بخشی از مقاله
چکیده
قرآن نسخه نجات بخش بشریت است و این نسخه می تواند برای نجات انسان ها از ورطه تباهی و داشتن زندگی سالم کارآمدی لازم را داشته باشد. دستیابی به جامعه ای متمسک به قرآن و عترت و برخوردار از ایمان و عمل صالح، در گرو عزم ملی و اراده هماهنگ مدیران نظام برای توسعه فرهنگ قرآنی است. فرهنگی که باید متأثر از قرآن و حاکم بر بینشها، نگرش ها و رفتارهای فردی و اجتماعی بوده و در کلیه سطوح سیاست گذاری و برنامه ریزی در کشور جاری باشد.
در بند اول فصل هشتم از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، هدف و راه کار برنامه ی آموزش قرآن، این چنین تعریف شده است» توسعه و تقویت انس با قرآن در دانش آموزان و توسعه ی فرهنگ و سواد قرآنی در راستای تقویت مهارت روخوانی و روان خوانی در دوره ی ابتدایی« که در این مقاله راهکارهای تقویت انس دانش آموزان با قرآن کریم مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است. در این مقاله از روش کتابخانه ای و میدانی مبتنی بر ابزارهای فیشبرداری، مشاهده و مصاحبه استفاده شده است.
مقدمه
توسعه و ترویج و تقویت انس دایمی با قرآن از طریق حفظ و تلاوت مستمر به عنوان یک استراتژی اثر بخش و نقش آفرین در مقابل تهاجم فرهنگی غرب مورد تأکید قرار گرفته است و همچنین حاکم شدن قرآن و فرهنگ قرآن در جامعه اسلامی و ارتقاء سطح دین و دنیا و ظواهر آنان از طریق انس با قرآن ضرورتی غیرقابل انکار است و در جهان امروز که دنیای غرب در اثر اعراض از یاد خدا و شیفتگی نسبت به دنیا، از ابزارهای گوناگون و همگانی استفاده می کند، تنها کتاب اصیلی که برای هدایت بشر باقی مانده قرآن کریم است.قرآن کریم معتبرترین منبع معارف الهی است که از جانب خدای سبحان بر پیامبر خاتم - صلی االله علیه و آله - نازل گشته و یکی از راههای برقراری انس دایمی با قرآن کریم و بهره مندی از آن، حفظ آیات نورانی آن است.
نهجالبلاغه، خطبهی - 176هرکسی که با قرآن نشست، از این نشست که برخاست، یا هدایتی در او افزون شده است یا بیمعرفتی و کوریای از او کم شده است.جامعهی اسلامی با چالشهایی مواجه است و مواجههی با چالشها فرصت است. در دورههای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و قبل از بیداری اسلامی، دنیای اسلام در حال غفلت بود ؛ امروز دنیای اسلام در حال آگاهی است. حوادثی هم که در دنیای اسلام رخ میدهد، به کمک آگاهی امّت اسلامی میآید؛ مردم را آگاه تر می کند، روشنتر می کند.
شمنان اسلام از این بصیرت مؤمنین و امّت اسلامی بیمناکند؛ باید این بصیرت روزبهروز تقویت شود؛ اوّلین مرحله همین است که این چالشها شناخته شود . علی رغم سیاستگذاری های انجام یافته در زمینه روش های ترویج فرهنگ و معارف قرآنی در جامعه از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی، راهبردها و راهکارهای عملی آن همچنان مغفول مانده است. مقام معظم رهبری نیز در بیانی به اهمیت جایگاه ویژهی انس با قرآن پرداختند و میفرمایند:» اگر درآیات قرآن تأمل بکنیم، اراده و استقامت ما قویتر و بیشتر از این خواهد شد. همین آیات قرآنی است که توانست درآن روزگار، انسانهایی را تربیت کند که با دنیای کفر و ظلمات بستیزند.
همین معارف است که ملت بزرگ ما را وادار کرد و مجهز نمود که با دنیای مدرن مظلَم جاهلیت، جاهلیت مدرن و جاهلیت قرن بیستم مقابله کند. امیدواریم که ملت ما روز به روز به قرآن و حقایق قرآنی نزدیکتر بشوند. فارسیزبانها میتوانند از ترجمهی قرآن استفاده کنند و کلمات قرآنی را به طور تقریب بفهمند و مضامین آیات قرآن را دریابند و در آنها فکر و تأمل کنند.« - امام خامنه ای ، 1369 - همچنین حضرت علی - علیه السلام - «نهج البلاغه، حکمت - 369 یعنی روزگاری بر مردم خواهد آمد که از قرآن جز نشانی باقی نخواهد ماند.
پس چون قرآن با فطرت آدمی هماهنگ است، روی قلب انسان تأثیرات روان بخشی را خواهد گذاشت. لذا کسانی که با قرآن زیاد مأنوس نیستند، از یک کدورت خاص معنوی برخوردارند. به علاوه این که در حقیقت ، قلب پیامبر اعظم - ص - را از دست خویش رنجاندهاند. این مقاله با نام راهکارهای تقویت انس با قرآن در دانش آموزان در دوبخش عوامل درونی وشخصی وعوامل بیرونی وسازمانی تهیه شده است که باتوجه به اینکه به عوامل درونی توسط محققین دیگر بسیار پرداخته شده ، در این نوشتار بصورت تیتر وار به آنها پرداخته شده است و سعی شده بشتر به عوامل بیرونی وسازمانی پرداخته شود ؛ باشد که مورد استفاده قرار گیرد.
مواد وروشها:
در این مقاله از روش کتابخانه ای مبتنی بر فیش برداری وروش میدانی مبتنی مشاهده ومصاحبه استفاده شده است.
بحث ورهیافت:
انس در لغت به معنای آرام و قرار یافتن قلب بر اثر نزدیک شدن به چیزی است - مصطفوی، ؛1416ق . ص - 160 و در مقابلش کلمه ی وحشت قرار دارد. - ابن اثیر ؛ 1367ش. ص - 75اما در اصطلاح عرفان و اخلاق، مقصود از اُنس؛ شادی و سرور عاشق است از اینکه غرق تماشای یار گشته و محو تماشای اوست ودر این حال، دل متوجه چیز دیگری نیست و آنچه میبیند جمال محبوب خویش است. - نراقی،1374ش .ص - 594 امام علی - ع - می فرماید:»خدا به حضرت موسی - ع - وحی کرد:هرکس، دوستی را دوست دارد به او اُنس می گیرد و هر کس بهدوستی اُنس گرفت، گفته او را تصدیق می کند و به کردارش خوشنود میشود..... ای موسی - ع - من تنها به محبّانم اختصاص دارم. - « دیلمی، 1412ق.ص - 100
الف - عوامل فردی ودرونی انس با قرآن:
آداب ظاهری: -1 وضو بگیرد؛ -2 در جای پاکیزه ای مانند مسجد قرآن تلاوت کند -3 رو به قبله بنشیند -4 پیش از خواندن قرآن دندان ها را مسواک بزند -5 ابتدا »اعوذباالله من الشیطان الرجیم« بگوید و سپس با »بسم االله الرحمن الرحیم« شروع کند -6 با ترتیل و آهسته بخواند و از عجله کردن در قرائت بپرهیزد -7 با صدای زیبا بخواند -8 بهتر است حق هر آیه را ادا کند - هنگام خواندن آیات عذاب، گریستن و هنگام آیات رحمت، امیدواری و خوشحالی در روایت سفارش شده است - -9 از روی مصحف بخواند - جواهری، - 1388 آداب باطنی:
-1 به معنا توجه کند
-2 حضور قلب داشته باشد
-3 در آیات قرآن تدبر کند
-4 تلاوت کننده قرآن در نظر بگیرد که مقصود از هر خطاب قرآن، خود او است، پس اگر امر یا نهیی را در قرآن می خواند یا وعده و وعیدی را می شنود، خود را مخاطب بداند
- 5 قاری قرآن از آثار گوناگون آیات کریمه تأثیر پذیرد و به حسب مضمون هر آیه، حالت حزن و اندوه یا نشاط و شادی برایش حاصل گردد.
- 6 توجه به نماز ،مناجات نیمه شب واعتکاف
- 7 حفظ قرآن
- 8 عمل به قرآن
- 9 مأنوس شدن با تفاسیر قرآن
- 10دوری از گناهان.موارد دیگری نیز ذکر شده است که برای پرهیز از طولانی شدن کلام از ذکر آنها خودداری می شود - پاک نیا تبریزی ، - 1393
ب - عوامل بیرونی وسازمانی انس با قرآن :
- 1نقش خانواده در انس با قرآن و ایجاد فضای قرآنی
ذائقه سازی اولین گام فرهنگ سازی است. هم چنان که غذای خوب را تا مزه نکنی، خوشمزگی آن آشکار نمی شود. و هرگاه خوشمزگی غذا در ذائقه ها به یاد می ماند، همگان با میل و رغبت رو به سوی آن می اورند.برای انس با قرآن نیز باید از»شنیدن« و »خواندن« آغاز کرد.میتوان برای انس کودکان با قرآن از روش تربیتی ایجاد فضای قرآنی بهره جست. برای تربیت صحیح فضای مناسب نیاز است؛ بیتردید اگر کودک در این فضا قرار گیرد مطابق آن حرکت خواهد کرد و در واقع باید به شکل غیر مستقیم کودکان را در ارتباط با قرآن قرار دهیم .
برای دستیابی به مفاهیم والای قرآن، باید قرآن را به درستی آموخت.. از آنجا که دوران کودکی در شکلگیری شخصیت و رفتار انسان نقش مهمی ایفا میکند، ایجاد انس و الفت با قرآن در این سنین حائز اهمیت است. - شمخی، - 1389 بهترین روش برای آموزش کودکان زیر هفت سال قصه گویی قرآنی هنگام خواب به وسیله مادر است و آموزش روخوانی یا خواندن قرآن با صوت را باید پس از رفتن کودک به دبستان محول کرد. همچنین آموزش حفظ قرآن به صورت فشرده و برنامه ریزی شده از سوی برخی از اساتید قرآن منع می شود.
