بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی این تحقیق، رتبه بندی شرکت های واسطه گری مالی در بازار بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها - DEA - است. در این تحقیق، عملکرد 26 شرکت از شرکت های واسطه گری مالی در بورس اوراق بهادار تهران، در طی سال های 1388-1392مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که متوسط کارایی شرکت های واسطه گری مالی مورد بررسی با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس برای سال های 1388 تا 1392 به ترتیب برابر 0/66، 0/69، 0/64، 0/61 و 0/69 طی این مدت می باشد. شرکت های سر.پارس آریان، گسترش سرمایه گذاری، بیمه آسیا، بیمه پارسیان، بیمه سینا در طی دوره مورد بررسی کارا بوده اند و با فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس برای سال های 88 تا 92 به ترتیب برابر 0/56، 0/52، 0/50، 0/51 و 0/47 می باشد.
در این رویکرد شرکت سر.پارس آریان در طی دوره مورد بررسی کارا بوده است. متوسط کارایی مقیاس شرکت های واسطه گری مالی برای سال های 1388 تا 1392 به ترتیب 0/84، 0/75، 0/79، 0/85 و0/70 می باشد و شرکت سر.پارس آریان در طی دوره مورد بررسی کارا بوده است. در طی سال های 1388-1392، سطح کارایی مقیاس بالاتر از کارایی با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس و کارایی با فرض بازدهی متغیر نسبت به مقیاس بالاتر از کارایی در حالت بازدهی ثابت نسبت به مقیاس می باشد و روند ثابتی - افزایشی یا کاهشی - برای میانگین کارایی شرکت های واسطه گری مالی مشاهده نمی شود.
مقدمه:
در دهه های اخیر، ادبیات مدیریتی و آکادمیک توجه روز افزونی به مسئله اندازه گیری عملکرد سازمان داشته است. چون که منجر به انگیزش پرسنل، پشتیبانی از تصمیم گیری، بهبود در یادگیری سازمانی و بهبود مستمر و افزایش ارتباطات و هماهنگی می شود. از طرفی ارزیابی شرکت ها نقش بسیار مهمی را در صنعت مربوطه ایفا می کند. معرفی شرکت های برتر صنعت، موقعیت آنها را در یک محیط رقابتی بر اساس شاخص ها یا متغیرهای مختلف مشخص می کند.
این امر سبب می شود تا از یک طرف شرکت های ضعیف، فاصله خود را با برترین ها تشخیص داده و استراتژی مناسب برای رسیدن به آنها را تدوین کنند و از طرف دیگر، شرکت های برتر با تعریف برنامه ها و استراتژی های مناسب برتری خود را مستحکم تر کنند. امروزه با توجه به رشد و اهمیت فزاینده سازمان ها در اجتماع، ارزیابی عملکرد آن ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است و شاخص های گوناگونی به عنوان معیار عملکرد سازمان ها مطرح شده است که کارایی از این گونه معیارها می باشند. کارایی را می توان توانایی یک بنگاه در به دست آوردن حداکثر ستانده1 از یک مجموعه نهاده2 معین با فرض فناوری معلوم و یا توانایی یک بنگاه برای تولید بازده معین با حداقل مجموعه نهاده های در دسترس تعریف کرد.
امروزه کارایی به عنوان یک فرهنگ و چشم انداز در تمام حیطه های کار و زندگی بشر مطرح می باشد و عامل پیشرفت و توسعه اقتصادی است. از طرفی توسعه الگوهای ارزیابی کارایی به عنوان یک موضوع مهم همواره مورد توجه فعالان در این حوزه بوده است. تحلیل پوششی داده ها به عنوان یکی از سریع ترین رشته های در حال رشد علم مدیریت و تحقیق در عملیات می باشد و از آن به منظور ارزیابی کارایی سازمان های بخش خصوصی و دولتی استفاده می شود.
از جمله اهداف این تحقیق، علاوه بر بررسی وضعیت کارایی فنی و مقیاس شرکت ها تحت فرض بازدهی متغیر به مقیاس، می توان به بررسی تعیین میزان نهاده ها و ستاده ها مازاد و بررسی روند میزان کارایی طی زمان اشاره نمود. پرسش های اساسی که این پژوهش در صدد پاسخگویی به آنهاست عبارتند از: آیا شرکت های واسطه گر مالی با اندازه بزرگتر از کارایی بالاتری برخوردارند؟ آیا میانگین کارایی شرکت های واسطه گر مالی طی زمان بهبود یافته است؟ آیا کارایی مقیاس شرکتهای واسطه گر مالی در حد مناسبی قرار دارد؟
بنا به اهمیت موضوع، پس از بیان و تعریف مفاهیم کارایی، بر سایر تحقیقات انجام شده در زمینه ارزیابی کارایی شرکت های واسطه گری مالی با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها، نگاهی اجمالی دارد، و سپس الگوی مورد استفاده در این تحقیق را تشریح می کند. در ادامه ضمن بیان برخی روش های نوین تعیین الگوی مرجع برای شعب ناکارامد، متدولوژی - روش شناسی - این پژوهش ارائه می شود. در بخش چهارم نیز، به تحلیل نتایج به دست آمده از ازریابی کارایی فنی شرکت های واسطه گری مالی می پردازیم و در پایانی این تحقیق نیز پیشنهاد هایی در جهت بهبود عملکرد شرکت ها ی ناکارامد ارائه می شود.
-1 مبانی نظری و پیشینه تحقیق
معرفی انواع کارایی از طریق عملی، بر اساس روش فارل - 1957 - 3 صورت می گیرد. کارایی فنی منعکس کننده توانایی بنگاه در کسب حداکثر محصول از مقدار معین نهاده ها و استفاده از حداقل نهاده ها جهت دستیابی به میزان ستانده می باشد. کارایی تخصیصی مفهومی است که به تخصیص بهینه عوامل تولید با توجه به قیمت آنها اطلاق می شود و علت تغییر ترکیب استفاده از عوامل تولید به تغییر قیمت عوامل تولید بر می گردد تا از این طریق هزینه تولید حداقل شود یا سود بنگاه حداکثر شود. هم چنین از حاصل ضرب کارایی فنی و کارایی تخصیصی می توان کارایی اقتصادی را به دست آورد - امامی میبدی،. - 1379 کارایی را می توان به دو روش تعریف کرد. اول کارایی به مفهوم رسیدن به امکانات بالقوه فنی که هر بنگاه می تواند به آن رسیده یا نرسیده باشد. و روش دوم به عنوان بهترین رفتار عملی مشاهده شده از بنگاه در صنعت می باشد.
این برداشت از کارایی راه گشای عملی اندازه گیری شده است و مفهوم توابع مرزی را پدید آورده است. اما تخمین هایی که از تابع تولید صورت می گیرد، میانگین محصول را نشان می دهد و لیکن تابع تولید مرزی تلاشی برای پر کردن فاصله کارهای نظری و عملی با در نظر گرفتن مشاهدات مرزی و حدی برای تخمین تابع تولید می باشد. به لحاظ تجربی استخراج توابع مرزی به صورت پارامتری و ناپارامتری صورت می گیرد. در روش ناپارامتری تاثیرات تصادفی را در سنجش کارایی لحاظ نمی کنند اما در روش پارامتری محاسبات براساس تخمین هایی از تابع تولید یا هزینه بوده و تاثیرات تصادفی را در تخمین تابع و تعیین پارامترها در نظر می گیرد.
تاریخچه روش تحلیل پوششی داده ها به موضوع رساله دکتر رودس4 به راهنمایی پروفسور کوپر5 بر می گردد که عملکرد مدارس دولتی ایالات متحده امریکا را مورد ارزیابی قرار داد. این مطالعه منجر به چاپ اولین مقاله درباره معرفی عمومی تحلیل پوششی داده ها - 6 - DEA که در سال 1978میلادی گردید. در این مقاله، سه متخصص تحقیق در عملیات از طریق برنامه ریزی ریاضی، اندازه گیری کارایی را معرفی کردند.
تحلیل پوششی داده ها - DEA - یک روش برنامه ریزی ریاضی برای ارزیابی واحدهای تصمیم گیرنده 1 - DMU - است. منظور از واحدهای تصمیم گیرنده - - DMU یک واحد سازمانی و یک سازمان مجزا است که توسط فردی به نام رئیس یا مدیر یا مسئول اداره می شود، به شرط آن که این سازمان یا واحد سازمانی دارای فرایند سیستمی باشد. با توجه به اینکه سیستم مورد نظر شامل سیستم های تولیدی و خدماتی یا انتفاعی و غیر انتفاعی یا دولتی و غیر دولتی می شود، لذا در ادبیات تحلیل پوششی داده ها به منظور جلوگیری از پراکنده کاری، به جای عوامل ورودی سیستم از مفهوم نهاده و به جای محصولات خروجی سیستم از مفهوم ستاده استفاده می شود.
تحلیل پوششی داده ها - DEA - در ارزیابی واحدهای تصمیم گیرنده - DMU - بر این فرض استوار است که واحدهای تصمیم گیرنده تحت بررسی، نهادهای مشابهی را برای تولید ستاده های مشابه به کار می گیرند. در تحلیل پوششی داده ها با استفاده از مجموعه ای از مشاهدات، یک تابع تولید تجربی از روی داده های مشاهده شده ساخته می شود. این روش یک تابع مرزی به دست می دهد که تمام داده ها را شامل می شود و به همین دلیل آن را، تحلیل پوششی یا تحلیل فراگیر می نامند. از طرف دیگر چون روش تحلیل پوششی داده ها مبتنی بر مجموعه ای از مسایل بهینه سازی است و در این مسائل هیچ گونه پارامتری برای تخمین وجود ندارد، این روش یک روش غیرپارامتریک است که در آن محدودیتی در تعداد ورودی ها و خروجی ها وجود ندارد - چارنز و همکاران،. - 1985
-2 معرفی مدل تحقیق
ارزیابی عملکرد بنگاه ها در روش تحلیل پوششی داده ها، تحت دو فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس و بازده متغیر نسبت به مقیاس، با دو رویکرد نهاده گرا یا ستاده گرا، صورت می پذیرد. بر همین اساس در روشDEA، دو مدل 2CCR و 3 BCC مطرح می شود کهاصولاً ارزیابی عملکرد واحدهای اقتصادی از طریق آنها انجام می شود. اگر فرض شود که N شرکت با استفاده ازK نهاده مقدارM ستاده را تولید می کند.جایی که یک عدد اسکالر و بیان کننده کارایی فنی تحت فرض بازدهی ثابت به مقیاس است. در واقع نسبت بهینه نهاده مورد نیاز برای تحصیل مقدار معینی محصول به میزان مورد استفاده آن را نشان می دهد.
