بخشی از مقاله
چکیده
موضوع خانه سالمندان است و عنوان طرح خانه ی سالمندان - با رویکرد روانشناسی محیطی - میباشد. این مجموعه برای افراد میانسال و به خصوص بازنشستگان و سالمندانی که از قوای جسمی و روحی نسبتا فعالی برخوردارند طراحی خواهد شد.سالمندان به سرگرم بودن و مشغولیت و تنوع و امید نیاز دارند که متاسفانه کمتر فضایی در ایران دیده میشود که مخصوص این قشر جامعه طراحی شده باشد و معمولا بهترین فضایی که این قشر از جامعه به آن روی میآورند میادین و پارکها است که افراد بازنشسته و سالمند را هر صبح به دور هم جمع میکند؛ با افزایش تعداد افراد سالمند در جهان، سازمانهای بینالمللی و از جمله سازمان ملل متحد خواستار توجه خاص جهانیان نسبت به این گروه سنی شدند.
تفاوت بین توانمندیهای آنان و جوانان توجه ویژه به نیازهای سالمندان و چگونگی برآوردن این نیازها در جامعه را ضروری میسازد. محیط زندگی و محل سکونت از مهمترین بخشهای تشکیل دهنده محیط پیرامون انسانها محسوب میشود.امروزه نقش و اهمیت محیط در شکل گیری و بروز رفتارهای بهنجار انسانی امری پذیرفته شده است.برای استفاده بهتر از سرمایهها و منابع محدود، بایستی به همه جوانب و ابعاد محیط طراحی و ساخته شده با توجه به شرایط استفاده کنندگان از آن توجه نمود.
طرح خانه سالمندان به عنوان موضوع پایاننامه در جهت شروع پردازش به موضوع مسکن سالمندان و کیفیت فضای مطلوب زندگی این اقشار میپردازد. در این پایاننامه، ابتدا به موضوع تحقیق پرداخته شده است، سپس در شش فصل مطالعاتی در مورد موضوع صورت گرفته تا زمینه جهت ارائه طراحی خانه سالمندان فراهم گردد و در پایان نیز به ارائه طرح پرداخته شده است این مقاله بر مبنای پایان نامه کارشناسی ارشد آقای مجید ریاحی زاده با عنوان " طراحی خانه سالمندان با رویکرد روانشناسی محیطی در شهر تهران" دانشگاه - آزاد اسلامی واحد میانه - ، گروه معماری به راهنمایی استاد "سرکار خانم دکتر فدرا امینی ،" نگاشته شده است.
مقدمه
از آنجایی که تمام تلاشهای افراد بشر در زندگی برای رسیدن به نوع زندگی برتر است، بنابراین انسان به عنوان مهمترین عامل وجود، نقش اصلی را دارد و ابعاد زندگی اش در تمام سنین و مراحل زندگی باید مورد توجه قرار گیرد.جامعه به عنوان بستر زندگی اجتماعی افراد، اهمیت زیادی دارد و هر آنچه که در یک جامعه قابل ملاحضه است و به چشم میخورد، همانا تصویری است از زندگی اکثر افراد آن جامعه. ساختارهای اجتماعی و چگونگی آن از جمله مهمترین مسائل و شکل دهنده نوع جامعه است که در حقیقت میتوان گفت تعیین کننده ظرفیت فرهنگی و اجتماعی- اقتصادی آن جامعه نیز می باشد. حضور افراد مختلف در اقشار و سنین متفاوت و چگونگی ترکیب این افراد در کنار هم بستری را به وجود میآورد که تک تک افراد در این بستر رشد و زندگی میکنند.
افراد میان سال و بیشتر کهنسال آسیب پذیر ترین افراد جامعه هستند، چرا که آنها با افکار گذشته رشد و زندگی کردهاند و روبرو شدن با زندگی جدید برای آنها دشوارتر است.
عدم هماهنگی نسلهای گذشته و جدید و تغییر نوع زندگی آنها، مسائلی است که زندگی سالمندان را دچار بحران میکند و دوران سالمندی را برای آنان به دوران سختی تبدیل میکند که مجبور میشوند فشارهای زیادی را تحمل کنند..
مساله آموزش در این خصوص بسیار با اهمیت است. زیرا از طریق آموزش به سالمندان و خانواده هایشان میتوان بسیاری از مسائل را مطرح کرده و راه حل مناسبی برای آن ارائه داد. از دیگر نکات قابل توجه، سلامتی سالمندان است که سعی شده در طراحی به آن توجه شود. مراکز نگهداری از سالمندان، در طی چند دهه اخیر شکل گرفته است و دلایل به وجود آمدن آن، قطعا بی رحمی انسان امروز و حق ناشناسی جوانان نیست. در طی سالیان اخیر، تسهیلات پزشکی و بهداشتی، شیوه زندگی، مواد مکمل غذایی مانند ویتامینها و هزاران مورد دیگر، موجب رشد چشمگیر جمعیت افراد بالای 65 سال در جهان شده است. فراموش نکنید.
باید زمینه ها و کلاسهایی در مکان خانه سالمندان تعبیه شود و در نظر گرفته شود تا دیگران و مشتاقان از این توانمندی های ارزشمند سالمندان به نحو احسن بهره مند گردند.در اینجا از آن دسته سالمندانی گفتگو میکنیم که به دلیل بیماری، نداشتن شرایط مناسب نگهداری در منزل و یا دلایل مشابه، تغییر مکان میدهند و در خانه سالمندان مستقر میشوند. هر چند این کار به نظر عدهای مذموم و حتی گناهی جبران ناپذیر باشد.
زمان برای سالمندان، به خصوص آن عده که به دلیل بیماری قادر به سرگرم کردن خود نیستند، بسیار طولانی میگذرد. بسیاری از آنان از احساس بیدلیل ترس و توهم شکایت میکنندو سرگیجه. فراموشی و تنهایی پایان ناپذیر، روزهای آنان را به کابوسی دائم مبدل میکند. تصور نمی شود تنها گذاشتن یک سالمند ناتوان و نیازمند به توجه، در خانهای کوچک، با لوازم مدرنی که نمی تواند از آنها استفاده کند و سرگرم شود، کاردرستی باشد. مراکز معتبر نگهداری از سالمندان، با بر قرار کردن شرایط مناسب زندگی، فراهم کردن ملزومات پزشکی، برنامههای تفریحی، خوراک مناسب و مهمتر از همه توجهی که خانوادهها به هر دلیل از بذل آن ناتوانند، میتوانند محل مناسبی برای افراد کهنسال به شمار آیند.
آنچه برای عدهای عذاب وجدان و برای عدهای موردی برای شکایت پیش میآورد و آسایشگاه سالمندان را مکانی نا خوشایند به نظر میآورد، بیتوجهی اعضای خانواده سالمندان نسبت به این واقعیت است که این نقل مکان، به معنای از بین رفتن و محو شدن بزرگ آنها نیست،.لذا هدف از طرح این مجموعه در درجه اول این است که با بالا بردن استقلال در زندگی کهنسالان، از نیروهای آنان در جهت گذران زندگی خودشان استفاده شود و آنها با آسودگی و طیب خاطر به خانه سالمندان رفته و از ادامه زندگی در چنین مکانهایی احساس شادابی و مفید بودن کنند و همچنین تا حدی اقتدار و ارزش گذشته خود را در میان هم گروهان بازیابند.
ضرورت انجام تحقیق
اصولاً "خانه سالمندان" مفهومی است که در سالیان اخیر در فرهنگ ما مطرح شدهاست ، قبلاً در نگرش های ارزشی و اجتماعی مردم ایران لزوم توجه به چنین مبحثی نبوده است ظاهراً. به دلیل ظهور شرایط جدید در تمامی زمینه های اقتصادی ¡ اجتماعی و فرهنگی در چند دهه اخیر ، اجباراً باید برای حداقل بخشی از جمعیت سالمندان ایران ، به فکر برنامه ریزی های مناسب به منظور ساخت اینگونه فضاهای سکونتی ویژه بود. با توجه به دلایلی که در زیر خواهیم آورد انتظار می رود به زودی در شهرهایمان با یک نیاز آشکار برای ورود سالمندان به خانه های سالمندی روبرو شویم، نیازی که هم اکنون بصورت پنهان وجود دارد .
افزایش طول عمر و بالارفتن نسبت سالمندان در جمعیت کوچک شدن خانواده و تغییر آن از حالت سنتی به مدرن و در نتیجه کاهش میزان جذب و پذیرش سالمندان در خانواده های جدید گسترش آپارتمان نشینی و تغییر فضای زیستی برای خانواده ها کوچک شدن آپارتمان ها به سطوح زیر 70 متر مربع و محدودیت های جا برای خانواده های دارای سالمند اشتغال زمانی در خارج از خانه و احتمالاً کار نوبتی در شب و تنها ماندن سالمند در آپارتمان اشتغال مردان در شغل دوم و یا سوم و کاهش حضور آنها درکنار سالمندان و بی سرپرست ماندن سالمندان افزایش اشتغال زنان و کاهش حضور آنها در خانه در کنار سالمندان علاقه زوج های جوان به کسب اشتغال کار بیشتر و دوری از دخالت سالمندان در امور زندگی ، کاهش باروری و بوجود آمدن سالمندان تنها و بی فرزند، کاهش درآمد افزایش اوقات فراغت ، از دست دادن توانایی ها ، از دست دادن همسر ، از دست دادن استقلال ، بروز برخی معلولیت ها و عزلت روز افزون با کهولت همراه هستند، لذا سالمند یا راهی آسایشگاه می شود و یا اگر بتواند حرکت کند روزها را به خارج از خانه رفته و در پارک ها با هم سن و سالان خود به گذران بقیه عمر می پردازند.
افزایش بیماری ها و معلولیت ها در کهنسالی و نیاز به آنها به پرستاری ویژه که ارائه آن در خانواده مشکل است .نیاز رو به افزایش سالمند برای کمک گرفتن از دیگران در امور شخصی و مشکلات ناشی از آن مثل حمام کردن ، بهداشت و تغذیه به ویژه در مورد سالمندان معلول و بیمار که فاقد همسر هستند و در خانه فرزندان و بستگان زندگی می کنند اگرچه ما موظف هستیم که در حال حاضر فرهنگ حفظ احترام و علاقه به سالمندان و نیز نگهداری از آنان را در خانواده ، ترویج دهیم و توصیه کنیم ، اما واقعیت این است که شرایط فعلی زندگی اجازه نمی دهد این کار ، بدون ایجاد مشکل انجام پذیرد.
شکل ماشینی زندگی کنونی ، آپارتمان نشینی و فضای کوچک منازل ، کاهش تعداد فرزندان ، مهاجرت فرزندان به سایرشهر ها و کشورها ، و دور شدن آنان به هر شکل از والدین ، باعث می شود که سالمندان دچار معضلات و مشکلات تنهایی افسردگی ، اضطراب و در نهایت بیماری های جسمی و روانی می شود. از سوی دیگر ، برخی از افراد ، در نگاه اول به خاطر تغییر توضیع سنی مضطرب شده و افزایش تعداد سالمندان را مصیبتی بزرگ می دانند.آن ها نگران این مسئله هستندکه جامعه برای افراد سالمند زودرنج، دارای وضعیت نامساعد، و نیازمند مراقبت ویژه ، چه خواهد کرد. در صورتی که با اطمینان می توان گفت که اجرای یک برنامه ی صحیح، نه تنها موجب به تاخیر افتادن سالمندی و حذف برخی از مشکلات آنان می گردد، بلکه معنایی تازه به زندگی سالمندان می بخشد.
