بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تحلیل نقش درس پژوهی بر بهبود اثر بخشی معلمان مقطع راهنمایی در درس ریاضی و علوم است. روش پژوهش در تحقیق حاضر از نوع علی مقایسه ای می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمین ریاضی و علوم راهنمایی که تعداد 121 نفر معلم علوم زن و تعداد 103 نفر معلم ریاضی که در طرح درس پژوهی شرکت کرده اند. نمونه آماری به روش نمونه گیری به روش سرشماری و با توجه به فرمول کوکران تعداد 92 نفر معلم علوم زن و تعداد 81 نفر معلم ریاضی زن شد.
ابزار گرد آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss و به روش آمار توصیفی و استنباطی و با آزمون های تی تک نمونه ای و تی برای دو گروه مستقل انجام شده است.نتایج نشان داد درس پژوهی بر بهبود عملکرد معلمان نقش دارد. همچنین مولفه های ادراک معلمی، ارزش های معلمی و اعمال معلمی در بین معلمان ریاضی و علوم متفاوت است. این مولفه ها در معلمان ریاضی بالاتر از معلمان علوم است.
-1 مقدمه
در آغاز قرن بیست و یکم توجه همگان، بیش از گذشته، به نظامهای آموزشی معطوف شده است؛ توجه و تمرکز نظام های آموزشی نیز به بهبود یادگیری مدرسه ای افزایش یافته است .رویکردهای اخیر در نظام آموزش و پرورش در راستای بهبود یادگیری، حاکی از یادگیری مشارکتی در کلاس درس و تربیت دانش آموزان به عنوان نسل پژوهنده می باشد و چون معلم،کارگزار اصلی آموزش در کلاس درس است، اگر خود به درستی آموزش نبیند و پژوهشگرنباشد، چگونه می تواند نسلی پژوهنده را تعلیم دهد؟
معلم از آن جهت مورد تأکید است که کارگزار اصلی تعلیم و تربیت به شمار می رود و اهداف متعالی نظامهای تعلیم و تربیت در ابعاد مختلف در نهایت باید به واسطه او محقق شود. تعامل مستمر و چهره به چهره معلم با دانش آموزان، وی را در موقعیت ممتاز و منحصر به فردی قرار می دهد که هیچ عنصر انسانی دیگری در این سازمان از آن برخوردار نیست
بنابر این، توسعه حرفه ای معلمان به عنوان مهم ترین نیروی انسانی در نظام تعلیم و تربیت، دارای اهمیت زیادی می باشد.درس پژوهی، یک حلقه پژوهشی است که در آن، معلمان به صورت گروهی درباره موضوعات برنامه درسی به پژوهش می پردازند. آنها در ابتدا به تبیین مسئله می پردازند که فعالیت گروه درس پژوهی را برانگیخته است و هدایت خواهد کرد .
مسئله می تواند یک سؤال عمومی - برای مثال بر انگیختن علاقه دانش آموزان به ریاضی - یا سؤال جزئی تر باشد سپس گروه به مسئله شکل می دهد و برآن تمرکز می کند، به نحوی که بتواند در یک درس خاص کلاسی مطرح شود . معمولاً معلمان مسئله ای را انتخاب می کنند که از فعالیتهای خود به دست آورده اند یا برای دانش آموزانشان دشواریهایی ایجاد کرده است.
هنگامی که یک هدف یادگیر ی انتخاب شد، معلمان برای برنامه ریزی و طراحی درس تشکیل جلسه می دهند. اگرچه در نهایت یک معلم، درس را به عنوان بخشی از فرآیند پژوهش تدریس خواهد کرد، ولی خود درس محصول گروهی تلقی می شود . در اینجا هدف نه تنها تولید یک درس اثربخش بلکه درک چگونگی و چرایی کارکرد درس برای افزایش فهم مطالب در میان دانش آموزان است . اغلب، برنامه اولیه ای که گروه تولید می کند، در جلسه ای برای همه معلمان مدرسه مطرح می شود تا به نقد درآید.
معلمان گروه درس پژوهی با توجه به مشاهدات و بازخوردها در درس تجدید نظر می کنند.آنها ممکن است مواد آموزشی، فعالیتها، سؤالها و مسائل مطرح شده یا همه این موارد را تغییر دهند. تأکید آنها اغلب بر تغییر مواردی است که در جریان کلاس درس شواهد دقیقی مبنی بر ضرورت آنها یافته اند.زمانی که طرح درس تجدید نظر شده آماده شد، درس در کلاسی متفاوت تدریس می شود.گاهی معلم درس ، همان معلم قبلی است ولی در بیشتر موارد معلم دیگری از گروه پژوهشی، تدریس را برعهده می گیرد.
یکی از ویژگیهای این مرحله آن است که همه اعضای شورای معلمان برای شرکت در پژوهش به کلاس دعوت می شوند. حضور آنان در مدرسه ای بزرگ که تعداد معلمان جمع شده در یک کلاس آن احتمالاً از تعداد دانش آموزان کلاس بیشتر است ، کاملاً شگفت انگیز به نظر می رسد.در این مرحلهمعمولاً همه اعضای شورای معلمان در یک جلسه طولانی شرکت می کنند.گاهی یک فرد متخصص از خارج از مدرسه برای شرکت در این جلسه دعوت می شود.
معلمان و ناظران، درس را نقد و تغییراتی پیشنهاد می کنند. هنگام بحث درباره درس نه تنها یادگیری و فهم دانش آموزان بلکه آن دسته از مسائل عمومی که به وسیله فرضیه های اصلی درس پژوهی بیان شده اند، مورد توجه قرار می گیرد و بالاخره درباره این که چه چیزی از درس و اجرای آن آموخته شده است، صحبت به میان می آید. در پایان، درس ی که معلم ها به روی آن بحث کرده اند و خلاصه همه جلسات در یک کتابچه جمع آوری و منتشر می شود تا معلمان دیگر نیز از آن آگاهی یابند
توفیق شیوه درس پژوهی توسط پژوهش های بسیاری مورد تایید واقع شده است.واتانایه - 2001 - بر اثر بخشی روش های درس پژوهی بر بهبود عملکرد ریاضی دانش آموزان به نتیجه رسیده اند.ماتوبا - 2007 - ، سرکار آرائی - 2006 - ، لوئیس - 2006 - بر اهمیت درس پژوهی بر روی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاکید و به همبستگی مثبت بین این دو مولفه اشاره کرده اند.
بنابراین درس پژوهی میتواند در عملکرد تحصیلی دانش آموزان تاثیرات مثبت بگذارد - لوئیس،. - 2006 زندگی تحصیلی، یکی از مهمترین ابعاد زندگی اشخاص است که بر سایر ابعاد زندگی تاثیر فراوان دارد. در این بین یکی از مسایل و مشکلات اساسی زندگی تحصیلی افراد و نظام آموزشی هر کشور، مساله ی افت تحصیلی و پایین بودن سطح عملکرد تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان آن کشور است. این پدیده، علاوه بر زیانهای هنگفت اقتصادی، سلامت روانی فراگیرندگان را مخدوش می نماید .
منظور از افت تحصیلی، کاهش عملکرد تحصیلی درسی فراگیرنده از سطح رضایت بخش به سطح نامطلوب است. عوامل مختلفی بر عملکرد تحصیلی افراد تاثیر می گذارند که متخصصان تعلیم و تربیت آنها را به چهار دسته شامل عوامل فردی، عوامل آموزشگاهی، عوامل خانوادگی و عوامل اجتماعی تقسیم کرده اند. در هر نظام آموزشی میزان عملکرد تحصیلی یکی از شاخصهای موفقیت در فعالیتهای علمی است.
نتایج پژوهشهای کوپر نشان داده که علاوه بر ساختار و محتوای آموزشی کلاس، عوامل گوناگونی از جمله سلامت روان، تواناییهای شناختی، هیجانها و ویژگی- های فردی و خانوادگی نقش عمدهای در سطح عملکرد تحصیلی دانش آموزان دارند. مطالعات نشان دادهاند که ارتقای مهارتهای مقابله ای و ، تواناییهای روانی- اجتماعی در بهبود زندگی و مقابله با مشکلات مؤثرند
مهارتهای زندگی مهارتهای شناختی- اجتماعی هستند که برای افزایش توانائیهای روانی- اجتماعی به افراد آموزش داده میشود. این مهارتها قدرت سازگاری و رفتار مثبت افراد را افزایش میدهد و در پنج عرصه زندگی یعنی، خود، خانواده، تحصیل، تفریح و اجتماع مورد ، استفاده قرار میگیرد
هر قدر معلمی از انگیزه کاری بالاتری برخوردار باشد به همان میزان می تواند در کلاس از کارایی بیشتری برخوردار گردد. یافته های پژوهشی بیانگر این مطلب است که معلمانی که دارای انگیزه بالاتری هستند، دانش آموزانشان از پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردار می شوند
آمادگی معلمان برای ایفای نقش های حساس و دشوار معلمی،از ضروریات کار تربیت معلم است.مهمترین مسیری که برای این آماده سازی تعریف می شود آگاهی از نقش ها و وظایف معلمی در حوزه عمل است. موقعیت پیچیده عمل با بروز پدیده های پیچیده و ایجاد موقعیت یادگیری جدید شکل میگیرد و در چنین موقعیتی عنصر تدریس بسیار حائز اهمیت است. در بخش اجرای تدریس پیدا کردن یک راه عملیاتی مشارکت بین معلمان بسیا سخت است زیرا اجرای تدریس به تصمیم گیری معلمان ،ابزار ها و روش ها، موقعیت های متفاوت یاد گیرندگان و چندین عامل بستگی دارد.
پژوهش در این زمینه از دیدگاه معلمان چند صباحی است که در سراسر جهان مورد توجه اساسی قرار گرفته است.شیوه درس پژوهی می تواند راه مناسبی برای رفع دشواری در حوزه عمل باشد.در واقع درس پژوهی عمل فکورانه معلم است که در گروه های کوچک معلمان یک واحد یا مجتمع آموزشی به ظهور می رسد. در گذشته نیز روشی به نام معلم پژوهنده وجود داشت البته در روش پژوهی ،همه معلمان هم پایه یا تمام معلمان یک واحد آموزشی، کارکنان و تمام عوامل اجرایی مشارکت دارند. بنابراین محقق در پی دست یابی به بررسی اثر بخشی درس پژوهی بر وضعیت تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی اردبیل می باشد.
-2 روش شناسی
با توجه به ماهیت تحقیق این پژوهش از روش علی و مقایسه ای بود. در تحقیق علی - مقایسهای هدف این است که از معلول - متغیر وابسته - به علت احتمالی - متغیر مستقل - برسیم و بدین لحاظ این تحقیق گذشته نگر میباشد. این طرح تحقیق زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که تغییر مستقل به دلیل خصیصهای بودن یا غیر اخلاقی و غیر انسانی بودن غیر قابل دستکاری است و محقق می خواهد با مطالعه متغیر وابسته - معلول - به متغیرهای مستقل تار گذار - علت - دست یابد. جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمین ریاضی و علوم راهنمایی که تعداد 121 نفر معلم علوم زن و تعداد 103 نفر معلم ریاضی که در طرح درس پژوهی شرکت کرده اند. نمونه آماری با توجه به فرمول کوکران تعداد 92 نفر معلم علوم زن و تعداد 81 نفر معلم ریاضی زن شد.
جهت بررسی این پژوهش پس از اخد مجوز های لازم از آموزش و پرورش اردبیل نسبت به تکثیر و توزیع پرسشنامه به تعداد نمونه پژوهشی در بین کارکنان پرداخته شد و پس از توضیح در مورد اهداف پژوهش در خواست تکمیل پرسشنامه خواهد شد. روش نمونهگیری در پژوهش حاضر روش سرشماری می باشد. در این تحقیق روش گرد آوری اطلاعات به دو بخش زیر تقسیم می شود:
- 1 مطالعات کتابخانه ای؛عمده اطلاعات بدست آمده برای ادبیات موضوع از طریق کتب، نشریات و مجلات علمی حاصل از جستجوی اینترنتی،بانک اطلاعاتی و کتابخانه ها انجام گرفته است.
- 2 تحقیقات میدانی؛ جهت جمع آوری اطلاعات در مورد متغیرهای تحقیق مربوط به جامعه آماری از پرسشنامه استاندارد آماده استفاد می شود. همچنین پرسشنامه بعنوان ابزار گرد آوری تحقیق مطرح است.
در گرد آوری اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه استفاده می شود. بعد از تهیه فهرست اسامی مدارس و معلمین و انتخاب آنها، ابتدا هدف تحقیق برای آنها بیان می شوند و سپس آزمونهای پژوهش در اختیار آنها قرار داده و از آنها خواسته می شود نظر خودشان را با دقت بیان کنند
.این پرسشنامه دارای دو قسمت می باشد اولین قسمت آن مربوط به اطلاعات دموگرافیک و قسمت دوم آن مربوط به سوالات پرسشنامه می باشد. این پرسشنامه دارای 32 گویه می باشد که سه بعد ادارک معلمی، اعمال معلمی و ارزش های معلمی را مورد پژوهش قرار میدهد.این پرسشنامه در طیف لیکرت بوده و از خیلی زیاد تا خیلی کم 1 - تا - 5 نمره گذاری می شود.سوالات 1 تا 5 مربوط به ادراک معملی ، 6 تا 16 مربوط اعمال معلمی و سوالات 17 تا 32 مربوط به ارزش های معلمی است که مجموع نمرات سوالات ارزش هر گویه را نشان میدهد.
