بخشی از مقاله
خلاصه
مجازات پس از اجرا واجد آثاری غیرمستقیم بر مجرمین است؛ از جمله این آثار میتوان به تأثیر سوء سابقه کیفری بر بازار کار اشاره کرد. کارفرمایان در استخدام افراد واجد سوء سابقه کیفری، ممانعت میکنند، این موضوع نتیجهای جز بیکاری مجرمین و احیای شرایط جرمزا جهت تکرار جرم ندارد. این شرایط که محصول سیاستهای جاری در نظامهای عدالت کیفری ایران و آمریکاست، ضرورت تبیین راهکارهای اشتغال از طریق اصلاح سیاستهای اتخاذی در نظام کیفری را ندا میدهد. توسعه موارد اعاده حیثیت، اعمال اقدامات حمایتی از مجرمین پس از اجرای مجازات همچون کاهشموانع دریافت مجوّز مشاغل از جمله این راهکارهاست.
کلمات کلیدی: اشتغال مجرمین، سیاستهای پساکیفری، ایران و آمریکا
.1 مقدمه
امروزه برخورداری از شغل مناسب جزو یکی از اجزای اصلی تشکیلدهنده حقوق شهروندان به شمار میرود که شاید اهمیت آن از حقوق سیاسی آنها و حضور در صحنه انتخابات کمتر نباشد، به طوری که اشتغالزایی متناسب با نیازهای جامعه و ریشهکن کردن بیکاری یا همان اشتغال کامل، از جمله وظایف بنیادین دولتهاست. از طرفی اشتغال در ارتباط مستقیم با توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بوده و به سرعت روند توسعه جامعه و موفقیت یا عدم موفقیت برنامه های توسعه بستگی دارد. همچنین اشتغال تابعی است از ارزشهای حاکم بر یک جامعه و بدیهی است که مستقیماً در ارتباط با نیازهای زیستی، آموزشی، بهداشتی، رفاهی، روحی و معنوی جامعه باشد . - Bout. ET AL, 1999 -
از سوی دیگر، دولتها در برنامهریزی اشتغال با واقعیت هایی مانند ارزشهای حاکم بر یک جامعه؛ عوامل جغرافیایی؛ منابع طبیعی، زبان، شاخصهای جمعیتی همچون سن، تحصیلات و ...، بسترهای صنعتی، سطح فناوری، مزیتهای جامعه و بسیاری عوامل تعیینکننده دیگر مواجه میگردند که مجموع عوامل فوق و تمایلات یا نیازهای پیشگفته جامعه، محدودیتهای تعیینکننده دولت ها در برنامهریزی کلان اشتغال به شمار میروند.بانک جهانی هر ساله گزارشی از فضای کسب و کار کشورهای دنیا منتشر میکند. رتبه 152 از 189 کشور، جایگاه ایران در گزارش 2014 این نهاد است. نیمی از آنچه که در دنیا فضای کسب و کار ایران را نمایش میدهد ماحصل فعالیت قوه قضاییه است.
فرآیندهای سازمان ثبت و نظام دادرسی کشور در جایگاه ایران در هر یک از شاخص های فوق تأثیر بسزایی دارد. سوای از این تأثیر مستقیم، بر هیچ کس پوشیده نیست که فضای عاری از فساد و ناراستی به چه میزان در توسعه فعالیتهای اقتصادی مؤثر است. اگر قوه قضاییه جایگاه اقتصادی خود را به درستی درک نکرده باشد، کوششهای قوه مجریه نیز بیسرانجام خواهد ماند - روزنامه کاروکارگر، . - 1393 بنا به فرمایش مقام معظم رهبری: »امروز کشور ما تشنه فعالیت اقتصادی سالم و ایجاد اشتغال برای جوانان و سرمایهگذاری مطمئن است و این همه به فضایی نیازمند است که در آن سرمایهگذار و عنصر فعال و مبتکر علمی از یک طرف و جوینده کار از طرف دیگر، از صحت و سلامت ارتباطات حکومتی مطمئن بوده و احساس امنیت و آرامش کنند« - فرمان هشتمادهای مقام معظم رهبری به سران قوا در تاریخ 1380/2/10، . - 1391
این مقاله تأثیر زیاد نظام عدالت کیفری را بر مجرمین نشان میدهد که به طور مستقیم حق انتخاب آزادانه شغل آنها، بازار کار کشور و اقتصاد کلان به طور کلی را مورد چالش قرار میدهد. سپس در پی تبیین راهکارهای اشتغال مجرمین از طریق اصلاح سیاست های اتخاذی در مقررات کیفری ایران و آمریکا هستیم. این بحث به چند دلیل موضوعی به هنگام است؛ اول این که بررسیها در دهه های اخیر نشان داده است که اکثر قابل توجهی از جرایمی که در کشور ما اتفاق میافتد توسط افراد واجد سوء سابقه کیفری رخ میدهد؛ از طرف دیگر ما به جایی رسیدهایم که در حال حاضر بیش از 70 میلیون بزرگسال آمریکایی واجد سوء سابقه کیفری هستند که میتوان آن را به طور دقیق و منظم مورد مطالعه قرار داد.
این سوء سابقهها زندگی افراد را در جوامعی که با بیکاری روبهروست تحت تأثیر قرار میدهد. ثانیاً، غیرمنصفانه بودن نظام عدالت کیفری در گرایش زیاد به زندان به عنوان مجازات اصلی در حقوق کیفری ایران و آمریکا و زندانی بودن دو میلیون و چهارصد هزار نفر در زندانهای آمریکا و نظارت بر پنج میلیون نفر دیگر به موجب قرارهای تعلیق مراقبتی و آزادی مشروط، جرقه »جنبش درد جرم1« را روشن کرده است. لذا، با اصلاح مقررات میتوان راهکارهای مؤثری را اتخاذ کرد که بتوان فرصت های شغلی برای افرادی که دستگیر میشوند و محکومیت و سوء سابقه کیفری پیدا میکنند به وجود آورد و همچنین تعداد افرادی را که به دام نظام عدالت کیفری میافتند، کاهش داد.
.2 آثار سوء سابقه کیفری بر بازار کار و اقتصاد کلان
در مطالعات و بررسیهایی که بر روی عوامل به وجود آورنده رشد اقتصادی صورت گرفته، کمتر از 50 درصد رشد را به عوامل اصلی تولید - کار، سرمایه و زمین - و بقیه را به عوامل ناشناختهای مانند تغییر تکنولوژی، افزایش بهرهوری و عوامل باقیمانده نسبت دادهاند. عامل کیفی مؤثر در فرآیند تولید، سرمایه انسانی است - عمادزاده و معمارنژاد، . - 1385بر اساس مبانی تئوریکی، افزایش نیروی کار به عنوان یک عامل تولید میتواند باعث رشد اقتصادی شود. در مقابل رشد اقتصادی نیز به اشکال مختلف خصوصاً از طریق سرمایهگذاری مجدد، اشتغال را افزایش خواهد داد - بیدآباد، . - 1383 بر اساس تخمینهای انجام شده در تحقیقات، برای دستیابی به رشد اقتصادی علاوه بر افزودن سرمایه فیزیکی در بخش خصوصی، سرمایهگذاری در منابع انسانی نیز موردنیاز است؛ زیرا سرمایهگذاری در منابع انسانی که عبارت است از افزایش تعداد و همچنین آموزش و تربیت نیروی انسانی برای کسب مهارتهای مختلف و پیشبرد امر تولید، میتواند با کارآمد کردن افراد بیکار و بالا بردن سطح مهارت و تخصص نیروی کار و افزایش قابلیتهای آن، موجب ارتقای کیفیت تولید، بالا بردن کارایی استفاده از سرمایههای مادی و بهکارگیری بهینه آنها شود - هوشمند، شعبانی و ذبیحی، . - 1387
امروزه ارتقای کسب و کار به عنوان روشی مؤثر جهت دستیابی به رشد اقتصادی و اشتغالزایی مطرح است. نابرابری اقتصادی یکی از عوامل همبسته با جرم میباشد که عمدتاً از طریق نابرابری درآمدی مورد ارزیابی قرار میگیرد - رضواندوست، . - 1390 یکی از مؤلفههای مهم محیط کسب و کار نظام قضایی است و در این راستا، ضرورت مطالعه نقش نظام قضایی بر رشد اقتصادی به عنوان یکی از شاخص های مهم کسب و کار نیز برجسته میگردد - ابراهیمی، میدری و حاجی، . - 1392 کشورها میبایست زمانی که سیاستهای رشد را تعیین میکنند، اصلاح در نظام قضایی کشور به طور اخص و اصلاحات در حوزه کسب و کار را به طور کلی در اولویت قرار دهند.در سال 2010 در ایالات متحده آمریکاتقریباً از هر سه نفر بزرگسال یک نفر - بیش از هفتاد میلیون نفر - واجد سابقه بازداشت یا محکومیت به خاطر جنحه شدید یا جنایت میباشند که در گواهی سوء پیشینه افراد جهت استخدام درج میشود.
در مقابل تقریباً یک دهه قبل - در سال - 2001تقریباً 42/5میلیون بزرگسال یا حدوداً %20 جمعیت بزرگسال واجد سوء سابقه کیفری مندرج در سیستم ثبت سابقه کیفری افراد در یک ایالت میباشند . - Bureau of Justice Statistics, 2014 - مطابق با اخبار روزنامه نیویورک تایمز از میان افراد با سن اشتغال 25 - تا 54 سال - %34 افرادی که به طور تمام وقت یا پاره وقت به استخدام درنیامده بودند به اتهام ارتکاب جرمی محکوم شده بودند. تقریباً - %64 - افراد بیکار به دنبال پیدا کردن شغل بودند و تقریباً نیمی از آنها - %45 - در سال گذشته نیز به دنبال رفتن به سر کار بودهاند. این میزان نسبت به دهه 1960 سه برابر شده است که تنها %16 را شامل میشد - Binyamin. - Appelbaum, 2014
بر اساس بررسیهای به عمل آمده از کارفرمایان، تقریباً از هر 10 شرکت بزرگ، 9 شرکت به بررسی گواهی سوء سابقه افراد میپردازند . - Society for Human Resources Management, 2012 - در حالی که محکومیتهای جنایی تأثیر بسیاری در تصمیم به استخدام افراد دارد - بنا به شدت جرم ارتکابی از 74 تا 96 درصد کارفرمایان از محکومیت افراد به جنایت تأثیر میپذیرند - ، جنحهها نیز نقش کلیدی در فرآیند استخدام افراد بازی میکند - از 26 تا 60 درصد آنها بنا به شدت جنحه ارتکابی - .حدوداً تنها نیمی از کارفرمایان زمان ارتکاب جرم را در تصمیماتشان برای استخدام مدنظر قرار میدهند. بنابراین حتی جرایم قدیمی میتواند به طور زیادی بر استخدام فرد تأثیر گذارد. در حالی که تحقیقات به وضوح نشان میدهند که احتمال تکرار جرایم توسط افرادی که در گذشتهای دور مرتکب جرم شدهاند و بازداشت و مورد مجازات قرار گرفتهاند، بسیار کم است.
به طور کلی مطالعات ثابت کرده است که احتمال دعوت مصاحبه افرادی که واجد سابقه ارتکاب جنایت هستند، تقریباً نصف احتمال دعوت به مصاحبه افرادی استکه دقیقاً شرایط مساوی با آنها دارند ولی واجد سوء سابقه کیفری نیستند . - Blumstein and Nakamura, 2012 - افزایش نرخ استخدام افراد واجد سوء سابقه کیفری که کمبود شاغلین را برطرف میسازد، میتواند رشد اقتصادی را نتیجه دهد. نرخ رشد اقتصادی تا حدودی متأثر از رشد منابع کاری است. شورای مشاوران اقتصادی2 به طور صریح بر اهمیت زندانی کردن اشخاص نابالغ به عنوان عامل مانع استفاده از منابع کاری اذعان میدارد. یکی از شرایط مهم توسعه، کاهش زندانی کردن جوانان رنگینپوست شناخته میشود.
صرفنظر کردن از استخدام جمعیت بالایی از افراد جامعه که دارای محکومیتهای جنایی هستند به اندازه حدوداً 0/4 تا 0/5 درصد تولیدات داخلی آمریکا در سال 2008 یا به عبارت دیگر 57 تا 65 بیلیون دلار برای این کشور هزینه دربرداشته است. گذراندن زمان در زندان، حقوق و مزایا را در حدود %11 استخدام سالیانه راحدوداً 9هفته و درآمد سالیانه تقریباً %40 کاهش میدهد. در سن 48 سالگی یک شخص عادی که مدتی را در زندان به سر کرده 179000 دلار کمتر از کسی که زندانی نشده درآمد کسب میکند. افراد جوان 4 تا 7 سال بیلیون دلار سالانه به خاطر آثار منفی حبس جوانان و نوجوانان از درآمدشان کسر میشود . - Schindler et al, 2014 -
