بخشی از مقاله
چکیده
سازند مبارک در برش کلاریز - شمال دامغان - سن کربونیفر پیشین - تورنزین تا ویزئن میانی - دارد و از سنگ آهک-های تیره و روشن همراه با شیل تشکیل شده و حاوی فسیلهایی مانند بازوپایان، ساقه لاله وشان، مرجانها و جلبکها است. نتایج بدست آمده از مطالعه نشان می دهد که محی رسوبگذاری این سازند یک پلاتفرم کربناته از نوع رمپ بوده و در سه محی رسوبی پهنه جزر و مدی - Tidal Flat - ، تالاب - Lagoon - و سد یا بار - Barier - نهشته شده است.
مقدمه
ناحیه شمال دامغان از نظر تقسیمات زمین شناسی جزء واحد ساختمانی - رسوبی البرز - البرز شرقی - محسوب می شود. شهر دامغان در محل اتصال دو واحد زمین شناسی ایران، ایران مرکزی و البرز قرار گرفته است. برش کلاریز در 60 کیلومتری شمال دامغان و در نزدیکی روستای کلاریز قرار دارد و از طریق جاده دامغان - دیباج قابل دسترسی است - شکل. - 1 این برش در بین طول جغرافیایی 54 27 شرقی و عرض جغرافیایی 24 36 شمالی قرار می گیرد.
بحث
ضخامت سازند مبارک در برش مورد مطالعه 608 متر می باشد و بیشتر از آهک های خاکستری تیره و شیلهای سیاه غنی از مواد آلی تشکیل شده است. این سازند در محل مورد مطالعه، بصورت پیوسته بر روی رأس سازند جیرود قرار می گیرد. رأس سازند جیرود در این برش سنی برابر فامنین پسین دارد - حسینی نژاد و همکاران، . - 1386 لایه های قاعدهء سازند مبارک مانند آخرین لایه های رأس سازند جیرود از آهک های نازک لایهء قهوه ای روشن تشکیل شده است.
پیوستگی مرز این دو سازند، نشان دهندهء عدم تغییر قابل توجه در محی رسوبی مرز دونین - کربونیفر می باشد. این بخش از قاعدهء سازند مبارک، با توجه به بازوپایان و کنودونت های موجود در آن، سن تورنزین پیشین دارد - غلامعلیان و همکاران . - 1388 روی این لایه ها را افق هایی از آهک ضخیم لایهء تیره و تناوب آهک ضخیم لایه و شیل تیره می پوشاند که سن آنها بر اساس بازوپایان و کنودونت ها تورنزین میانی - پسین می باشد.
اشکوب ویزئن در این برش با یک سری آهک نازک لایه و یک بخش شیل تیره شروع می شود و با آهک های نازک لایه ادامه می یابد و در انتها به یک واحد آهک ضخیم لایهء روشن ختم می شود. بازوپایان موجود در واحد یاد شده سن ویزئن پیشین - میانی را نشان می دهند - غلامعلیان و همکاران . - 1388 مرز بالایی سازند مبارک در برش کلاریز با یک سطح ناپیوستگی فرسایشی توس لایه های ماسه سنگ قاعدهء سازند دورود پوشیده می شود.
در این برش اثری از چینه های کربونیفر پسین دیده نمی شود و شواهد حاکی از عملکرد فازخشکی زایی هرسی نین می باشد که باعث یک نبود چینه شناسی مهم شده است. بر اساس مطالعات میکروفاسیس ها در برش مورد مطالعه، نهشته های سازند مبارک در بر گیرنده سه گروه رخساره ای A - رخساره های پهنه جزر و مدی - ، B - رخساره های لاگون - و C - رخساره های سدی - می باشند. گروه رخساره A شامل 4 زیر گروه - زیر رخساره - به شرح زیر است:
- زیر رخساره A1، پکستون بیو کلاستی اینتراکلاست دار
اجزای تشکیل دهنده این زیر رخساره در شکل 2 نشان داده شده که شامل 12 تا 25 درصد بیوکلاست، 10 تا 15 درصد اینتراکلست، 5 تا 20 درصد اکستراکلست و 5 تا 18 درصد پلوئید در یک زمینه میکرایتی است - شکل . - 2 محی رسوبی این رخساره بخش بالایی محی بین جزر و مدی است - شکل .2، رخساره . - .A1
- زیر رخساره A2، پکستون - وکستون بیوکلاستی
با توجه به شکل2، این زیر رخساره در بر گیرنده مقادیر 25 تا 35 در صد بیوکلاست، 10 تا 12 درصد اینتراکلاست، 5 تا 10 درصد اکسترا کلاست و مقدار 5 تا 20 درصد پلوئید است که در یک زمینه میکرایتی قرار گرفته اند. در این رخساره آشفتگی زیستی نیز دیده می شود - شکل . - .2 محی رسوبی این زیر رخساره مربوط به بخش فوقانی زیر محی بین جزر و مدی پایینی است - شکل 2، رخساره . - A2
- زیر رخساره A3، وکستون بیوکلاستی دولومیت دار
در این زیر رخساره مقدار 20 تا 30 درصد بیوکلاست، 10 تا 13 درصد اینتراکلست، 3 تا 8 درصد اکستراکلست و 10 تا 12 درصد پلوئید است که در یک زمینه میکرایتی وجود دارند - شکل . - 2 این زیر رخساره به گمان قوی در محی بین جزر و مدی میانی قرار دارد - شکل 2، رخساره . - A3
- زیر رخساره A4، پکستون دولومیتی بیوکلاستی
در شکل 2، این زیر رخساره دارا ی مقادیر 20 تا 38 درصد بیوکلاست، 5 تا 20 درصد اینتراکلست، 2 تا 8 درصد اکستراکلست و همچنین مقدار 5 تا 15 درصد پلوئید است. این زیر رخساره میکروسکوپی در زمینه میکرایتی می باشد - شکل . - 2 محی رسوبی این زیر رخساره، پهنه بین جزر و مدی پایینی است که به گمان قوی نشانگر شرای انرژی به نسبت زیاد می باشد - شکل .2،. - A4 به طور کلی زیر رخساره های A1 تا A4 در محی بین جزر و مدی تشکیل شده که از نظر میزان انرژی محی با هم متفاوتند.
البته لازم به توضیح است که در برخی از نمونههای مربوط به زیر رخساره های پهنه جزرمدی، بلورهای ریز و بی شکل دولومیت با بافت دانه شکری، - شکل - 2 و پدیده نئومورفیسم - شکل - 2 مشاهده میشود. در این حالت بلورهای کوچکتر در اثر پدیدهء هضم رشد کرده و بزرگ می شوند - خسرو تهرانی. - 1386 از دیگر رویدادهایی که در بعضی از نمونهها دیده می شود آن است که فشردگی زیاد، باعث انحلال فشاری و همچنین شکستگی برخی از صدفها به خصوص بازوپایان شده است. گروه رخساره ای B که در بر گیرنده 2 زیر گروه - زیر رخساره - است که به شرح ذیل می باشند.
- زی رخساره B1، پکستون وکستون بیوکلاستی پلوئیدی
این زیر رخساره حاوی 15 تا 35 درصد بیوکلاست، 8 تا 18 درصد اینتراکلست، 2 تا 8 درصد اکستراکلست و 5 تا 20 درصد پلوئید در یک زمینه میکرایتی است - شکل . - 2 در این زیر رخساره آشفتگی زیستی نیز وجود دارد. در بعضی از نمونههای این زیر رخساره روزنبران شاخص کربونیفر پیشین و همچنین مقدار ناچیز جلبک دیده می شود - شکل . - 2 محی رسوبی این رخساره کم انرژی بوده و به خاطر وجود زورنبران وجلبک ها می توان آن را به محی تالابی کم عمق نسبت داد - شکل 2، رخساره . - B1
- زیر رخساره B2، پکستون بیوکلاستی پلوئیدی
عناصر آلوکم تشکیل دهنده در این زیر رخساره مشتمل بر مقادیر 38-8 درصد بیوکلاست، 15-10 درصد اینتراکلست، 7-2 درصد اکستراکلست و 10 تا 12 درصد پلوئید در زمینه میکرایتی میباشد - شکل . - 2 همچنین در برخی از نمونههای این زیر رخساره نیز روزنبران و به مقدار ناچیز جلبک دیده شده است - شکل . - 2 در این زیر رخساره فرآیند سخت شدگی بصورت رگههای استیلولیت است که در برخی از نمونهها - شکل - 2 مشاهده میشود.
همچنین در این زیر رخساره به طور موضعی سیمان شدگی دیده میشود که در مجاورت سد یا بار به طرف لاگون گسترش داشته است و اغلب در دو زیر رخساره B1 و B2 به صورت پکستون و گاهی وکستون نیز دیده میشود. محی تشکیل این زیر رخساره مربوط به ناحیه تالابی - Lagoon - ، بخش عمیق لاگون است، این رخساره در شرای پر انرژی تر نهشته شده است - شکل . - 2 گروه رخساره ای C شامل 2 زیر گروه - زیر رخساره - که در زیر آمده است.
-زیر رخساره C1، پکستون گرینستون بیوکلاستی اینتراکلستدار
اجزای تشکیل دهنده این زیر رخساره - شکل - 2 شامل 40-12 درصد بیوکلاست، 20-8 درصد اینتراکلست، 8-2 درصد اکستراکلاست و 22-10 درصد پلوئید است. خردههای اسلکتی این زیر رخساره در زمینه میکرایتی واقع شده و محی رسوبی این زیر رخساره مربوط به محی سد یا بار با عمق کم و انرژی نسبتا زیاد است - شکل . - 2
- زیر رخساره C2، پکستون بیوکلاستی پلوئیدی
- شکل - 2 نشان می دهد که در این زیر رخساره مقادیر بیوکلاست 22-20 درصد، اینتراکلست 18-11 درصد، اکستراکلست 15-5 درصد و پلوئید 15-5 درصد، که در خمیره میکرایتی واقع شده است. محی رسوبی این زیر رخساره را میتوان در بخش جلوئی سد یا بار پیشنهاد نمود - شکل . - 2
تفسیر محی
رسوبی و مدل رسوبگذاری
پس از مطالعه مقاطع نازک و جمع آوری اطلاعات صحرایی، گروه های رخساره ها و محی رسوبی آنها تعیین شد. برای ارائه مدل رسوبی رخساره ها از روش لاسمی - 1379 - و - Lasemi & Carozzi 1981 - الگو گرفته شده است. سه محی رسوبی پهنه جزر و مدی، لاگون و همچنین سد یا بار به شرح زیر قابل تشخیص می باشند - شکل . - 3 محی پهنه جزر و مدی: این محی کم عمق ترین بخش حوضه رسوبی است و ریز رخساره های A1 تا A4 در این ناحیه نهشته شده اند. لازم به ذکر است که اختصاصات رخساره ای A1 تا A4 بسیار به یکدیگر نزدیک می باشند و صرفا اندازه و فراوانی اجزای آلوکمی باعث تفکیک آنها از یکدیگر شده اند. نرخ رسوبگذاری پایین، میزان شوری متغیر و عمق کم از ویژگی های این محی است.
محی لاگون: این بخش حوضه رسوبی دارای عمق کم می باشد. این قسمت محل تشکیل ریز رخساره های B1 وB2 است. با توجه به نوع و فراوانی آلوکم های موجود در آنها، این دو زیر رخساره به محی لاگونی - به ترتیب بخش های کم ژرفا وژرف تر - وابسته اند. لازم به توضیح است که زیر رخساره B1 در قعر لاگون و زیر رخساره B2با انرژی بیشتر به بخش حاشیه ای لاگون به سمت سد یا بار نسبت داده می شود.
از اختصاصات این محی می توان نرخ رسوبگذاری پایین تا نسبتا بالا، شوری آب نسبتا بالا و انرژی کم اشاره نمود. محی سد یا بار: این ناحیه پر انرژی ترین قسمت حوضه رسوبی که در معرض امواج و جریان ها می باشد. زیر رخساره های C1 و C2 در این بخش بوجود آمده اند. از ویژگی های این محی بالا بودن سطح انرژی، عمق کم، شوری معمولی و نرخ رسوبگذاری تقریبا بالا می باشد. در نهایت مدل پیشنهادی برای محی رسوبی نهشته های مورد مطالعه رمپ کربناته همشیب می باشد - شکل . - 4
