بخشی از مقاله
چکیده
از دیرباز سالمندان با شماري از محدودیت هاي جسمی و روانی خاص همچنین نیاز هاي معنوي و روحی مواجه بوده اند. براي انکه سالمندان از سالمندي موفقی بهرمند شوند. و حس آرامش توام با زندگی در آن ها افزایش یابد باید فضایی براي پاسخگویی متناسب با نیازهایشان دریافت نمایند. در این پژوهش نقش، عملکرد فضایی و اهمیت فضاهاي باز و نیمه باز مورد بررسی قرار داد شده است. سپس 3 عنصر طبیعت، نور و هنر که باعث شادابی و حس سرزندگی در سالمندان می شود مورد ارزیابی قرار داد شده است. در انتهاي پژوهش راهبردهاي پیشنهادي در جهت ایجاد حس شادي و رشد ذهنی در سالمندان و ارتقاي سطح کیفیت زندگی و خلق فضاهاي کارامدتر براي سالمندان در فضاهاي بازونیمهباز در قالب یک جدول ارایه گردیده است.
مقدمه :
آمارسازمان بهداشت جهانی پیش بینیمیکند جمعیت سالمندان تا سال2225 به1,2 بیلیون نفر خواهد رسید.بیش از دو -سوم جمعیتسالمند در کشورهاي رو به توسعه به ویژه آسیاي شرقی زندگیمیکنندکه به تبع آن سرانه هزینه مراقبت از سالمندان بالاي 62سال نسبت به افرادکمتر از62سالسه تا پنج برابر است. این امر لزوم برنامه ریزي هايسازمان یافته و استراتژیک هر چه بیشتر در این زمینه را یادآورمی شود [6]
آن چه امروزه به عنوان سالمندي یا پیريمی شناسیمساخته و پرداخته دورهمعاصر نیست؛ به اینمعناکه در گذشته تعریف سالمندي بر مبنايسن مطلق نبود،بلکه عواملی چون تغییر شکل ظاهري و توانایی هاي جسمانی،که لزوم ا سن خاصی را مبنا قرارنمی داد،معیار سالمندي شناختهمی شد.ولی امروزه براي سالمندي تعریف مشخصی وجود دارد:"سنیکه در آن اکثرمردم ازکار بازنشستهمی شوند و از انواع خاصی از مزایاي رفاهی مانند حقوق بازنشستگی برخوردارمی گردند [8]
محلیکه سالمندان در آن زندگیمیکنند، بعد بسیارمهمی ازکیفیت زندگی، راحتی و سلامت روانی او را تشکیلمی دهد.نتایج حاصل از پژوهش هاي صورت گرفته نشان داده استکه کیفیت زندگی وسلامت روان در سالمندانساکن خانواده ،به مراتب مطلوب تر ازسالمندانساکنسراي سالمندان است.ازجمله نشان داده شدکه وضعیت اقتصادي، روانی و اجتماعی سالمندانمقیم خانواده نسبت به سالمندانمقیم خانه هاي سالمندان از کیفیت بالاتري برخوردار بوده است محلیکه سالمندان در آن زندگیمی کنند، بعد بسیار مهمی ازکیفیت زندگی، راحتی وسلامت روانی او را تشکیلمی دهد.
نتایج حاصل از پژوهش هاي صورت گرفته نشان داده استکه کیفیت زندگی وسلامت روان در سالمندانساکن خانواده ،به مراتب مطلوب تر ازسالمندانساکنسراي سالمندان است.ازجمله نشان داده شدکه وضعیت اقتصادي، روانی و اجتماعی سالمندانمقیم خانواده نسبت به سالمندانمقیم خانه هاي سالمندان از کیفیت بالاتري برخوردار بوده است [10] با توجه به موارد توضیح داده شده بررسی فضاهایی مخصوص سالمندان براي تأثیر بیشتر بر آرامش روحی و روانی آنها محرزمی گردد.
چراکه به عقیده ي کارشناسان مطلوب بودن محیط زندگی سالمندان در برخی موارد ،برنیازهاي مادي آنان برتري دارد. ایجاد فضاهایی دور از تنش و التهابات روانیکه انتقال دهنده ي حس ارامش و امنیت و شادي براي سالمندان باشد در تشویق آنها به ادامه ي زندگی و ایجاد امید بسیارموثر است.به نظرمیرسد به این واسطهمی توان ازآنان عناصري زنده و پویا و خودجوش ساختکه در جامعه نقش خود را بازیافته اند. پسمی توان نتیجه گرفت فضا ومعماري نقشی اساسی در این زمینه ایفامیکند.
سالمند
امروزه در واقع تعریف کهنسالی به هیچ وجه آسان نیست چراکه کهنسالی از یکسو پدیده اي زیستی استکه براساس آنساز واره جسمی انسان خصوصیات مشخصی را آشکارمیسازد. در عین حال با سلسله اي از عواقب روانی همراه است بدین سانکه برخی از اشکال رفتاري را به طور مشخص از خصوصیات سالمندي تلقیمیکنند. سالمندي یکمرحله از روند طبیعی زندگی است به زبان ساده فرديکه بالاي65سال استسالمند در نظر گرفتهمی شود اگر چهسن تقویمیمعمولاً به عنوان یک اصل براي ارائه بسیاري از خدمات، غربالگري ها و پژوهش ها استفادهمی شود اما تحقیقات و تجربیات بالینی نشانمی دهدکه چنین تصمیماتی چندانمعتبر نمی باشد افرادسالمند یک گروه همگن و مشابه نیستند و به طورقابل ملاحظه اي داراي توانایی هاي متفاوتی هستند.[12]
سکونت بهمعنايسکون مطلق و ایستایی نیست. و در طبیعتسکون و حرکت در وضعیتی متعادل با یکدیگر آمیخته اند. به همین نحو، خانه سالمندان نیز باید دائما در حال جریان و حرکت باشد. مساله چگونگی مسکن سالمندان و نحوه اجتماعی شدن آن ها و برقراري پیوندشان باسایر اقشار از دیربازمورد توجه بوده است. طبق یک نظریهسالمندان بایدسایر اعضاي خانوادهکه از گروه هايسنی مختلف و نسل هاي مختلف اند، زندگیکنند و بنا بر نظریه اي دیگر، سالمندان بایدکاملا جداگانه زندگیکنند. اما هیچ کدام از این دو نظریه افراطی درست نیست.
براساس نظریهسوم اگر سالمندان در اقانت گاه جداگانه اي زندگیکنند و با اقوام خود و گروه هاي سنی مختلف در ارتباط باشند. بهتر است. بنا بر نظریه اي قالب در این زمینه، سالمندان از اینکه به موسسات مربوطمنتق شوند، به شدت ناراحت بوده و از لحاظ روحی و روانی در وضعیت نابسامانیقرارمی گیرند. این در حالی استکه بیش از نیمی ازساکنانسالمند این گونه موسساتمی توانند به صورتمستقل و جداگانه به زندگی خود ادامه دهند. [3]
فضاي باز
فضاي باز به فضایی گفتهمی شودکه فاقد پوششسقفمی باشد و جداره ها نیز در صورت وجود از تمامی جهات این فضاها را مسدود نمی نماید. با بررسیمعماري ایرانی درمی یابیمکه فضاهاي باز از مدلها و تناسب خاصی تبعیتمیکنندکه در القاء احساس محصور بودن فضا یا عکس آنمؤثر است. فضاي باز درمعماريسنتی ایران در دو مقیاسمطرحمی شود.
