بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر بر آن است تا به تحلیل گزارههاي ناظر بر پیشرفت و تعالی جامعه در پرتو رهنمودهاي امام خمینی - ره - در دوران قبل از انقلاب اسلامی بپردازد. لذا در این پژوهش و در گام اول، به منظور شناسایی گزارههاي ناظر بر پیشرفت و تعالی جامعه، متن نه جلد اول تفسیر نور که دربرگیرنده فرمایشات حضرت امام در دوران قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی است، با استفاده از روش متنکاوي، مورد تحلیل واقع قرار گرفت. در گام دوم و براي کامل کردن اطلاعات و بررسی تکتک دادهها و همچنین روابط احتمالی بین آنها از روش دادهکاوي نیز استفاده کرده ایم.
در گام سوم، طی فراگرد گردآوري و تحلیل دادههاي پژوهش، با بهرهگیري از مصاحبههایی نیمه ساختاریافته با خبرگان منتخب، دادههاي اولیه پژوهش که معطوف به شناسایی گزارههاي پیشرفت و تعالی در عرصههاي پیشرفت و تعالی انسانی، محیطزیست، پیشرفت سیاسی و پیشرفت و تعالی اقتصادي در سیره امام خمینی - ره - بودند، گردآوري شد. در گام چهارم، متن پیاده شده مصاحبهها چندین مرتبه مورد مطالعه و بازبینی قرار گرفت و 132 کد اولیه شناسایی و استخراج گردید.
سپس در گام پنجم، کدهاي اولیه با استفاده از نرمافزار AخذگAق چندین مرتبه مورد تحلیل و بازبینی قرار گرفته و 112 مولفه مورد اجماع قرار گرفت؛ سرانجام در گام ششم، جهت آزمون نتایج از تکنیک دلفی فازي استفاده شد. در نهایت 14 مضمون پایه پیشرفت اقتصادي، 34 مضمون پایه پیشرفت اداري و سیاسی، 37 مضمون پایه پیشرفت وتعالی انسانی و 3 مضمون پایه تعالی محیط زیست، از مجموعه دادهها شناسایی گردید. نوع پژوهش از لحاظ هدف کاربردي و روش آن بر اساس نحوه گردآوري دادهها توصیفی و از نوع پیمایشی میباشد.
جامعه آماري این پژوهش، کلیه خبرگان و متخصصان علوم اسلامی، علوم اقتصادي، مدیریت دولتی، مدیریت تطبیقی و توسعه، مطالعات سیاسی، مدیریت خط مشی گذاري، علوم اقتصادي و علوم زیستمحیطی هستند که در حیطه پژوهش، صاحب راي و صاحبنظراند. نمونه آماري پژوهش، مشتمل بر 23 نفر از اساتید مجرب و صاحبنظر در حیطههاي فوقالذکر از حوزه علمیه قم، حوزه علمیه تهران، دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، مرکز الگوي اسلامی ایرانی پیشرفت، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه امام حسین - علیهالسلام - در حیطههاي فوقالذکر بوده که به روش گلوله برفی انتخاب گردیدهاند.
-1 مقدمه
انسان با وجود توسعه و پیشرفتهاي خیره کننده در عرصهي زندگی مادي، به لحاظ غناي درونی و معنویت، پسرفت میکند؛ گویی پیشرفتها و داشتههاي بیرونی به هزینه از دست دادن شخصیت انسانی فراهم شده است. نویسندگان بر این باورند که یکی از علل این بحران، اتخاذ روشهاي توسعهي متعارض با فطرت انسانی است؛ روشهایی که مبتنی بر عقلانیت ابزاري و با نگاهی صرفا تجربی به انسان پا به عرصه وجود گذاشتهاند و انسانهایی که به اندك بهاي رفاه مادي، بردگی این روشها را پذیرفتهاند. گویا انسانها، وجود خود را در گرو این روشها میدانند؛ بی توجه به آنکه این روش ها آفریده دست خودشان است.
تحقیق پیرامون مباحث توسعه و پیشرفت چه در سطح بین المللی و چه در سطح ملی سابقهاي دیرین دارد و پیوسته مورد توجه اندیشمندان بزرگ کشورها بوده و هست. در کشور ما نیز لزوم توجه به این موضوع سبب گشته تا پژوهشگران در این حوزه به دنبال یافتن الگویی متناسب با زیرساختهاي اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادي جامعه برآیند لذا به منظور نیل به این هدف بهره گیري از رهنمودهاي شخصیتهاي شاخص ملی از اهمیت فوقالعادهاي برخوردار میباشد. این تحقیق نیز به منظور برداشتن گامی در جهت یافتن الگوي اسلامی ایرانی پیشرفت در پرتو رهنمودهاي امام خمینی - ره - ، رهبر کبیر انقلاب اسلامی شکل گرفته است.
-2 بیان مسأله
اسپنسر3 مسیر واحدي را براي تکامل و توسعه قائل است و جوامع غربی را در این جهت قافله سالار تمدن بشري میداندح آن چه که اهمیت دارد توجه به این نکته است که از این دیدگاه همه جوامع در مسیر تکامل خود از قواعد و قوانین یکسانی پیروي میکنند. اگوست کنت4 نیز با بیان مراحل سه گانه تکامل جوامع، غرب را پیش کسوت تمدنها دانسته و براین عقیده است که همه تمدنها در مسیر تکامل خود به سوي تمدن غرب در حرکتند و غرب تعیین کننده سمت و سوي توسعه و تکامل جوامع بشري میباشد از این دیدگاه جهان سوم امروز در وضعیت دیروز جوامع غربی به سر میبرند و از همان عقبهها و گردنههایی عبور خواهند کرد که غربیان قبلاً از آنها به سلامت جستهاندح اما باید توجه داشت که مدلهاي توسعه پیاده شده در کشورهاي پیشرفته غربی، نمیتواند عیناً در کشورهاي در حال توسعه پیاده شوند.
زیرا این مدلها، پیشزمینههاي فرهنگی، اجتماعی، مذهبی این کشورها را در نظر نمیگیرند در بسیاري از کشورهاي در حال توسعه، که به دنبال مدلی مناسب و برخاسته از ریشههاي مذهبی، تاریخی و فرهنگی هستند نیازمند بررسی آثار و اندیشههاي بزرگان آن جوامع هستیم تا با استفاده از رهنمودهاي آنان بتوانیم مدلی شایسته در جهت پیشرفت پایدار ارائه نماییم لذا در این پژوهش سعی در رصد گزارههاي پیشرفت در سیره بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران کردیم.
-3 ضرورت انجام تحقیق
کشورهاي درحال توسعه باید توجه داشته باشند که تقلید کورکورانه از مدل ها و الگوهاي غربی، پیشرفت و تعالی را براي آنها به همراه نخواهد داشت چرا که مفاهیم غربی زاییده برخی رویدادهاي مهم تاریخی جوامع غربی است. کشورهایی که چنین رویدادهایی را به خود ندیدهاند راه دیگري را درپیش خواهند گرفت و نمیتوان این نهادها و مفاهیم را به این جوامع تحمیل کرد. توجه به ساختارهاي اجتماعی موجب میشود که مفاهیم و نوآوريهاي مربوط به هر تمدن در ظرف مکانی و زمانی خود تحلیل و ارزیابی گردد و از تعمیم عجولانه دستاوردهاي یک تمدن به دیگر تمدنها جلوگیري شود.
