بخشی از مقاله
چکیده
امروزه به علت برگزاري همایش هاي مختلف و راه اندازي مجلات تخصصی گوناگون درباره »مطالعات بین رشته اي قرآن کریم«، پژوهش هاي متعددي درباره »انس با قرآن« و هم بستگی آن با حوزههاي مختلف علوم انسانی انجام می شود. پر دامنه ترین این تحقیقات، پژوهش هایی است که در حوزه هاي علوم اجتماعی و روان شناسی تعریف شده و به بررسی ارتباط میان »انس با قرآن« و مقوله هایی چون سلامت روان و... میپردازند. ضعف مشهود این مطالعات بینرشتهاي، سادهپنداري در طراحی شاخص هاي دقیق و معتبر براي سنجش میزان انس با قرآن است.
این ضعف که در نتایجِ گاه متضاد تحقیقات، خود را نشان می دهد، ناشی از کاربرد شاخص هاي تحلیلی و تعریفی براي مفهوم انس با قرآن و در پی آن، استفاده از روش خوداظهاري در تکمیل پرسش نامه هاي مربوطه است. حال آنکه استفاده از این شاخص ها در تحقیقاتی که سنجش کمی مفهوم تحقیق میسر نیست، فاقد اعتبار علمی است و به جاي آن باید از شاخص هاي استنتاجی یا تحقیقی که میزان تأثیر عوامل مختلف بر دقت سنجش را کمتر می کنند، استفاده نمود.
در این تحقیق، شاخص هاي استنتاجی انس با قرآن کریم با استفاده از روش هاي معهود در دو حوزه علوم اجتماعی و علوم قرآنی، طراحی شده و سپس نتایج کاربرد عملی آن در تحقیقی بین رشته اي بیان شده است. این نتایج حاکی از آن است که استفاده از اینگونه شاخص ها در تحقیقات بین رشته اي، دقت و ضریب اطمینان تحقیقات را بسیار بالاتر برده و در حوزه نظریه پردازي به عینی و کاربردي بودن نظریات کمک شایانی مینمایند.
-1 مقدمه
انس با قرآن، مقوله اي است که به عنوان یکی از وظایف مسلمانان در قبال قرآن، همواره مورد توجه بزرگان دینی قرار داشته است. در تعالیم و آموزه هاي اسلامی، انس با قرآن به عنوان یکی از مهم ترین راه هاي نجات از مهلکه هاي ظلمانی گمراهی معرفی شده است - ادامه مقاله حاضر - . از این روي، »افزایش سطح انس مردم با قرآن کریم« به عنوان یکی از راهبردهاي اصلی برنامه هاي فرهنگی نظام جمهوري اسلامی - برنامه پنجم و ششم توسعه کشور، منشور توسعه فرهنگ قرآنی، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و... - اعلام شده و در این راستا، برنامه ریزي هاي متعددي در نظامات مختلف آموزشی، فرهنگی و ... صورت گرفته است.
توجه به آثار مثبت انس با قرآن در جوانب مختلف زندگی انسان ها، یکی از این اولویت هاي برنامه اي است که در راستاي راهبردهاي یاد شده، منجر به برگزاري همایشهایی با عناوینی چون »نقش قرآن در زندگی« و راه اندازي مجلاتی با عناوینی چون »قرآن و سلامت« و... گشته است. از آنجا که انجام تحقیقاتی به منظور بررسی اثرات ملموس ارتباط و انس با قرآن در زندگی فردي و اجتماعی، از نظر روشی خارج از حوزه رشته آکادمیک »علوم قرآن و حدیث« است، اکثر این پژوهش ها توسط محققانی با تخصص هایی چون جامعه شناسی، روان شناسی، پزشکی و... صورت گرفته است.
از این نظر، عمده این تحقیقات، فاقد دقت و عمق علمی شایان در طراحی شاخص هاي انس با قرآن می باشند، چرا که سیري علمی و منطقی براي طراحی شاخص هاي انس با قرآن، پی گرفته نشده است. لذا نتایج بسیاري از این تحقیقات، از اعتبار علمی برخوردار نیست و گاه، یافته هاي آنها با مشاهدات طبیعی و ادراکات ساده اجتماعی بسیاري از دانشوران در تضاد میباشند. ضرورت و کاربرد فراوان طراحی شاخص هایی مدون براي سنجش »انس با قرآن« در تحقیقات میان رشته اي، زمینه ساز انجام پژوهش حاضر بوده است.
-1-1 مسئله تحقیق
هدف اصلی این تحقیق، در وهله اول طراحی شاخصهایی علمی و دقیق براي سنجش میزان و سطح انس با قرآن در میان پاسخگویان است. وجود این شاخص ها و امعان نظر محققان نسبت به تصحیح و تدقیق روزافزون آنها، می تواند دقت تحقیقات مرتبط با حوزه »انس با قرآن« را افزایش داده و نظریات مطرح شده در پی این تحقیقات را غناي بیشتري بخشد. در وهله دوم، در تحقیقی میان رشته اي که از نظر روشی جزو تحقیقات اجتماعی و از نظر موضوعی جزو تحقیقات قرآنی محسوب می گردد، میزان و سطح انس با قرآن در میان دانشجویان دانشکده علوم قرآنی شهر بجنورد سنجیده شده تا از این طریق، هم نقاط قوت و ضعف شاخص هاي پیشنهادي روشن شود و هم با تشریح این نمونه تحقیق، میزان کاربردي بودن نظریههاي مترتب بر این تحقیقات تبیین گردد. لذا میتوان مسئله اصلی این تحقیق را در دو سوال زیر تفکیک کرد:
-1 چه شاخصهایی معرف سطوح مختلف انس با قرآن کریم میباشند؟
-2 با عنایت به شاخص هاي پیشنهادي، میزان انس با قرآن در دانشجویان رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم قرآنی بجنورد در چه سطحی ارزیابی میشود؟
-2-1 پیشینه تحقیق
امروزه تحقیقات میان رشته اي فراوانی در حوزه هاي قرآنی مخصوصاً حیطه انس با قرآن و همبستگی آن با دیگر حیطه ها انجام می شود. در این تحقیقات، پژوهش گران باید شاخص هایی را براي سنجش میزان انس با قرآن در پاسخگویان طراحی کنند. آنها معمولاً در این بخش از تحقیق، از شاخص هایی استفاده می کنند که مبتنی بر خوداظهاري پاسخگویان است.
