بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش رابطه اشتیاق شغلی و تاب آوری با رضایت از زندگی در معلمان دانش آموزان استثنایی شهرستان آمل بوده است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه معلمان که مشغول به کار در مدارس استثنایی هستند، می باشد که تعداد آنها برابر با 100 نفر می باشد. به منظور برآورد حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده شده است. با توجه به اینکه جامعه آماری برابر می باشد با 100نفر، بنابراین بر اساس جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه برابر می شود با 80نفر. به دلیل پایین بودن حجم جامعه، معرف حجم نمونه می باشد.
به منظور کسب اطلاعات و دیدگاه ها ، جهت بررسی رابطه اشتیاق شغلی و تاب آوری با رضایت از زندگی معلمان از پرسشنامه استفاده می گردد.ابزار گردآوری اطلاعات مورد نیاز این تحقیق سه پرسشنامه می باشد. پرسشنامه اول، پرسشنامه استاندارد اشتیاق شغلی اوتریخت.پرسشنامه دوم پرسشنامه استاندارد تاب آوری کانر و دیویدسون - - 2003 پرسشنامه سوم پرسشنامه استاندارد رضایت از زندگی دینر و همکاران - - 1985 .برای تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه از روش آمار توصیفی و آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اشتیاق شغلی و تاب آوری می توانند رضایت از زندگی معلمان دانش آموزان استثنایی را تبیین نمایند.
مقدمه و بیان مسله
انسان و زندگی مفاهیمی هستند که هرگزاز یکدیگر جدا نمی شوند. زندگی، جزء جدایی ناپذیرانسان است و هیچ راه فراری از آن نیست. بنابراین، انسان تا هست باید زندگی کند. به بیان دیگر، انسان میان دو راهی زندگی و عدم زندگی قرار ندارد بلکه بدون تردید زندگی باید کرد؛ اما می توان پرسید: زندگی گوارا و لذّت بخش، کدام است؟ بشر در جستجوی خوشبختی است ودر پی آن است که به زندگی رضایتمندانه دست یابد وهیچ کس نیست که بخواهد زندگیِ همراه با نارضایتی داشته باشد.
رضایتمندی، بسترموفقیت و کامیابی است وهیچ انسان موفّقی نیست که از هنر »رضایت از زندگی« برخوردار نباشد. بدون رضایتمندی، امکان پیشرفت وموفقیت وجود ندارد. انسانهای موفّق کسانی هستند که از زندگی خود لذت می برند. بنابراین رضایتمندی از زندگی، یکی از رازهای ناشناخته در زندگی انسانهای موفّق است. زندگی موفق، زندگی ای است که توأم با رضایت و خرسندی باشد. اگر زندگی بسترتکامل است، رضایتمندی هم شرط موفقیت در زندگی بوده و کسانی می توانند به تکامل بیندیشند که با زندگی خود مشکل نداشته باشند.
البته بایستی به این نکته توجه داشت که میان » مشکل داشتن در زندگی« با »مشکل داشتن با زندگی« تفاوت وجود دارد. همه انسانها در زندگی مشکل دارند؛ اما انسان موفق، کسی است که با زندگی اش مشکل نداشته باشد و این یعنی رضایت از زندگی - عبداله زاده و همکاران، . - 1388 به طور کلی، انسان باید یاد بگیر د که در اوج ناکامی امیدش را حفظ کرده و با تمام توان تلاش کند تا بر مشکلاتش غلبه کند و از زندگی خود لذت ببرد. همچنین انسان بایستی با تفکرات زیبای خودش زندگی زیبایی برای خود بسازد که این امر با یافتن معنایی برای زندگی امکان پذیراست، زیرا معنای زندگی، جاودانه، پایدار و فنا ناپذیراست در حالی که مواد زندگی، تغییرپذیر و نابود شدنی است .
علاقه به بهزیستی ذهنی،1 سابقه ای طولانی در فلسفه و روان شناسی دارد، اما اخیراً دانشمندان از رشتههای زیادی، بررسی و سوال در مورد شادکامی و رضایت از زندگی را آغاز نمودند . رضایت از زندگی مفهومی پیچید ه است. این مفهوم را می توان به صورت رضایت کلی از زندگی تعریف کرد - عرب، رضایی و رحیمی، . - 1394 رضایت از زندگی، ارزیابی افراد از زندگی خودشان و احساسی که نسبت به آینده زندگی شان دارند تعریف می شود، رضایت از زندگی ارزیابی رفاه و بهزیستی فرد است که معمولا از روی عوامل وضعیت روانی، رضایت از ارتباطات اجتماعی و دستیابی به اهداف اندازه گیری می شود.
گاهی داشتن تمایل و اشتیاق به زندگی به صورت کلی و داشتن درک درستی از این احساسات نیز معنی می شود رضایت از زندگی را به عنوان تفاوت بین آنچه شخص می خواهد و آنچه که هست تصور کرده اند. درحقیقت یک تفاوت بین واقعیت و ایده آل را طرح کرده اند. رضایت از زندگی به یک فرایند قضاوتی و شناختی اشاره داردکه در آن افراد کیفیت زندگی خود را براساس مجموعه ای از ملاک ها ارزشیابی می کنند.رضایت از زندگی بازتاب توازن میان آرزوهای شخصی و وضعیت فعلی او می باشد به بیان دیگر هر چه شکاف میان سطح آرزوهای فرد و وضعیت عینی وی بیشتر گردد رضایت مندی او کاهش می یابد.
در عین حال، اشتیاق شغلی و میزان جذب و نیرومندی نسبت به کار ، از جمله عوامل دیگری است که بر رضایت از زندگی تاثیر می گذارد. لذا در سالهای اخیر اشتیاق شغلی یکی مفهوم نسبتاً جدید و گسترده در زمینه ی روانشناسی و مدیریت منبع انسانی است. بر این اساس ، اشتیاق شغلی به میزان انرژی که یک فرد برای انجام کارهای خود صرف می کند و نیز میزان اثربخشی و کارایی به دست آمده در کار گفته می شود.
به طوری که کارکنان مشتاق، احساس قدرتمندی و ارتباط موثر با کارشان دارند. آنها همچنین خود را برای برآوردن مسئولت های شغلی توانمند می بینند. بطور کلی، کارکنان مشتاق مجذوب شغل شان می شوند و تکالیف شغلی شان را به طرز مطلوبی به انجام می رسانند. در نتیجه به وسیله آن قادرند در مجط کار، کارهای زیادی را به انجام برساند - باکر و دمرتی2،. - 2008 همچنین یکی دیگراز متغیرهای مورد نظر تاب آوری ، که می تواند در شرایط دشوار زندگی، یاری کننده انسان ها باشد.
تاب آوری را سازگاری مثبت فرد در واکنش به شرایط ناگوار - آسیب ها و تهدیدات - تعریف نموده اند. البته تاب آوری، تنها پایداری در برابر آسیب ها یا شرایط تهدید کننده نیست و حالتی انفعالی در رویارویی با شرایط خطرناک نمی باشد، بلکه شرکت فعال و سازنده در محیط پیرامونی خود است. تاب آوری یکی از عوامل محفاظت کننده همراه با سایر عوامل محافظت کننده است که نقش مهمی در موفقیت افراد و جان به در بردن از شرایط ناگوار دارد.
تاب آوری ر ا » یک فرایند، توانایی، یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز علی رغم شرایط تهدید کننده «، تعریف نموده اند. در واقع تاب آوری سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است. تاب آوری صرف مقاومت منفعل در برابر آسیب ها یا شرایط تهدید کننده نیست. بلکه فرد تاب آور، مشارکت کننده فعال و سازنده محیط پیرامونی خود است. تاب آوری قابلیت فرد در برقراری تعادل زیستی روانی معنوی، در مقابل شرایط مخاطره آمیز می باشد.در مجموع، افراد تاب آور، دارای این ویژگی هستند:-1 واقعیت های زندگی را به سهولت می پذیرند.-2 ایمان دارند که زندگی پرمعنا است.
تاب آوری پدیده ای است که از پاسخ های انطباقی طبیعی انسان حاصل می شود و علیرغم رویارویی فرد با تهدیدهای جدی، وی را در دستیابی به موفقیت و غلبه بر تهدیدها توانمند می سازد - خلعتبری و بهاری، . - 1389 معلمان مدارس استثنایی همواره در این مدارس با استرس ها و مشکلات گوناگونی دسته و پنجه نرم میکنند که این موارد می تواند در نهایت بر رضایت از زندگی ایشان تاثیر بگذارد، در این زمینه عوامل تاثیر گذار بر رضایت از زندگی، مورد توجه بوده است. در این راستا پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ می دهد که آیا بین اشتیاق شغلی و تاب آوری با رضایت از زندگی در معلمان دانش آموزان استثنایی شهرستان آمل رابطه وجود دارد؟
اهمیت و ضرورت
یکی از مهمترین سازمانها در هر کشوری، سازمان آموزش و پرورش است. مهمترین عامل پیشرفت نظام تعلیم و تربیت یک جامعه وجود معلمان با انگیزه و اثربخش میباشد. معلمانی که به عنوان اصلیترین عنصر فرایند یاددهی-یادگیری میتوانند با داشتن سطح بالایی از انگیزه و روحیه، اثربخشی نظام آموزشی یک کشور را تضمین نمایند. اما براساس واقعیات موجود گاهی بین انتظارات جامعه و نظام تعلیم و تربیت معلمان، از یک سو و تأمین نیازها و خواستههای آنان از سوی دیگر نوعی عدم تعادل به چشم میخورد. این عدم موازنه و شکاف موجود میتواند بروی نگرش معلمان نسبت به شغلشان اثر بگذارد. شناخت ویژگیهای انگیزشی و تاب آوری معلمان که بر عملکرد آنان در محیط آموزشی اثر میگذارد و نگرش آنها را نسبت به شغلشان را تحت تأثیر قرار میدهد.
شرایط سخت کاری در مدارس استثنایی شامل وجود دانش آموزان با انواع آسیبهای جسمی و ذهنی، کار با دانش آموزان با اختلال های شدید، کلاسهای چند پایه، نبود پشتیبانی مؤثر، مسائل انضباطی و مشکلات رفتاری دانش آموزان استثنایی، فقر فرهنگی و مالی برخی از خانواده های دانش آموزان استثنایی، عدم امکان جابه جایی معلمان در سایر مراکز آموزشی، کمبود تجهیزات، وجود تنیدگی های شغلی، اهمیت وجود نیروی پر تلاش و کارآمد در سیستم آموزش و پرورش استثنایی، می تواند شرایط پرتنشی را برای معلمان به وجود آورد.
بنابراین معلمی مجموعه ای از توانایی ها، قابلیت ها و آگاهی های در هم تنیده و جدایی ناپذیر لازم دارد تا یک فرد بتواند یک معلم موفق باشد - یوسفی،. - 1392 از این رو، یکی از مهمترین توانایی انسان که باعث سازگاری مؤثر با عوامل خطر می شود، تاب آوری3 است. سطح تاب آوری بر توانایی معلمان در مدیریت پاسخ ها و عکس العملها که فرآیندی دشوار و پیچیده است، تأثیر می گذارد.تاب آوری معلمان با عواملی حمایتی درونی و بیرونی تاثیرگذار ربط پیدا می کند و این بر سطح زندگی و پیشرفت حرفه ایی آنان موثر است.
اشتیاق شغلی معلمان هم، به میزان انرژی و دلبستگی به شغل واثربخشی حرفه ایی آنان می باشد. لذا اشتیاق شغلی سطح تعهد و مشارکتی است که معلمان نسبت به سازمان و ارزشهای آن دارند. معلمان مشتاق با علاقه و انگیزه کار می کنند و به کار کردن در سازمان افتخار می کنند. چشم انداز، ارزشها، اهداف و استراتژیهای سازمان را می شناسند و با آنها همسو هستند. تلاشی داوطلبانه و فراتر از وظایف شغلی برای رسیدن به اهداف سازمانی انجام می دهند - وانگ و زانگ4،. - 2008 به طوری که اشتیاق به کار از این نظر اهمیت دارد که کار و شغل یک بخش فراگیر و اثرگذار در رفاه بشمار می رود که نه تنها بر کیفیت زندگی افراد بلکه بر سلامت روانی و جسمانی آنان نیز تاثیر می گذارد.
رضایت از زندگی یکی از عواملی است که تحت تاثیر موفقیت و شکست کاری این معلمان قرار می گیرد. به این ترتیب رضایتمندی از زندگی زمینه ساز تسرّی رضایت به حوزه های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است و برعکس کاهش رضایت از زندگی، آثار فراوانی در سطح خرد میانه و کلان خواهد داشت. افزایش تنش ها و مشکلات رفتاری، ناامیدی، اضطراب، افسردگی و از جمله آثار منفی نارضایتی از زندگی در سطج خرد است که در سطح میانه و کلان نیز پیامدهایی چون کاهش روحیه مشارکت جویی، تعاون، اعتمادکنندگی، عام گرایی خواهد داشت .
یکی از ضرورت های انجام این تحقیق، ضرورت ارتقاء روحیه و افزایش رضایت از زندگی ، ایجاد و تقویت محیط های جذاب، داشتن معلمان خشنود و راضی، دلبسته و مشتاق به کار خود، همچنین ایجاد توانایی در فرایند دشوار و پیچیده، حفظ آرامش و خوش بینی و خلاص شدن از موانع در بین معلمان است. در این تحقیق ما به به بررسی رابطه اشتیاق شغلی و تاب آوری با رضایت از زندگی در معلمان می پردازیم تا در صورت گرفتن نتیجه مثبت، در آموزش و پرورش کشورمان استفاده بهتری از آن به عمل آوریم.
