بخشی از مقاله
چکیده :
مکانیسم توسعه پاك - قخه - یک مکانیسم همکاري بین المللی است که تحت پیمان کیوتو بنا نهاده شده است و منابع بسیار مهمی را براي دستیابی به توسعه پایدار از طریق ترویج سرمایه گذاري در پروژههاي سازگار با محیط زیست در اختیار کشورهاي در حال توسعه قرار میدهد. بر اساس آمار منتشر شده توسط کنواسیون تغییرات آب و هواي سازمان ملل ایران علیرغم برخورداري از پتانسیلهاي لازم با ثبت چهار پروژه در سازمان توسعه پاك بین الملل تا کنون سهم بسیار ناچیزي از این بازار بین المللی برده است ،این درحالی است که کشورهاي چین، هند و برزیل به ترتیب با 1447، 683 و 193 پروژه ثبت شده بیشترین جذب سرمایه را به خود اختصاص دادهاند . - 2 - در این مقاله سعی شده است، با تجزیه و تحلیل تجربههاي موفق کشورهاي فوق در به ثبت رساندن پروژههاي بین المللی و بررسی موارد ذيربط در کشور، چالشها و موانع موجود در راستاي طراحی و اجراي پروژههاي مرتبط به این مکانیسم در ایران و عدم بهره برداري منافع زیست محیطی و مالی مناسب توسط ارگانهاي دولتی و خصوصی از این فرصت بینالمللی، شناسایی و پس از تجزیه و تحلیل چالشها و موانع، راهکارهاي عملیاتی جهت رفع آنها در مدیریت انرژي کشور - وزارت نفت و نیرو - ارائه گردد .
کلمات کلیدي : مکانیسم توسعه پاك - 3قخه - ،گواهی انتشار کاهش کربن - 4کلغه - ، پیمان کیوتو، گازهاي گلخانهاي، محیط زیست، وزارت نفت، وزارت نیرو
مقدمه :
در دنیاي امروز و عصر تکنولوژي با توجه به روند رو به رشد جمعیت جهان و افزایش سطح رفاه جوامع که با ایجاد مصارف جدید انرژي توام بوده است، دغدغه تامین انرژي و تداوم استفاده از آن در مسیر توسعه پایدار را ، به بحران و چالشهاي پیش روي بشر افزوده است .بر طبق مطالعات صورت گرفته ،نیاز انرژي جهان با حفظ روند فعلی تا سال 2100 میلادي تا دو برابر افزایش خواهد یافت. این در حالی است که دماي متوسط کره زمین که در طول 140 سال گذشته حدودط 1 افزایش یافته است ،با ادامه این روند تا پایان سال 2100 به میزان ط 8/5 افزایش خواهد یافت . - 1 - این میزان افزایش موجب تغییرات آب و هوایی برگشتناپذیر و خطرناکی میگردد و در این صورت حیات موجودات بر روي کره زمین با مخاطره روبرو خواهد شد.بدیهی است اجتناب از این پدیده ناگوار جز با اقدامات اساسی در جهت بهینه سازي مصرف انرژي و افزایش سهم انرژيهاي تجدید ناپذیر در تامین انرژي جهان، جلوگیري از تخریب جنگلها، تغییر کاربري زمین و کاهش انتشار آلایندههاي زیست محیطی امکان پذیر نمیباشد.
بر این اساس اکثر نهادها و موسسات بین المللی،معیار کاهش آلایندگیهاي زیست محیطی را ملاك ارزیابی برنامههاي خود در توسعه پایدار قرار دادهاند. در این راستا، مجمع عمومی سازمان ملل آغاز مذاکرات مربوط به ایحاد یک چهارچوب حقوقی در زمینه تغییر اب و هوا را در دسامبر سال 1990 میلادي اعلام کرد و کمیته مذاکرات بین الدول کنوانسیون تغییر آب و هوا - هههً / هشع - 1 را بمنظور تدوین این کنوانسیون ،نهادینه نمود.کنوانسیون تغییر آب و هوا در سال 1992 میلادي در اجلاس ریو با هدف تثبیت غلظت گازهاي گلخانهاي ناشی از فعالیتهاي صنعتی در سطحی که از آسیبهاي ناشی از تغییرات اقلیمی بر زندگی انسان و حیات روي زمین بکاهد، تدوین شد و از سال 1994 میلادي اجرایی گردید. اهم اهداف کنوانسیون و فعالیتهاي مرتبط با آن به قرار زیر است: - 3 -
1.تثبیت غلظت گازهاي گلخانهاي در جو در سطحی که از اثرات خطرناك فعالیتهاي بشر بر سیستم اقلیم جلوگیري نماید.
2.ارائه گزارش دوره اي وضعیت ملی تغییر آب و هوا به کنوانسیون، توسط کلیه کشورهاي عضو
3.تهیه میزان انتشار گازهاي گلخانهاي و جذب توسط چاهکهاي جوي بصورت دورهاي.
4.تنظیم و اجراي برنامههاي کاهش انتشار گازهاي گلخانهاي.
5.همکاري و توسعه روشهاي انتقال تکنولوژي براي کاهش انتشار در بخشهاي مختلف انرژي، حمل و نقل، صنعت، کشاورزي، جنگل و زایدات جامد و مایع.
6.همکاري منطقهاي و بین المللی درتهیه روشهاي تطبیق با پدیده تغییر آب و هوا.
7.در نظر گرفتن موضوع تغییر آب و هوا در سیاستها و برنامه ریزيهاي توسعه.
پیمان کیوتو در سومین اجلاس اعضاء متعهدین ,مورخ 11 دسامبر 1997 میلادي در کیوتو ژاپن تصویب و به مدت یکسال جهت امضاي کشورها و اعضاي کنوانسیون باز گذاشته شد. از اهداف اساسی پروتکل، ایجاد ساختار اجرایی مناسب براي حصول به اهداف کنوانسیون و نیز تقویت تعهدات کشورهاي پیوست ع کنوانسیون در کاهش انتشارگازهاي گلخانهاي و انتقال کمکهاي فنی و مالی به کشورهاي در حال توسعه و کشورهایی که بشدت متاثر از آثار تغییر اقلیم هستند - ماده 4/8 تا 4/10کنوانسیون - میباشد.هر یک از اعضاء پیوست I پروتکل بطور مستقل یا مشترك توسط پیمان کیوتو متعهد شدهاند که انتشار گازهاي گلخانهاي را حذف و یا کاهش دهند؛ بطوریکه میزان انتشار شش گاز گلخانهاي کشورهاي توسعه یافته در محدوده سالهاي 2008-2012میلادي به %5 زیر سطح انتشار سال 1990 میلادي کاهش یابد.
تعهدات هر یک از کشورهاي توسعهیافته در ضمیمه B پیمان آورده شده است که محدوده این تعهدات از %8 کاهش - کشورهاي اتحادیه اروپا - تا %10 افزایش - جزایر کوچک - نسبت به سطح انتشار سال 1990 میلادي میباشد. پروتکل کیوتو با الحاق روسیه به پیمان کیوتو در اواسط ماه نوامبر سال 2004، در تاریخ 16 فوریه 2005 اجرایی شد. جمهوري اسلامی ایران در سال 1375، با تصویب مجلس شوراي اسلامی و تائید شوراي نگهبان به عضویت کنوانسیون تغییرات آب و هوا درآمد. قانون الحاق ایران به پیمان کیوتو نیز در سال 1384 به تائید شوراي نگهبان رسید. - - 1 کشور ما بدلیل قرار گرفتن در بین کشورهاي در حال توسعه، در دوره اول تعهد - 2008-2012 - اجباري براي کاهش انتشارات خود ندارد. پروتکل کیوتو جهت کاهش انتشار و تسهیل انجام تعهدات کشورهاي توسعه یافته، مکانیسم هاي انعطاف پذیري تحت عنوان مکانیسمهاي مبتنی بر بازار در ماده 12 و سایر مواد تنظیم نموده است. بر اساس پیمان کیوتو، اعضاي متعهد میتوانند با اجراي پروژهها در سایر کشورها، سیاستهاي کاهش انتشار را از لحاظ اقتصادي توجیهپذیر نمایند. بدین منظور پیمان کیوتو جهت ایجاد ساختار مبتنی بر بازار سه مکانیسم زیر را تعبیه نموده است. این مکانیسمها عبارتند از: - 5 -
مکانیسم توسعه پاك1 - قخه -
اجراي مشترك2 - عپ -
تجارت انتشار1 - 3غ -
1.مکانیسم توسعه پاك: پروژههایی که کشورهاي توسعه یافته جهت تحقق تعهدات خود در کاهش انتشار و همچنین کمک به توسعه پایدار در کشورهاي در حال توسعه اجرا مینمایند و به ازاي کاهش انتشارگازهاي گلخانه اي ، گواهی کاهش انتشار4 - لغه - دریافت مینمایند.
2.اجراي مشترك: پروژههایی هستند که با توجه به تجارب تکنولوژیکی کشورها، به منظور اجراي تعهد یا اخذ گواهی، توسط برخی از کشورهاي صنعتی در سایر کشورهاي توسعه یافته بخصوص کشورهاي با اقتصاد در حال گذر - اروپاي شرقی - اجرا میگردند.
3.تجارت انتشار: همانگونه که اشاره شد کشورهاي صنعتی تحت پیمان کیوتو متعهد به کاهش انتشار گازهاي گلخانهاي هستند - هر کشور تعهد مستقلی دارد - ؛ در راستاي این تعهدات اگر کشوري نتواند سهم تعهدات خود را در کاهش انتشار برآورده نماید، میتواند از کشورهاي صنعتی دیگر که بیش از سهم تعهد خود کاهش انتشار داشته است مجوز انتشار را خریداري نماید. که این موضوع را تجارت انتشار میگویند.
ضرورت بیان مسئله :
