بخشی از مقاله
چکیده
ضرورت آموزش به صورت یک امر طبیعی درآمده است. پیشرفت و توسعه سازمانها و موسسات درگرو ارتقای سطح دانش، مهارت، رفتار و بینش منابع انسانی است. برهمین اساس، اکثر سازمانها دوره های آموزش موجود در داخل یا خارج از کشور برای کارکنان خود برگزار میکنند و اجرای هر دوره متضمن سرمایه گذاری هنگفت است لذا آگاهی از میزان اثربخشی دوره های آموزشی و بازدهی حاصل از آنها برای مدیران بسیار بااهمیت است.ارزشیابی یکی از مهمترین مراحل برنامه ریزی آموزشی است که انجام صحیح آن اطلاعات بسیار مفیدی را درباره چگونگی طرح ریزی و اجرای برنامه های آموزشی دراختیار می گذارد و مبنای مفیدی جهت ارزیابی عملکرد آموزشی مراکز آموزشی به دست می دهد.اگر اهداف را به صورت وضع مطلوب سازمان در آینده تعریف کنیم، اثربخشی سازمان عبارت است از درجه یا میزانی که سازمانها به هدفهای موردنظر خود نائل می آیند .در این مقاله ای که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی مطالب آن گرد هم آمده است ما بر آنیم که به اثر بخشی معلم به عنوان عضوی از سازمان اثر بخش بپردازیم و راه کارهایی برای افزایش اثر بخشی معلم بیان کنیم .
واژگان کلیدی: اثر بخشی معلم،پیشرفت دانش آموز،تدریس اثر بخش
مقدمه
معلمی شغل مهمی است که ضرورت آن بر کسی پوشیده نمیباشد .این ضرورت از نظر مولفین ،عمدتا شکل دهی تجربیاتی است که منجر به تغییرات مطلوب رفتاری در دانش آموختگان می شود .بخاطر همین ضرورت آشکار است که نقش معلم جنبه نهادی پیدا کرده و بسیاری از گروههای اجتماعی و افراد و دانشجویان و دانش آموختگان مختلف ،انتظارات کلی مشخصی از آنچه که یک معلم هست و باید باشددارند .اما به نظرمی رسد انتظارات کلی مورد نظردرعمل دچارمشکل می گردند . زیرا همه مادر طول حیات تحصیلی یا حرفه ای خود با معلمان و اساتیدی مواجه شده ایم که از آنها با کلمات خوب یا بد یاد کرده ایم !بنابراین یک سوال اساسی پیش می آید که آیا این دو معلم با یکدیگر اصولا یکسان هستند یا اینکه تفاوتی بین آنها وجود دارد؟آیاهمه معلمان باهوش و کارآمد هستند؟
آیا میتوان ملاکهایی برای شایستگی یک معلم تصور کرد یا اینکه معلمان همگی یکسانند و ملاک مشخصی برای شایستگی یکی بر دیگری وجودندارد؟آیا ذاتا برخی از افرادمعلم به دنیا
می آیند یا معلمی حرفه ای است که بعضی ها آنرا بهتر یاد می گیرند؟ این سوالات ،مطالب مهم و حیاتی میباشند که می بایست به آنها پاسخ خهای دقیق داد. بطورکلی تحقیقات اخیر نشان داده که هوش و شخصیت معلم در مقایسه با توان عملی و کاربردی او در کلاس درس از اهمیت کمتری برخوردار است .بهعقیده برونینگ و گلاور، این تحقیقات ،بسیاری از مهارتهایی را که موجب تفاوت کیفی تدریس می شود مشخص ساخته اند - گلاور و همکاران،. - 1388 به عقیده مک دانلدمعلمان خوب قادرند یادگیری دانش آموزان را افزایش داده و از طریق پاداش دادن بهدانش آموزان و دادن امکانات بیشتر بریا آموختن ،سطح انگیزه آنهارا بالا ببرند.
به عقیده برونینگ وگلاور ،درکنار نقش های مورد نظر ، معلمان خوب که از آنها به نام معلمان کارآمد نام می بریم ،قادرند قدرت تفکر دانش آموزان را پرورش داده ،رشد او را تسهیل سازند و به خوبی از عهده اداره کلاس برآیند .به منظور بررسی ویژگیهای مورد نظر شاید صلاح باشد آنها را با تعمق بیشتری بنگریم .زیرا چناچه فونتانا تصریح نموده علیرغم پژوهشهای انجام شده در خصوص ویژگیهای معلمان کارآمد و موفق ،هنوزیافته ها و اطلاعات اندکی موجوداست .این مسئله البته تعجب آور نیست زیرا عوامل زیادی در بیرون از معلم وجود دارند که وضعیت را پیچیده می سازند،مانند : سن ،توانایی و زمینه های اجتماعی ،اقتصادی ،دانش آموزان ،موضوع تدریس ،محیط مدرسه و... به عقیده فونتانا آنچه برای یک معلم به صورت مجموعه ای از شرایط عمل می کند می تواند برای معلم دیگریا همان معلم در شرایط دیگر ،کارایی نداشته باشد - سانتراک،. - 1387
اثر بخشی معلم چیست ؟
موفقیت معلم در تحقق اهداف تعیین شده برای وی و یا برای مجموعه ای که او در آن جا کار می کند،میزان اثربخشی وی را تعیین می کند. در نتیجه معلم اثر بخش برای تحقق اهداف مورد نظر باید دانش و مهارت های مورد نیاز را دارا باشد و قادر به انجام و کاربرد آن ها نیز باشد .برای شناخت اثر بخشی معلم باید به بررسی ارتباط صلاحیت و شایستگی علمی معلم و میزان عملکرد وی در تحقق اهداف تعیین شده پرداخت . در مورد معلمان اثر بخش چند ویژگی را می توان ذکر کرد :
-1 این معلمان گرایش به آگاه بودن دارند. داشتن این هدف در اینگونه معلمان،عمل برنامه ریزی ، تعامل با دانش آموزان و رفتار آن ها را در کلاس هدایت می کند . یعنی این دسته از معلمان اهداف آموزشی را که دراکثر موارد به معلمان دیکته می شود را دنبال نمی کنند؛بلکه اهداف آموزشی را به صورت هدفمند و همراه با تفکر دنبال و اجرا می کنند - دبلیو اندرسون،. - 1384
-2 معلمان اثر بخش اهداف آموزشی را به طور مستقیم یا غیر مستقیم با یادگیری دانش آموزان خود مرتبط می نمایند .یک نمونه از ارتباط مستقیم معلم با یادگیری دانش آموز این است که به دانش آموزان کمک می کند تا حقایق را از فرضیات تشخیص دهد؛همچنین تلاش معلم برای کاهش رفتار نابهنجار در کلاس و به حداقل رساندن آن قبل از ارائه تدریس،نمونه ای از ارتباط غیرمستقیم اهداف آموزشی با یادگیری دانش آموزان است. بنابراین اگر هدف های معلم در قالب یادگیری دانش آموزان بیان شود،اثربخشی وی نیز در رفتارهای دانش آموزان و یادگیری آن ها تعریف و تصریح می شود. با توجه به این موضوع بانک جهانی اشاره می کند که کشورها باید روی یادگیری دانش آموزان به عنوان هدف اصلی و کلیدی آموزش تأکید نمایند - دبلیو اندرسون،. - 1384
-3 سومین ویژگی معلمان اثر بخش این است که هیچ وقت خود را کامل فرض نمی کنند. به طور مثال ممکن است معلم مدرسه ابتدایی در تدریس خواندن و درک مطالب به دانش آموزان بسیار موفق عمل کند اما در تدریس مسائل ریاضی ناتوان باشد؛ این امر نشان دهنده ی ضعف معلم نمی باشد بلکه مشخص می سازد که باید در چه زمینه هایی توانایی های خود را افزایش دهد. بنابراین میزان موفقیت یک معلم بستگی به میزان معینی از اهدافی دارد که توسط وی تعقیب و محقق شده است - دبلیو اندرسون،. - 1384با جمع بندی مطالب فوق می توان این گونه بیان کرد که معلم اثر بخش فردی است که به طور کامل و مستمر اهداف تعیین شده را جامه عمل می پوشاند و مستقیم و غیر مستقیم بر یادگیری دانش آموزان خود تأکید می کند .چه عواملی بر اثر بخشی معلم موثر است ؟
تعریف و تبیین عواملی که وابسته به اثر بخشی معلم می باشد مشکل است،اما در این زمینه سه عامل عمده که به طور مستقیم معلمان با آن در ارتباط هستند را می توان در نظر گرفت :
-1 روش تدریسی که معلمان برای دانش آموزان خود در نظر می گیرند یکی از مجموعه عوامل مهم و پیچیده ای است که بر یادگیری دانس آموزان و موفقیت معلم در تدریس مؤثر می باشد.زیرا همان گونه که ما به تعریف و تبیین اثربخشی معلم توجه می کنیم ، ابتدا باید مشخص سازیم که دانش آموزان را به کجا و چه نقطه ای می خواهیم برسانیم . - لازم به ذکر است که بسیاری از معلمان تهیه طرح درس را وقت گیر و دشوار می دانند؛در صورتی که طرح درس هدایت گر خوبی جهت تدریس مطلوب می باشد.به همین منظور برای تسهیل در نوشتن طرح درس، چک لیستی تنظیم و ضمیمه گردیده و موارد مهم و کاربردی که می تواند در اجرای یک تدریس خوب،ایجاد انگیزه در دانش آموزان و به وجود آوردن یک کلاس پویا مؤثر باشد ذکر گردیده است. پیشنهاد می شود این چک لیست جهت استفاده در تهیه طرح درس در اختیار همکاران قرار گیرد - - احدیان وآقازاده،. - 1382
-2باید توجه داشته باشیم معلمان مانند دانش آموزان با هم متفاوتند. شواهد زیادی بر این واقعیت وجود دارد که برخی از معلمان تأثیرات عمیقی روی یادگیری و رفتار دانش آموزان داشته اند. اغلب افراد ذکر می کنند که یک یا چند معلم با تأثیرات خود مسیر زندگی آن ها را تغییر داده اند؛زیرا چنین معلمانی عقیده ای خاص را به آن ها فهمانده اند و علاقه آن ها را نسبت به موضوعی خاص برانگیخته اند. بدون شک چنین معلمانی را می توان اثربخش نامید.
-3اتخاذ رویه ی خاصی برای آموزش، علاوه بر مجهز بودن معلم به مهارت ها و دانش هایی که یادگیری را تسهیل می کند،به میزان توانایی معلم در کاربرد دانش و مهارت های مذکور وابسته است.بسیاری از معلمان به ضرورت داشتن مهارت ها و دانش
