بخشی از مقاله
چکیده
افراد ناشنوا بر اساس پارامترهایی از جمله عامل ناشنوایی، زمان وقوع و تشخیص ناشنوایی، میزان شنوایی و شرایط محیط زندگی روی پیوستاری از نیازهای ویژه، جهت آموزش زبان گروهبندی میشوند. ولی ویژگی مشترکی که در همه گروههای افراد ناشنوا - ناشنوای مطلق، کمشنوا و نیمهشنوا - وجود دارد این است که در همگی کانال دریافت صوت دچار آسیبدیدگی شده است و این افراد در اکثر مواقع در تولید صوت - لبخوانی/لبگویی - با مشکلات عدیدهای مواجه هستند. لذا یک فرد ناشنوا یا اصلا برداشت صوتی - آوایی/واجی - از زبان گفتاری ندارد - ناشنوای مطلق - یا اگر هم داشته باشد ضعیف و ناقص خواهد بود - نیمهشنوا، کمشنوا - . چرا که اساسا زبان مادری یک فرد ناشنوا زبان اشاره است که کانال ارتباطی، ابزار و مواد خام آن با زبان گفتاری کاملا متفاوت است و زبان گفتاری بعنوان زبان دوم او محسوب میشود.
در نتیجه افراد ناشنوا در ارائه زبان فارسی در قالب نوشتار یا لبخوانی - لبگویی - اغلب با مشکل روبرو هستند. که بسیاری از این مشکلات به ویژگیهای نظام نوشتاری زبان فارسی، نحوه آموزش زبان فارسی و نوشتار آن برمیگردد. با به کارگیری روشهای آموزش مناسب با شرایط و نیازهای این افراد، مشکلات آنها قابل اصلاح و کاهش هستند. در پژوهش حاضر پس از بررسی پیشینه تحقیقات انجام شده در این زمینه با تمرکز بر آن دسته از نیازهای ناشنوایان در آموزش زبان گفتاری که مرتبط با آموزش نوشتار و خط هست، راهکارهایی برای آموزش نوشتار فارسی و خط آن ارائه شده است. از آنجا که زبانشناسی ناشنوایی و مباحث کاربردی آموزش زبان و مسائل مرتبط با آن در ناشنوایان نیازمند تعاریف دقیق و متناسب با شرایط آنهاست لذا به هدف تمرکز بیشتر بر شرایط و نیازهای ویژه ناشنوایان، اصطلاحات و مفاهیم موجود در مواردی بازتعریف شده است.
کلید واژهها: زبان فارسی، آموزش نوشتن زبان فارسی، آموزش ناشنوایان، الفبای گویای باغچهبان. الفبای دستی ناشنوایان، گفتار نشانهدار فارسی.
-1 مقدمه
نوشتن، تبدیل اصوات گفتاری به نمادهای نوشتاری - نویسهها - 1 است و فرایندی پیچیدهتر از خواندن است. نوشتن، پیشرفتهترین و پیچیدهترین دستاورد نظام زبان است. در فرایند یادگیری زبان، نوشتن آخرین مهارتی است که فراگرفته میشود. از راه نوشتن است که آموختهها و تجربههای حاصل از گوشدادن، سخنگفتن و خواندن، یکپارچه و منسجم میشوند. تبحر در نوشتار، نیازمند داشتن مهارتهای پایهای کافی در گفتار از جمله کاربرد آسان و روان گفتار، خواندن، هجیکردن و دستور نگارش است. نوشتن در ماهیت خود فرایندی فعال و تولیدی است. کسی که مینویسد، باید بتواند اندیشههای خود را در چارچوب واژه و جمله بیان کند و به کمک ابزارهای نوشتن با نوشتن شکل درست حروف و واژهها، آن را نمایش دهد. نوشتن، فرایند نمایش دیداری یک واژه/جمله است.
مراحل یادگیری نوشتن:
1.توانایی نوشتن حروف الفبا - حرفنویسی - و دانش ترکیب صحیح حروف - واژهنویسی - .
2.توانایی نوشتن صحیح عناصر زبانی از حفظ - املانویسی - .
3.توانایی ساخت واژه - واژهسازی - .
4.مهارت بیان پیام از طریق جملات: الف- جملهنویسی، ب- متننویسی - انشا - .
مراحل آموزش نوشتن بر اساس مراحل یادگیری نوشتن:
1.آموزش نوشتن غیرفعال: رونویسی. 2.آموزش نوشتن نیمهفعال: املا. 3.آموزش نوشتن فعال پایه یک: واژهسازی.
4.آموزش نوشتن فعال پایه دو: جملهسازی.
5.آموزش نوشتن فعال - خلاق - : انشا و انواع آن.
در این پژوهش به مسائل مرتبط با مرحله اول آموزش نوشتن و مقدمهسازی برای ورود به مرحله دوم برای کودکان ناشنوایی که در بازه سنی شروع تحصیلات ابتدایی هستند پرداخته شده است.
-2 تعاریف و مبانی نظری پژوهش
نکتهای که در تعاریف مربوط به ناشنوا و ناشنوایی اهمیت دارد، توجه به مساله زبان و گفتار است. اکثر تعاریف به این دو موضوع اشاره دارند:ناشنوا کسی است که به سبب فقدان یا نقص شنوایی نتواند از طریق گفتار با دیگر افراد جامعه ارتباط برقرار کند. ناشنوا کسی است که به سبب کمبود یا فقدان شنوایی قادر به فراگیری زبان محیط از طریق حس شنوایی نباشد.ناشنوا کسی است که مقدار باقیمانده شنوایی او برای فراگیری زبان از طریق شنوایی، استمرار تکلم طبیعی و فراگیری مطالب از راه گوش کافی نباشد. لذا برای یادگیری زبان، نیاز به روشهای خاص و برنامهریزی ویژه دارد.
-1-2 کمشنوایی1، انواع و علل آن
کمشنوایی/ سختشنوایی یا آسیبشنوایی مشکل در عملکرد یک یا هر دو گوش است. شدت آن کمتر از ناشنوایی است. در چنین وضعیتی معمولا درک گفتار شفاهی با استفاده از ابزار کمک شنیداری میسر است.طبقهبندی بر حسب میزان کاهش یا افت شنوایی - کشاورزی ارشدی، 1384 به نقل از مورس، : - 1996
کمشنوایی ملایم2 آستانه شنوایی بین 35 تا 54 دسیبل است.
کمشنوایی متوسط3 آستانه شنوایی بین 55 تا 69 دسیبل است.
کمشنوایی شدید4آستانه شنوایی بین 70 تا 89 دسیبل است.
کمشنوایی عمیق5آستانه شنوایی بیش از 90 دسیبل است.
· طبقهبندی برحسب محل آسیب:
کمشنوایی انتقالی/هدایتی:1 زمانی رخ میدهد که مشکل در بخشی از گوش خارجی یا میانی وجود داشته باشد. این دسته از کمشنوایان احساس پُری یا انسداد در گوشهای خود دارند و اغلب به آرامی صحبت میکنند زیرا صدای خودشان را بلند میشنوند. این افراد باید توسط پزشک متخصص و ادیولوژیست معاینه و ارزیابی شوند تا تحت درمان قرار گیرند.کمشنوایی حسی- عصبی:2 زمانی رخ میدهد که مشکل در گوش داخلی یا عصب شنوایی باشد. اغلب این نوع کمشنوایی دو طرفه است. این افراد باید برای بهبود وضعیت شنوایی و درک گفتار از سمعک استفاده کنند.کمشنوایی آمیخته/مختلط:3 وجود همزمان کمشنوایی انتقالی و حسی- عصبی، کمشنوایی آمیخته را به وجود میآورد. کمشنوایی مرکزی:4 زمانی رخ میدهد که بافتهای مغزی آسیب ببینند. عواملی چون ضربه مغزی، عفونت، تومور مغزی باعث بروز این کمشنوایی میشود. این افراد باید برای بهبود وضعیت ارتباط شنیداری خود از سمعک استفاده کنند.کمشنوایی یک طرفه یا دو طرفه:5 درکمشنوایی یکطرفه تنها یک گوش آسیب میبیند ولی در کمشنوایی دو طرفه هر دو گوش آسیب میبیند.
· طبقهبندی بر حسب زمان بروز ناشنوایی:
پیشزبانی:6 هرگاه فرد قبل از یادگیری و تسلط بر گفتار و زبان، نقص شنوایی پیدا کند. پسزبانی:7 هرگاه فرد بعد از یادگیری و تسلط بر گفتار و زبان، نقص شنوایی پیدا کند.
❖ علل ناشنوایی الف- ناشنوایی اکتسابی - حدود نیمی از ناشنواییها را شامل میشود - : عفونت مادران باردار - سرخجه - ، عفونت درکودکان - مننژیت، سرخک، اریون یا عفونتهای شدیدگوش میانی - ، داروها - مصرف برخی داروها در دوران بارداری یا در اطفال مانند برخی آنتی بیوتیکها - ، ضربه، پیرگوشی، قرارگرقتن در معرض اصوات با فرکانس بالا 130 - دسیبل به بالا= آستانه درد - باعث بروز ناشنوایی میشود.
