بخشی از مقاله
چکیده
نهشته های کرتاسه بااليي رخنمون قابل توجهي در منطقه شمال تبريز دارد اين نهشته ها با 013 متر ضخامت شامل تناوبي از سنگ آهک، مارن و ماسه سنگ با برخي ميان اليه های کنگلومرايي وگلسنگي مي باشد. ريز رخساره های آهک از نوع پکستون خرده فسيل دار با آلوکم های درشت دوباره حمل شده و ماسه سنگ ها از نوع ساب ليتارنيت و ليتيک وکي مي باشند. ساخت های رسوبي فلوت کست، گرو کست، اليه بندی، المينه، کراس المينه، ريپل مارک، دانه بندی تدريجي و اثر حفاری موجودات زنده در اين نهشته ها تشکيل شده است. در کنار نوع رخساره های رسوبي دانه های گالکونيت، حمل شدگي مجدد و بخش هايي از توالي های به سمت باال ريز شونده، شرايط رسوبگذاری توربيدايتي، درياهای نسبتاً عميق و شيب قاره را تداعي مي نمايد. تحليل شرايط رسوبگذاری کرتاسه بااليي شمال تبريز مي تواند تکميل کننده داده های جغرافيای ديرينه کرتاسه در حوضه رسوبي تتيس جوان تلقي شود.
-1 مقدمه
منطقه شمال تبريز در زون بندی زمين شناسي ايران در زون البرز- آذربايجان - آقانباتي، - 1019 قرار ميگيرد. نهشته های کرتاسه در منطقه شمال تبريز شامل واحد های kcl، kll، kf1u، kvu، ksu، kmsu، kcu، klu، مي باشد. واحد kcu از اين مجموعه در نقشه زمين شناسي 10133333چهار گوش تبريز - اسديان، - 1032 شامل ماسه سنگ، کنگلومرا، و شيل مي باشد که در مختصات جغرافيايي 38œ17'54.9"N 46œ25'47.2"E قرار دارد برداشت و مطالعه گرديد. اين واحد چينه شناسي بر روی نهشته های کرتاسه پاييني قرار داشته تشکيل شده است اين نهشته ها به وسيله ی رخساره های آواری سازند قرمز پاييني پوشيده مي شود.
-2بحث
روديت های آواری منطقه مورد مطالعه سنگ های متشکل از قطعات متالشي نشده سنگ های منشأء مي باشند. اين سنگها شامل کنگلومرا و برش بوده، اندازه قطر دانه های اصلي آنها بيشتر از 2 ميلي متر مي باشد. کنگلومراهای منطقه مورد مطالعه را را بر اساس بافت مي توان به دو گروه عمده تقسيم کرد. الف - ارتو کنگلومراها که در آنها دانه های متشکله سنگ بصورت نزديک بهم يا متراکم تر در کنار هم قرار مي گيرند. ب - پارا کنگلومراها يا کنگلومراهای شناور که دانه های متشکله از درصد کمتر برخوردار بوده و در داخل ماتريکس به حالت شناور و پراکنده قرار مي گيرند و اغلب در محيط های دريايي، شيب قاره ها و همچنين در رسوبات يخچالي نهشته مي شوند .
بر اساس ترکيب کنگلومراهای منطقه مورد مطالعه از نوع پلي ميکتيک مي باشد که دانه های متشکله آنها مختلف بوده و از سنگ های منشأ متفاوت حاصل شده اند. در منطقه مورد مطالعه ماسه سنگ ها از دانه های در حدود اندازه ماسه تشکيل شده اند. ماسه ها و ماسه سنگ نسبت به کنگلومراها دارای گستردگي بيشتری ميباشند و از جورشدگي بهتری بهره مي برند. ذرات ماسه در ماسه سنگ ها عمدتاً توسط سيمان سيليس يا کربنات به يکديگر چسبيده است - مهاری، . - 1091 ماسه سنگ های منطقه مورد مطالعه طبق تقسيم بندی - Pettijohn, 1975 - ساب ليتارنيت و ليتيک وکي با درصد قابل توجه چرت مي باشند.
مارن به خاکهايي گفته ميشود که دارای ۳0 تا ۳۵ درصد رس، و ۳۵ تا ۳0 درصد کربناتاند. رخساره مارن در قسمت مياني برش مورد مطالعه ديده مي شود. رخساره های آهکي منطقه مورد مطالعه دارای آلوکم ها ی حمل شده - Flugel, 2010 ; Wilson, 1975 - با خرده فسيل های درشت مي باشد، که طبق طبقه بندی - Dunham, 1962 - پکستون خرده فسيل دار درشت ناميده مي شوند. گالکونيت0 اين دانه ها در اندازه ماسه، به شکل کروی يا تخم مرغي و به رنگ سبز در رسوبات دريايي يافت مي شوند.
اين کاني در بيشتر ماسه سنگها وجود داشته که در شرايط امروزين و کهن در کرانههای فالت دريايي - ژرفای دهها تا صدها متر - در حفرات و شکستگيهای دانههای ميزبان - دانههای اسکلتي يا پلت های مدفوعي - تشکيل يافته است. به احتمال زياد گالکونيت در محيط کمي احيايي، غيرسولفيدی فاقد اکسيژن، کمي اکسيژني تشکيل ميشود - . - Berner, 1971 در منطقه مورد مطالعه ريپل مارکها از نوع جرياني بوده و انديس ريپلي در حدود ۵ مي باشد که مي تواند در مسير جريانهای زير دريايي و توربيدايتي ايجاد شود.
تغيير اندازه دانه های متشکله سنگ های رسوبي در جهت عمود بر سطح اليه بندی تحت عنوان اليه بندی دانه تدريجي يا گريدد بدينگ خوانده مي شود. اين ساخت در اثر تغيير در شدت جريان آب در هنگام رسوبگذاری حاصل مي گردد - . - Reading, 1996 دانه بندی تدريجي و تشکيل توالي بوما ناشي از جريانهای لغزشي و ريزشي در محيط شيب دار دريا و شيب قاره مي باشد. گروکست ها از ساخت های ابزاری - فرسايشي - يا تول مارک بوده و شامل تيغه های طويلي هستند که درسطح زيرين طبقه بندی ديده مي شود.
اندازه آنها از چند ميليمتر تاچند ده سانتيمتر است. گرو کاست ممکن است موازی يکديگر باشند ويا اينکه روند های مختلفي را نمايش دهند. گروکاست در اثر پرشدگي شيارهايي ايجاد مي شود که دراثرکشيده شدن اشياء توسط جريان ايجاد مي شود. اين ساخت درسطح زيرين توربيدايت ها ديده مي شود - شعبانيان، . - 1091 فلوت کست ها، ساخت های فرسايشي که براحتي از روی شکلشان قابل تشخيص مي باشند.
درسطح زيرين اليه آنها طويل تا سه گوش بوده که بطرف باالی جريان آن نقطه ای تا گرد است. بطرف پايين جريان شکل آنها پهن مي گردد. دربرش آنها غير متقارن بوده وعميق ترين بخش آن بطرف راس جريان است. از نظر طولي اندازه آنها متغير واز چندسانتيمتر تا ده ها سانتيمتر است. اين ساخت در رسوبات گلي که توسط گرداب های جريان توربولنت،ايجاد شده وسپس توسط رسوبات پر مي شود.
ساخت فلوت کست در ماسه سنگ های توربيدايتي فراوان مي باشد - شعبانيان، . - 1091 بررسي ارتباط ماسه سنگهای مورد مطالعه با آب و هوای حوضههای رسوبي توسط نمودار - - Suttner, 1981 نشان مي دهد آب و هوای حوضه رسوبي که اين ماسه سنگها در آن نهشته شده اند نيمه خشک بوده است. به منظور تعيين منشأ ماسه سنگ های منطقه مورد مطالعه از نمودار مثلثي - Dickinson, 1985 - استفاده شده است. اين نمودار براساس نسبت بين دانه های کوارتز، فلدسپار و قطعات سنگي رسم شده است. ماسه سنگ های نهشته های آواری کرتاسه در شمال تبريز که در اين مطالعه مورد توجه قرار گرفتهاند، در محدوده چرخههای مجدد کوهزايي قرار گرفته است.
