بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه معلمان زن شهرستان ارومیه در مقطع متوسطه که حدود 961 نفر هستند که براساس جدول نمونه گیری کرجسی مورگان تعداد 262 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان نمونه آماری پژوهش انتخاب شدند. سپس از شرکت کنندگان خواسته شد پرسشنامه های پرسشنامه نگرش مذهبی خدایاری فرد و همکاران - - 1374 و مقیاس رضایت از زندگی داینر - 1994 - را تکمیل نمایند. نتایج رضایت از زندگی معلمان نشان داد 3/1 خیلی ضعیف، 11/3 درصد ضعیف، 32/2 متوسط، 35/5 خوب و 17/9 از معلمان وضعیت رضایت از زندگی خیلی خوبی داشتند و در ارتباط با نگرش مذهبی نیز، 1/5 درصد از معلمان نگرش مذهبی ضعیف، 17/7 متوسط و 80/8 نگرش مذهبی بالایی هستند. نتایج نشان داد بین رضایت از زندگی - - T= - 0/316, P >0/05 و نگرش مذهبی - >0/05 - T= 0 / 772, P معلمان مجرد و متاهل تفاوت معنی داری وجود ندارد.
کلمات کلیدی: رضایت از زندگی و نگرش مذهبی
.1 مقدمه - با 2 خط 9pt فاصله از کلمات کلیدی -
نظام آموزشی در هر جامعه از اساسی ترین ارکان آن جامعه محسوب می شود. در هرجامعه تلاشهای گسترده ای جهت بالا بردن کیفیت آموزشی آن جامعه صورت می گیرد؛ و این در حالی است که معلمین در هر جامعه ای به عنوان اجزای اساسی در سیستم آموزشی نقش مهمی را ایفا میکنند؛ اگر در جوامع غربی شاهد پیشرفت روزافزون و قابل توجهی هستیم، قابلیت بالای نظام آموزشی این جوامع را نشان میدهد که باعث شده صنعت و اقتصاد پویایی را داشته باشند و این وضعیت خوب و مثبت ناشی از داشتن نظام آموزشی با برنامه و با هدف و توجه به نیازهای معلمان و کادر آموزشی است؛ زیرا تامین خواسته ها و نیازهای معلمان در ابعاد مختلف، باعث به وجود آمدن احساس رضایت از زندگی و انگیزه مضاعف جهت انجام وظیفه در فرایند آموزشی میشود.
سنگینی فرایند تعلیم و تربیت و عدم رضایت از زندگی معلمان باعث افزایش خستگی ناشی از کار و فرسودگی شغلی میشود؛ این وضعیت با احساس فرسودگی جسمی، هیجانی و ناراحتی و آشفتگی همراه خواهد بود که در درازمدت خوشی تدریس را از بین میبرد. از این رو، برخی از معلمان ناچار به ترک خدمت میشوند، گروهی در شغل خویش باقی میمانند و دلگرم به روزهای تعطیل و بازنشستگی شده و از فرایند آموزش لذت نمیبرند و در نتیجه کارایی مثبت و مناسب را نخواهند داشت و گروهی هم مهارتهای مقابله ای را به منظور کاهش فرسودگی و آشفتگی ناشی از کار افزایش میدهند.[1]
رضایت از زندگی بیانگر نگرش مثبت فرد نسبت به جهانی است که در آن زندگی میکند و در واقع همان احساس خشنودی است که در پی دستیابی به آن زمان نه چندان کوتاه را سپری مینماید .[2] رضایت از زندگی فلسفه ای است که شخص آگاهانه برای زندگی خویش انتخاب کرده و ناخودآگاه آن را در ذهن دارد.[3] رضایت با نیاز دارای ارتباطی فراگیر و متقابل است، به گونه ای که در توصیف رضایت نمیتوان و نباید مبحث نیاز را نادیده گرفت. هم نیاز و هم رضایت طی زمان دگرگونی مییابند و در یک جامعه تابع عوامل بسیاری میباشند. عدم همخوانی بین اهداف، تمایلات و نیازها که غالبا به دلیل وجود مسائل و مشکلات خاص پدید میآیند، در بروز نارضایتی مؤثرهستند.
دایره المعارف فلسفه و روانشناسی، احساس رضایت را چنین تعریف کرده است: رضایت، احساس خوشی برآمده از آگاهی به یک وضعیت است که با ارضای تمایلات خاص پیوند خورده است. از آنجا که رضایت همراه خوشایندی است، لذا احساس خوشایندی به احساس رضایت تبدیل می-شود .[4] درحقیقت رضایت از زندگی به یک فرایند قضاوتی_ شناختی اشاره دارد که در آن افراد، کیفیت زندگی خود را براساس مجموعه ای از ملاکها ارزشیابی می کنند. رضایت بنا به عقیده بسیاری از پژوهشگران با عوامل اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و فردی در رابطه است .[5]در این زمینه »هدی 1 ویرینگ[6]" 2 می نویسند: ابعاد رضایت از زندگی شامل تفریح، ازدواج، کار، استانداردهای زندگی، رفاقتها، خود، خانواده، ارتباط ها و سلامت جسمانی می گردند.
ازر و کاربولوت[7] 3نیز عمدتا بر نقش اقتصاد در این مقوله تأکید نموده و می نویسند: رضایت از زندگی از طریق مقایسه نیازهای افراد با داراییهایشان کسب می گردد. هر چه این نیازها با داشته ها تطبیق بیشتری داشته باشد، رضایت افراد از زندگی نیز در سطح بالاتری قرارمی گیرد. اما اگر نیازها افزون برداشته ها باشد، بالعکس، سطح وسیع تری از عدم رضایت را موجب میگردد. در این میان نقش عوامل فردی را نباید نادیده گرفت چرا که احتمالا بی ارتباط با رضایت نیست. بر مبنای نظر مازلو، نیازهای فیزیکی، امنیت، محبت، احساس تعلق و عزت نفس و تحقق خویشتن سلسله مراتب نیازها را برای هر فرد تشکیل می دهد و ارضای هر یک از این نیازهای اصلی می تواند برای انسان خوشی مطلق محسوب شود .[8]
به عبارت دیگر مولفه های اجتماعی و فرهنگی زیادی هستند که با احساس رضایتمندی از زندگی رابطه مستقیم دارند. لوکاس4، داینر و سو [9] در تحقیق خود نشان دادند که ارزیابی هر فرد از زندگی خود، عامل تعیین کنندهای برای عواطف مثبت - مانند شادی - و منفی - مانند افسردگی - است که فرد تجربه میکند. برای و گانل[10] 5نیز در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که رضایت از زندگی ارتباط منفی با میزان خودکشی و ارتباط مثبت با شاخصهای بهداشت روانی جامعه دارد؛ زیرا پژوهشهای مختلف نشان دادهاند که احساس رضایت از زندگی میتواند یکی از پیش بین کننده های سلامت روان باشد [11]و از دیگر سازههای روان شناختی مانند عاطفه مثبت و منفی، عزت نفس و خوش بینی متمایز است .[12]
در این راستا باید اذعان نمود افراد با احساس رضایت از زندگی بالاتر، از سبک مقابلهای بهتری استفاده میکنند و نداشتن احساس رضایت از زندگی با وضعیت سلامتی ضعیفتر، علایم افسردگی، مشکلات شخصیتی، رفتارهای نامناسب بهداشتی، وضعیت ضعیف اجتماعی و خطر خودکشی بالاتر همبسته است .[13]بنابراین با توجه به شواهد موجود هنگامی که شخصی از زندگی اش احساس رضایت می کند، در واقع این احساس رضایتش به زودی به خانواده و اجتماع منتقل میشود و به این شکل، میتوان رضایت و شادکامی عمومی را در جامعه گسترش داد؛ اما نبود احساس رضایت از زندگی در هر شخصی مشکلات و تبعات زیانباری برای افراد و حتی جامعه در پی خواهد داشت؛ بنابراین لزوم توجه به عوامل و متغیرهایی که با رضایت از زندگی در ارتباط هستند ضروری به نظر میرسد.
بنابراین عوامل مختلفی از قبیل سلامت جسمی و روانی، ویژگی های شخصیتی، فاکتورهای جمعیت شناختی شامل جنسیت، گروه سنی، ازدواج، موقعیت اجتماعی اقتصادی و فرهنگ میتواند بر میزان رضایت افراد از زندگی شان تاثیر گذار باشند.[14]یکی از مولفه هایی که در پژوهشهای مختلف به بررسی رابطه آن با رضایت از زندگی پرداخته شده است و در این پژوهش در معلما زن شهرستان ارومیه مورد بررسی قرار گرفتن، نگرش مذهبی میباشد. در بحث رضایت از زندگی در ادیان، باید گفت که ادیان و نگرشهای مذهبی نقش مهمی در ایجاد احساس رضایت در زندگی دارند. آنها انسان را تشویق میکنند تا به دنبال چیزی باشد که به او احساس رضایت پایدار و عزت نفس ببخشد و شیوه های تربیتی در اختیار آدمی مینهند که میتوانند بر هوسهای ویرانگر فایق آیند و به آسایش، آرامش و شادی بیشتر منتهی گردد.[15]
از سوی دیگر، دین الهی به حقیقت انسان و نیازهای او توجه دارد و برنامه همه جانبهای را برای زندگی وی ارایه میدهد. پژوهشگران نشان دادند که باورهای مذهبی قوی سبب میشود که افراد کمتر به استفاده از مواد مخدر، بزهکاری، طلاق و خودکشی روی آورند .[16] دور ماندن از باورهای اصیل مذهبی راه را برای ابتلاء فرد به کشمکش های درونی و روانی، احساس پوچی و بی هدفی و یاس و ناامیدی در برابر محرومیت ها، ناملایمات وفشارهای روانی هموار میکند .[17] در پژوهشی که توسط آریانا 1 و همکاران [18] در زمینه تاثیر نگرش مذهبی در رضایت از زندگی بر روی زنان تایوانی انجام گرفت، نتایج نشان داد که بین مذهب و سطح رضایت از زندگی زنان تایوانی رابطه مثبت و معناداری برقرار است.
در این زمینه پژوهش دیگری که توسط آدلر و فاگلی[19] انجام شد، نشان داد که هرچه افراد خودآگاه تر و دارای نگرشهای دینی و معنوی والاتر باشند، به همان میزان از رضایت زندگی بالاتری برخوردار خواهند بود. در ایران نیز پژوهشهای متعددی همبستگی معکوس معنی داری را بین نگرش مذهبی قوی با شدت افسردگی و سطح اضطراب افراد بالغ نشان میدهد .[20] در پژوهش ماهشواری و سینگ [21] به منظور بررسی رابطه بین نگرش مذهبی، شادکامی و رضایت از زندگی، نتایج پژوهش آنها نشان داد که بین سه متغیر نگرش مذهبی، شادکامی و رضایت از زندگی همبستگی مثبتی برقرار است. در مجموع نتایج مطالعات متعددی در نقاط مختلف جهان مذهب و نگرشهای مذهبی را به عنوان نیروی حمایت کننده در کاهش فشارهای روانی، کاهش تمایل به فساد و همچنین افزایش رضایت از زندگی معرفی کرده اند .[22]
.2 مواد و روش ها
پژوهش حاضر از نوع پیمایشی میباشد.
.1 جامعه، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری پژوهش را کلیه معلمان زن شهرستان ارومیه در مقطع متوسطه تشکیل میدهد. با توجه به آمار موجود، شهرستان ارومیه در ناحیه 1 و 2 حدود 961 معلم زن که در 55 مدرسه دولتی و غیر انتفاعی مشغول به تدریس هستند. با توجه به توزیع مدارس در ناحیه 1 و 2، از ناحیه 1 تعداد 13 و از ناحیه 2 تعداد 9 مدرسه جهت نمونه گیری انتخاب و با مراجعه به جدول نمونه گیری کرجسی مورگان تعداد 262 نفر به عنوان نمونه آماری پژوهش و به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. سپس از شرکت کنندگان خواسته شد پرسشنامه های پرسشنامه نگرش مذهبی خدایاری فرد و همکاران - - 23 و مقیاس رضایت از زندگی داینر - 24 - را تکمیل نمایند. همچنین داده های جمع آوری شده از طریق نرم افزار Spss 18 مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفت.
.2 ابزار
- پرسشنامه نگرش مذهبی خدایاری:
این مقیاس توسط خدایاری فرد و همکاران - 23 - تهیه شده و شامل 40 سوال در خصوص حیطههای موضوعی عبادات، اخلاقیات، ارزشها، اثر مذهب در زندگی و رفتار انسان، مباحث اجتماعی، جهانبینی و باورها، علم و دین میباشد. نمرهگذاری بر اساس روش لیکرت با گزینههای کاملاً موافقم تا حدی موافقم، بینابین تا حدی مخالفم و کاملاً مخالفم تنظیم شده است. این پرسشنامه دارای 40 سوال می باشد که پاسخگویی به این سوالات به شکل طیف لیکرتی پنج درجه ای »کاملا مخالفم«، »مخالفم«، »نظری ندارم«، »موافقم« و »کاملا موافقم« انجام می شود؟ برای نمرهگذاری مقیاس، به هر یک از گزینههای انتخاب شده، که نگرش مثبت تلقی
