بخشی از مقاله
چکیده - پایش و دیدهبانی فناوریهای نوظهور یا به اصطلاح رصد فناوری در دنیای امروز از اهمیت ویژهای برخوردار است. در سالهای اخیر اقبال بسیار بیشتری به رصد فناوری شده است که یکی از عوامل اصلی آن حجم زیاد اطلاعات، پیشرفت علم و نگرانی از تکرار بروز بحرانهای اقتصادی منطقهای - مانند بحرانهای دهه 1990 شرق آسیا یا 2008 آمریکا - میباشد. در این مقاله فرایند رصد فناوری تشریح گردیده است که شامل خروجیهای قابل استحصال از فرایند با کمترین هزینه نیز در سه سطح راهبردی، رقبا و فنی می باشد.
در ادامه فرایند رصد فناوری برای موضوع واقعیت افزوده با تاکید بر بخشهای الکترونیکی آن انجام شد. نتایج شامل اسامی شرکتهای پیشرو، تمایل فناوری آنها، فناوریهای نوین و پیش بینی روند اتفاقات در آن حوزه تا چندسال آینده می باشد. ضمن اینکه روند رشد فناوری واقعیت افزوده بر اساس تعداد مقالات و تعداد پتنت نیز بدست آمده است که نشان می دهد حداقل تا 5سال آینده این فناوری با شدت در حال توسعه است.
-1 مقدمه
رشد شتابان تحولات جوامعِ امروزی در عرصههای مختلف سبب شده تا بشر نگران آینده پر مخاطره و سرشار از عدم قطعیت خود گردد. در چنین فضایی آینده نگری و مشارکت فعال در ساختن آن موضوعیت مییابد. تصمیم سازی در چنین جهانی مستلزم بینش عمیق نسبت به روند تحولات آینده است و تصمیماتی که بر اساس چنین بینشی اتخاذ گردد از امکان موفقیت و رقابت پذیری بالاتری برخوردار خواهد بود.
تجربه متفاوت دو شرکت بزرگ در قرن گذشته به خوبی ضرورت این مسئله را نشان میدهد. شرکت IBM بر پایه یک پیش بینیادرستن از وضعیت بازارِ رایانهها، سرمایه گذاری بر ابَررایانهها و ماشینهای بزرگ را به عنوان راهبرد اصلی تجاری خود برگزید، اما تحولات فناوری و بازار به شکل دیگری رقم خورد. اختراع تراشههای کوچک و توسعه رایانههای شخصی باعث شد تا ستاره اقبال تجاری رایانههای بزرگ رو به افول نهد و این شرکت میلیاردها دلار زیان متحمل گردد. در مقابل شرکت اینتل این فرصت را به خوبی شناسائی کرد و سود سرشاری را کسب نمود.[1]
در تحولات شتابان امروز جهان، نقش مزیت بخشی عوامل طبیعی، اقتصادی و استراتژیک جای خود را به میزان بهره مندی از علوم و فنون میدهد و در حال حاضر، برتری رقابتی یک کشور بیش از آنکه به منابع طبیعی به ارث رسیده یا ظرفیت موجود صنعتی متکی باشد به مزیت رقابتی فناوری کشور وابسته است.[2] رصد فناوری بنا بر تعاریف موجود روشی نظام مند برای گردآوری، تبدیل، تجزیه و تحلیل و اکتشاف اطلاعات مفید پژوهش و فناوری برای تصمیم گیری راهبردی در هر سازمان یا بنگاه است.
[3] رصد فناوری از »هوشمندی تجاری« یا »رصد رقابت« جداییناپذیر است. چنانچه این دو واژه اغلب با هم به کار برده میشوند و یا اینکه در بسیاری از منابع مترادف در نظر گرفته شده اند.[4] رصد فناوری در واقع تجمیع روشهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و روشهای استخراج اطلاعات خبرگان پیشرو، است که درصدد فهم جایگاه علم و فناوری در حوزههای هدف در سطح جهانی میباشد.5]و.[6 سیستم رصد فناوری در کشورهای مختلف متفاوت است.
در ژاپن رصد فناوریکاملاً متمرکز بوده و بسیار منظم و حساب ده انجام میشود. عوامل سه گانه سیستم رصد فناوری ژاپن شامل دولت، شهروندان و بنگاهها است. رصد فناوری، سیستمی ملی است که همگان اطلاعات لازم را برای آن جمع آوری کرده و یا از اطلاعات آن استفاده میکنند. 500 هزار نفر ژاپنی برای تغذیه این سیستم در سراسر دنیا اقامت دارند. سیستم رصد فناوری در امریکا کاملاً غیرمتمرکز بوده و مرکز دولتی خاصی برای آن وجود ندارد. در امریکا یکی از وظایف هر بنگاه ، ایجاد چنین سیستمی برای خود است و سیاستهای رصد فناوری بسیار مهم بوده و همه در سطح بنگاه است. بنگاههای امریکایی هیچ وقت اطلاعات رصد فناوری خود را در اختیار سایر بنگاهها قرار نمیدهند.
یکی از دلایل خرید شرکتها توسط یکدیگر، مسئله رصد فناوری است. دیگر کشورها بین دو طیف متمرکز - ژاپن - و غیرمتمرکز - امریکا - قرار دارند. در آلمان - و تا حدودی سوئد و فرانسه - این کار در زمینه فناوری بنیادی توسط دولت انجام میگیرد، سپس توسط تعدادی از مراکز دولتی - نظیر موسسه ماکس پلانک - اطلاعات لازم بین بنگاهها پخش میشود. بنگاهها، دانشهای بنیادی را کاربردی کرده و اطلاعات کاربردی رصد فناوری را وارد سیستم ملی میکنند و سایر بنگاهها نیز میتوانند از آنها استفاده کنند. در این مقاله پس از این مقدمه، اصول رصد فناوری شامل روشهای مختلف، نشانگرها، فرایند و خروجیها بررسی می گردد. در بخش سوم رصد فناوری برای واقعیت افزوده و نتایج بدست آمده ارائه شده است. در انتها نتیجه گیری ارائه شده است.
-2 اصول رصد فناوری
در این بخش رصد فناوری مورد بحث قرار گرفته و روشهای مورد استفاده ارائه می گردد.
-1-2 روشهای مختلف رصد فناوری
روشهای ساختاری عقلانی دررصد فناوری مانند نظرات خبرگان: احاطه خبرگان داخلی و خارجی نقش مهمی در رصد فناوری ایفا میکند مخصوصا در حالتی که اطلاعات ثانویه در دسترس نیست. در طبقه بندی نظرات خبرگان،روشهای مختلفی با سطوح متنوع ساختاری وجود دارد.[7] روشهای تحلیل و تفسیر تجربی در رصد فناوری مانند تحلیل نشریات و پتنت: تحلیل نشریهها و نوشتههای علمی میتواند دید کلی روی وضعیت متداول تحقیقات عملی و بنیادی بدهد. همچنین آنها میتوانند پیوندی بین گزینههای مبتنی بر فناوری جایگزین در رصد فناوری ایجاد کنند. باتوجه به وابستگی نشریات در دسترس و تاخیر زمانی بین تحقیقات کنونی و انتشار نتایج آنها، تحلیل نشریه تنها نقش کوچکی در رصد فناوری بازی میکند.
یک مزیت اختراعات ثبت شده تعهد نسبت به انتشار اطلاعات پتنت است. به همین دلیل، پایگاههای داده گسترده ارزش زیادی داشته واطلاعات سازمان یافته روی فناوریها دارند و تحلیل ارتباط و رشد مبتنی بر فناوری برای یک کاربرد مشخص را ممکن میسازند. امروزه اینترنت اجازه دستیابی وسیع به پایگاههای داده گسترده مختلف را فراهم میکند. با تهیه اطلاعات سازمان یافته در پایگاههای داده ، تحلیل گسترده می-تواند بطور جزئی از طریق موتورهای خاص خودکار شود.
روشهای دقیق استقرائی در رصد فناوری مانند تحلیل ارزش و تحلیل آماری: تحلیل ارزش رویکردی برای برای توسعه ارزش محصولات، پروژهها یا فرآیندها است. این - روش - بدین وسیله کارکرد یک موضوع را طبق نیازمندیها و شناختها ارزیابی میکند تا بهترین راه حل بکار برده میشود. روشهای آماری از داده کمی برای تعیین پیشرفتهای فناوری استفاده میکند. اطلاعات اساسی موجود از پیشرفتهای گذشته انجام میشود. اطلاعات گذشته قادر به شناسایی شباهتها یا وابستگیهای بین پیشرفتهای مبتنی بر فناوری و فاکتورهای موثرشان هستند.
روشهای سیستم علّی در رصد فناوری مانند دوره عمر فناوری: تحلیل دوره عمر فناوری مبتنی بر مدلی است که پیشرفت عمومی فناوریها را در طول دوره عمرشان شرح میدهد. مانند تحلیل دوره عمر محصول، این - روش - مبتنی بر مفهوم منحنی عمر فناوری - منحنی - S میباشد. طبقه بندی فناوریها در مراحل مختلف دوره عمرشان یک عامل کلیدی است. این طبقه بندی استخراج توصیههای استراتژی را ممکن میسازد.
-2-2 نشانگرهای فناوری
نشانگرهای فناوری از اطلاعات تجربی برای تخمین مشخصات فناوری که بر پیشرفت و موفقیت تجاری تاثیرگذار است استفاده میکنند. نشانگرهای فناوری را میتوان به روشهای مختلف ارائه کرد که متداولترین آنها اطلاعات چاپ شده مانند مقالات علمی، گزارش فنی، پتنت و ... است. همانطور که قبلا بیان شد، منابع بالقوه نشانگرهای فناوری پتنتها و مقالات علمی میباشند. ولی با توجه به نیاز میتوان منابع متنوع دیگری را نیز مورد توجه قرار داد که افق زمانی در انتخاب آنها بسیار موثر است، زیرا هر کدام در مرحلهای از روند توسعه فناوری استفاده میشوند. سیگنالهای اولیه ظهور یک فناوری در مباحث علمی و فنی در وبلاگها و فرومها رخ میدهد که میتوان به آنها ادبیات خاکستری اطلاق کرد.
سرمایه گذاریهای جدید، ثبت شرکتهای جدید و یا توسعه محصولات نو نیز از منابع دیگر رو به جلو بودن نوآوری فناور ی میباشد. نشریات علمی سیگنال بعدی توسعه فناوری هستند که با ایجاد R&D های جدید همزمان است - شکل. - 1 پتنتها معمولا دو تا سه سال بعد از توسعه کار چاپ میشوند لذا برای مشاهده بروز تغییرات فناوری مناسب نیستند ولی حاوی اطلاعات در مورد رشد فناوری و رقبا میباشند.
ضمن ایکه شاخصی بین مقالات علمی و تجارت میباشند. بطور خلاصه پتنتها شامل اطلاعاتی در مورد توسعه خود فناوری، پیش بینی بالقوه تجاری شدن و مراحل چرخه عمر مبتنی بر فناوری می-باشند. وقتی چرخه توسعه تکمیل شد، آگهی محصولات جدید و فروش عملی محصولات سیگنالهای قو ی توسعه فنی میباشند. و آگاهی فناوری به آگاهی رقابتی از محصولات و رقبا تبدیل میشود.[9]
-3-2 فرایند رصد فناوری
مرحله : 1 شناسایی و مشخص کردن حوزه جستجو
· شناسایی حوزه جستجو در سطح عملیاتی
· شناسایی حوزه جستجو در سطح استراتژیک
· مشخص کردن حوزه جستجو
· جمع آوری اطلاعات درحوزه جستجو مرحله : 2 جمع آوری اطلاعات
· فهرست کردن و دسته بندی منابع اطلاعاتی
· ارزیابی و مشخص کردن منابع اطلاعاتی
· جمع آوری اطلاعات
مرحله : 3 ارزیابی فناوریها
· شناسایی و گنجاندن خبرگان داخلی
· وزن دهی و ارزیابی ابعاد و معیارها: ارزیابی جذابیت فناوری، جذابیت بازار و ...
· یکی کردن نتایج ارزیابی
مرحله : 4 ذخیره و نمایش اطلاعات فناوریها
· انتخاب، ساختار دادن و ذخیره سازی اطلاعات
· انتخاب نحوه نمایش اطلاعات
· نمایش اطلاعات
البته روندنمای ذکر شده کلی است و برای حالتهای خاص باید کوتاه و محلی شود.
-4-2 خروجیهای قابل ارائه در فرایند رصد فناوری
-3 انجام رصد فناوری برای واقعیت افزوده
واقعیت افزوده به روشهایی گفته میشود که به واقعیت، امکانات و ویژگی های بیشتری اضافه می کند و باعث درک و سرعت عمل بیشتری می شود. ایدهی اولیه واقعیت افزوده برای نخستین بار در سال 1990 توسط توماس کادل، یکی از کارمندان شرکت هواپیما سازی بوئینگ مطرح شد. توماس کادل زمانی که در بوئینگ به کارکنان، برای سرهم کردن کابل ها در هواپیما کمک می کرد، مفهوم واقعیت افزوده را ابداع کرد. واقعیت افزوده یک نمای فیزیکی زنده، مستقیم یا غیرمستقیم - معمولاً در تعامل با کاربر - است، که عناصری را پیرامون دنیای واقعی افراد اضافه می کند. این عناصر بر اساس تولیدات کامپیوتری که از طریق دریافت و پردازش اطلاعات کاربر توسط سنسورهای ورودی مانند صدا، ویدئو، تصاویر گرافیکی یا داده های GPS می باشد ایجاد می شود.
