بخشی از مقاله
چکیده
خلاقیت و چگونگی پرورش آن موضوعی است که در نظام آموزش ما به ان توجهی نمی شود و اهمیت بسزایی را که دارد نادیده می گیرند. بدون شک بخشی از ناکارآمدي این نظام هم مربوط به همین کوتاهی و بی توجهی است. بنابراین بر برنامه ریزان و مسئولان آموزش و پرورش از پائین ترین تا بالاترین سطوح واجب است که به گونه اي عمل کنند که این نقصه برطرف شود خصوصا در سیستم آموزشی کودکستان و ابتدایی یاید این موضوع مورد توجه فراوان قرار گیرد چون خلاقیت خصیصه اي است که در همان اولین سالهاي زندگی می توان به بهترین شکل ممکن انرا پرورش داد و بارور کرد.هدف نوشتار حاضر راهکارهاي ایجاد و پرورش تفکر خلاق در دانش آموزان دوره ابتدایی می باشد که جهت تحقق این موضوع، مؤلفه هایی چون چگونگی ایجاد و پرورش خلاقیت در دانش آموزان، موانع خلاقیت در محیط مدرسه و ... مورد مداقه قرار خواهند گرفت.از این رو روش غالب در این مقاله، روش کتابخانه اي و با استفاده از ابزار فیش برداري اقدام به جمع آوري اطلاعات و داده هاي لازم خواهد شد.
واژگان کلیدي : دانش آموزان، تفکر خلاق، معلم، پرورش خلاقیت،
مقدمه
خلاقیت یکی از عالی ترین و پیچیده ترین فعالیتهاي ذهن آدمی است که تعلیم و تربیت باید بدان توجه کند. خلاقیت نه فقط به هوش و تفکر بلکه به سازمان شخصیت فرد نیز مربوط می شود. تربیت آزادانه کودك در وضعیتی که والدین داراي علایق قوي گوناگونی باشند باعث بروز صفت خلاقیت در دانش آموزان میشود. از این رو مساله تربیت دانش آموزان و پرورش استعدادهاي فطري آنان از مسایل بسیار مهمی است که باید مورد توجه مربیان و والدین قرار گیرد و معلمان بایستی امکانات تجلی اندیشه خلاق را در مدارس فراهم آوردند و دانش آموزان به تدریج مفاهیم اساسی علوم مختلف را بیاموزند تا با مسایل زندگی، خلاقانه برخورد کنند و جهان اطراف خویش را در جهت مطلوب تغییر دهنده. تصاویر ذهنی که ما به دانش آموزان خود می دهیم، آینده آنها را شکل می بخشند. این تصاویر ذهنی بصورت پیشگویی هایی هستند که به تحقق در می آیند و تصویر ذهنی شما میزان شاد بودن، مفید بودن و خلاق بودن کودکتان را شکل می بخشند،مطمئناًتصویر ذهنی شما براي هر یک از دانش آموزانتان بیش از آنچه انجام می دهید و یا به آنها می گویید در رشد انگیزه خلاقیت و موفقیت آنها در آینده موثر خواهد بود.
نتایج تحقیقات دانشمندان نشان داده است خلاقیت که در تمام فعالیت هاي فردي و گروهی انسان مشاهده می گردد. با شدت و ضعف بالقوه و پرورش پذیر در همه انسانها وجود دارد و براي پرورش خلاقیت باید به دانش آموزان و نوجوانان امکان تفکر داد و آنان را از انجام دادن فعالیت هاي قالبی و از پیش تعیین شده تا حد امکان بر حذر داشت.با توجه به اینکه خلاقیت می تواند شکننده محدودیتها، بر اندازنده ناتوانیها، شکافنده ناشناخته ها و یابنده نا دانستنیها باشد این سوال مطرح میشود که چه نوع تصاویري می تواند الهام بخش دانش آموزان در انجام کارهاي خلاق بوده و چگونه می توان نسلی متفکر و خلاق پرورش داد؟بنا بر این، در این مقاله به بررسی خلاقیت در ابعاد مختلف از جمله مفهوم خلاقیت و روند تفکر خلاق، ویژگیهاي افراد خلاق، عوامل موثر در خلاقیت، نقش معلم در پرورش خلاقیت، راه هاي ایجاد و پرورش خلاقیت در دانش آموزان می پردازیم.
مفهوم خلاقیت
خلاقیت و نوآوري محرك اصلی تمدن هاست. تلفن، اتومبیل، هواپیما، رادیو، تلویزیون، رایانه، الکترونیک، قدرت اتمی و مسافرت هاي فضایی و خلق ادبیات و انواع هنرها و ... نقاط عطفی از اختراعات و اکتشافات و نمودي ارزشمند از تفکر و ذهن خلاق بشر است. بنابراین، براي پیشرفت در صنعت، اقتصاد، سیاست و همه علوم، نیازمند تفکري خلاق و نوآور می باشیم ; خلاقیتی که در ضمیر همه ما نهفته و در نحوه زندگی ما تأثیر دارد. تحولات سریع عصر کنونی ما، نیازمند حل مسائل و مشکلات به گونه اي خلاق است. هرچند علم و توسعه و پیشرفت نیاز اولیه بشر امروزي است، ولی باید دانست که علم به خودي خود، ضامن حل بسیاري از مسائل و مشکلات آینده اي که ما با آن ها مواجه خواهیم شد نیست، تنها نیروي فوق العاده و قدرتمند خلاقیت است که می تواند مسائل و مشکلات را به طرز خارق العاده اي از سر راه بشر بردارد. امروزه مردم ما نیازمند آموزش خلاقیت هستندکه با خلق افکار نو به سوي یک جامعه سعادتمند قدم بردارند.
رشد فزاینده اطلاعات ، سبب شده است که هر انسانی از تجربه و علم و دانشی برخوردار باشد که دیگري فرصت کسب آنها را نداشته باشد، لذا به جریان انداختن اطلاعات حاوي علم و دانش و تجربه در بین انسانها یکی از رموز موفقیت در دنیاي امروز است . هیچ کس قادر نیست به میزان اطلاعات واقعی هر کس که در گوشه ذهن او نهفته است پی ببرد. این اطلاعات زمانی به حرکت درمی آید که انگیزه اي قوي سبب رها شدن آن به بیرون ذهن می شود. در این مرحله انسانها به سرنوشت یکدیگر حساسند و در جهت رشد یکدیگر می کوشند و در نهایت سبب می شود جریانی از علم و دانش و تجربیات میان آنها جاري شود که همین امر زمینه ساز نوآوري و خلاقیت خواهد بود.
یکی از عوامل مؤثر در بروز خلاقیت در یک جامعه ،زمینه سازي و بسترسازي در بین انسانها جهت ایجاد فرهنگی است که در آن همگان در تلاش براي رشد دادن دیگري هستند و با تاثیر بر روي یکدیگر به پیشرفت جامعه کمک می کنند. یکی از شرایط لازم براي پدیدار شدن افکار نو،وجود آرامش براي مغز است . به همین خاطر لازم است انسانها بکوشند در جامعه شرایطی پدید آید که در بستر آن مغز بیندیشد و تکامل یابد و سبب ساز افکار نو شده و شرایط براي سازندگی در جامعه مهیا شود. با افزایش سپرده گذاریهاي اخلاقی می توان شرایط را براي شکل گیري یک محیط آرامبخش در جامعه فراهم کرد، کاهش سپرده گذاریهاي اخلاقی در جامعه سبب می شود که زمینه براي گسسته شدن روابط اجتماعی گسترش یابد و با سست شدن پیوندهاي اجتماعی ، شرایط لازم براي بروز خلاقیت در جامعه سخت تر می شود. زیرا فرصتی براي تفکر کردن وجود نخواهد داشت .
اهمیت خلاقیت و نوآوري
خلاقیت و نوآوري موجب خواهدشد که موارد ذیل تحقق یابد :
- 1رشد و شکوفایی استعدادها و سوق دهنده به سوي خودشکوفایی؛ - 2 موفقیتهاي فردي ، شغلی و اجتماعی؛ - 3پیدایش سازمان، تولیدات و خدمات؛ - 4افزایش کمیت، تنوع تولیدات و خدمات؛ - 5افزایش کیفیت تولیدات و خدمات و موفقیت در رقابت؛ - 6کاهش هزینه ها، ضایعات و اتلاف منابع؛ - 7افزایش انگیزش کاري کارکنان سازمان؛ - 8ارتقاي سطح بهداشت روانی و رضایت شغلی کارکنان سازمان؛ - 9ارتقاي بهره وري سازمان؛ - 10 موفقیت مجموعه مدیریت و کارکنان سازمان؛ - 11رشد و بالندگی سازمان؛ - 12تحریک و تشویق حس رقابت؛ - 13کاهش بوروکراسی اداري »کاهش پشت میزنشینی ومشوق عمل گرایی«؛ - 14تحریک و مهیاکردن عوامل تولید. و ...
چگونگی ایجاد و پرورش خلاقیت در دانش آموزان
آیا فرزند شما از شما سوالات زیادي می پرسد ؟ آیا تا کنون از شما پرسیده است که چرا آسمان بالاست و زمین پایین ؟ چرا اسم سگ ، سگ است و اسم اسب ، اسب ؟ چرا دو تا چشم داریم و یک بینی ؟ اگر جاي چشم و ابرو عوض می شد چه می شد ؟ و اگر به هر یک از سوالات او پاسخ دهید ، باز هم سوالات دیگري می پرسد ؟بهتر است بدانید که تمام دانش آموزان قبل از دبستان داراي استعداد خلاقیت در عالی ترین حد خود هستند و هنر والدین و معلمان ، خاموش کردن و سرکوب کردن این استعداد است ! بهتر است بدانید کودك خلاق ، کودکی است که با جوابهاي
