت سو، شش شهرستان آن را همچون نگینی دربرگرفته اند: از شمال نیشابور، از شمال غرب سبزوار، از مغرب بردسکن، از جنوب غربی خلیل آباد، از جنوب و جنوب شرقی کاشمر و از شرق و شمال شرقی تربت حیدریه. رشته کوه - کوه سیاه - کوهسرخ با دیواره ای بلند گویی خط پایانی بر بخشی از کویر بردسکن و دشت هموار خلیل آباد و کاشمر است. قرار داشتن در ارتفاعات و نزدیکی به دشت، آب و هوایی متفاوت از نقاط اطراف برای کوهسرخ به ارمغان آورده است. زمستان طولانی عملا دوره ی گرما را محدود کرده است همچنین وجود جاذبه های طبیعی و چشم اندازهای زیبا و تفرجگاه های کم نظیر از قبیل تنگل ها، وجود رودخانه های دائمی و فصلی در سطح این بخش، وجود آب گرم ها، چشمه ها، وجود النگ ها - دره های آباد شده به دست انسان - ، آثار باستانی و مکان های زیارتی متعدد در این بخش، این بخش از کشور را به مکانی بالقوه برای گردشگری، به خصوص از نوع اکوتوریسم تبدیل کرده است. جهت دستیابی به اهداف تحقیق کاربردی حاضر، در این پژوهش از روش های پیمایش - روش زمینه یابی با هدف های توصیفی و اکتشافی - و روش توصیفی و تحلیلی پیامدهای اقتصادی در نواحی مورد مطالعه استفاده می شود. در ابتدا با توجه به اطلاعات موجود به بررسی چگونگی و وضعیت گردشگری و اثرات آن در توسعه جامعه مورد مطالعه پرداخته و آن را توصیف می کند و سپس جهت جلوگیری از مخفی ماندن عوامل تاثیرگذار در این تحقیق از روش اکتشافی استفاده نموده و در نهایت با تجزیه و تحلیل های آماری جمع آوری شده، راهکار های مناسب جهت توسعه گردشگری در منطقه مورد نظر ارائه خواهد شد. جمع آوری اطلاعات در این تحقیق بوسیله استفاده از روش های میدانی، کتابخانه ای، پرسشنامه و مصاحبه با مردم، مسئولین مرتبط و گردشگران صورت می گیرد. بدین منظور با مراجعه مستقیم به مراکز آماری و هم چنین استفاده از شناسنامه آبادی های کشور و آمارنامه شهرستانی اطلاعات جامعی برای تحقیق تهیه شده و سپس از طریق پرسشنامه، مصاحبه ومطالعات میدانی تحقیق مزبور تکمیل می گردد. در تحقیق حاضر آثار اقتصادی متاثر از توسعه گردشگری در بخش کوهسرخ، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند. بدین منظور جهت تحلیل آثار اقتصادی از شاخص هایی همانند قیمت زمین، افزایش درآمد و تنوع شغلی استفاده شده است.
