بخشی از مقاله
چکیده
زبان فارسی با آن پیشینه تمدنی قوی و فرهنگ غنی خود نتوانسته در عرصه جهانی به زبانی بین المللی تبدیل شود. تبیین چرایی این مسئله و نفوذ و گسترش فراگیر زبانهای میانجی و بین المللی چون انگلیسی، اسپرانتو ، چینی، اسپانیولی، فرانسوی، روسی ، عربی و اسپرانتو میتواند کلید حل این مسئله باشد. براساس یافتههای پژوهش سختی یا آسانی یک زبان عامل تعیین کننده برای ترویج یک زبان نیست بلکه قدرت اقتصادی و سیاسی یک زبان نقش مهمی در فراگیری و اعتبار یک زبان در عرصه بین المللی دارد و اگر زبانی بتواند بین المللی شود میتواند از نظر علمی و اقتصادی و فناوری اطلاعات پیشرو باشد. این مقاله کوشیده با رویکرد توصیفی تحلیلی ضمن معرفی دو زبان میانجی پرمخاطب؛ یعنی انگلیسی و اسپرانتوو فواید بین المللی شدن زبان، راهکارهایی را برای بهبود روند آموزش زبان فارسی در سطح ملی و بین المللی ارایه کند تا در پی آن منجر به ترویج زبان و ادبیات فارسی در سطح بین المللی شود.
واژههای کلیدی : زبان های بین المللی، رایانه، آموزش الکترونیک.
1 مقدمه 11 بیان مسئله و ضرورت پژوهش
زبان یکی از مهمترین عناصر هویتبخش در ایجاد انسجام و یکپارچگی ملی است و اگر اقوام یک ملت به خاطر دشمنیها و نزاعهای تحمیلی نتوانند روح پلورالیسم زبانی را درک کنند، نقش وحدت-بخش و مؤثر زبان ملی کمرنگ میشود و در تضعیف پدیدههای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز نباید تردید داشت. زبان به مثابه یکی از عناصر فرهنگی تحول مستقلی ندارد بلکه تحول و تکامل آن منوط به تغییراتی است که گویندگان در آن ایجاد میکنند. بنابراین، زبانها نمیتوانند سریع تر از جوامعی که به آنها تعلق دارند، توسعه یابند. »مطالعات مردمشناسی نشان داده که همه زبانها از نظامهای کامل و کارایی برخوردارند، اما پیشرفته یا عقب مانده بودن مربوط به خود جوامع است نه زبان آنها - «اجلالی، - 10: 1393 همه زبانها پر از واژگان قرضی هستند و در جهان زبانی را نمیتوان یافت که مستقل باشد مگر اینکه با هیچ یک از جوامع و تمدنها ارتباطی نداشته باشد. درباره زبان فارسی و تببین چرایی عدم پیشرفت زبان فارسی در مقابل زبانهای بین المللی با آن پیشینه فرهنگی و تمدنی قویاش دو دیدگاه وجود دارد :
.1 مهجوریت زبان فارسی در مقایسه با زبان عربی و زبان های هندو اروپایی ناشی از مسائل سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی در روابط بین المللی است که از گذشته تا به امروز نگاه خصمانه به شرق به ویژه ایران وجود داشته است که از دید آنان ایرانیان قومی بدوی و خشونت طلب هستند. گواه این مدعا برخورد خصمانه روس ها که ازبکها، قرقیزیها و قزاقهایی را به جرم دانستن و مطالعه کتابهای زبان فارسی، وادار می ساختند در کارخانههای آجرپزی از سوزاندن کتابهای زبان فارسی برای تأمین سوخت کورهها استفاده کنند - محمدی، - 218 :1392 بنابراین بهتر است زبان فارسی مانع ورود واژگان بیگانه شود و برای خود استقلال پیدا کند.
2. نگاه خوشبینانه به آینده زبان فارسی که معتقد است وجود زبانهای میانجی چون انگلیسی نه تنها آسیبی به تنه زبان فارسی نمیزند، بلکه منجر به تقویت و باروری زبان فارسی خواهد شد و شرط موفقیت زبان فارسی، معیارسازی واژگان قرضی، آموزش صحیح زبان فارسی به فراگیران خودی و بیگانه از دبستان تا دانشگاه و ادارهها و رسانههای جمعی است. از دیگرسو، سیاست تقسیم کار زبانی در ایران به خوبی رعایت شده؛ مثلاً انگلیسی، زبان تجارت، تکنولوژی و اطلاعات، عربی زبان دین و آیین، کردی، لری، ترکی و... زبان قومی وزبان فارسی معیار، زبان ملی است - اجلالی، . - 12 :1393همچنین، طرفداران این دیدگاه براین باورند که زبان فارسی به دلیل ساختار دستوری ترکیبی خود به راحتی میتواند واژگان بیگانه را همرنگ دستور زبان خود سازد و غیر از ایران تمام کشورها ؛ حتی خود انگلستان و آمریکا نیز دائم در حال قرض دادن و گرفتن واژهها هستند. زبان فارسی خود هم یک زبان ترکیبی است که اگر واژگان بیگانه از آن حذف شود تا حد زیادی ضعیف و کم جان میشود و چه بسا با تغییر قدرت اقتصادی و سیاسی آمریکا و انگلستان کمکم زبانهای بین المللی دیگری مثل چینی، روسی و...
جایگزین زبان انگلیسی شوند. تجربه تاریخی نشان داده که سلطه امروز زبان انگلیسی مشابه سلطه زبان عربی برکل جهان اسلام بوده است . تا قرنها زبان فارسی به دلیل خلق آثار پربار و شاهکارهای ادبی، زبان شعر و ادب بود و شاعران و نویسندگان ایرانی بر اعتبار این زبان افزوده بودند. بنابراین راه حل ماندگاری زبان فارسی، همزیستی با سایر زبانهاست و لازم است برنامههای جامعی برای آموزش زبان میانجی در ایران از مدرسه تا دانشگاه طراحی و اجرا شود تا ایرانیان با حفظ زبان ملی بر زبان میانجی چون انگلیسی هم تسلط پیدا کنند تا از قافله علم و فناوری عقب نمانند. این مقاله میکوشد در خلال مقاله هر دو دیدگاه را بررسی کند وبا یافتن پاسخی برای پرسشهای ذیل به یافتههای جدیدتری دست یابد:
1. زبان بین المللی چیست و یادگیری آن چه فوایدی دارد؟
2. آیا مقدمات فرهنگی در یادگیری زبان بیگانه نقش دارند؟
3. زبان فارسی چه قابلیتها و ضعفهایی برای جهانی شدن دارد؟
4. با توجه به پدیده جهانی شدن و سیطره زبان انگلیسی در سطح بین المللی، آینده زبان فارسی را چگونه میتوان تصویر کرد؟
5. امکانات موجود در ایران برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان در چه سطحی است؟
12 پیشینه پژوهش
تا پیش از این مقاله، کتاب چهار جلدی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان - 1386 - از احمد صفارمقدم باهدف آموزش و انتقال فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی چاپ شده و در همین راستا مقاله ها و کتابهای دیگری نیز با هدف نقد و بررسی آموزش فارسی به زبان آموزان خارجی و ابزارهای کمک آموزشی در برنامهریزی درسی آنان به شکل پراکنده تألیف شده است که یافتههای این مقاله
