بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق ، تحلیل و بررسی نقش آموزش زیست محیطی در مدیریت محیط زیست می باشد.جامعه آماری این تحقیق،کلیه مردان و زنان شهر رامسر می باشند که بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 200 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. روش این تحقیق،توصیفی وتحلیلی و از نوع همبستگی می باشد.از طریق پرسشنامه محقق ساخته به جمع آوری نظرات افراد در حوزه مربوط پرداخته شده است.داده های به دست آمده از طریق نرم افزار علوم اجتماعی spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مورد نظر 0/83 صدم بوده است.
نتایج به دست آمده نشان دهنده این امر بودند که بین آموزش زیست محیطی ، میزان علاقه مندی به محیط زیست،آموزش زیست محیطی از طریق رسانه های گروهی و آموزش زیست محیطی از طریق کلاس های آموزشی با مدیریت محیط زیست رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بدین معنی که با افزایش هر کدام از این متغیرها ، نحوه مدیریت محیط زیست هم بیشتر می شود. تحلیل ضرایب رگرسیونی نشان می دهد که 38 درصد از تغییرات متغیر وابسته از طریق متغیرهای مستقل تبیین می شوند. علاوه بر این ، تحلیل رگرسیونی نشان می دهد که متغیر میزان علاقه مندی به محیط زیست، آموزش زیست محیطی از طریق کلاس های آموزشی و آموزش زیست محیطی از طریق رسانه های گروهی به ترتیب ، نقش مهمی در پیش بینی و تبیین متغیر وابسته بر عهده داشته اند.
-1 مقدمه
رشد جمعیت و توسعه ارتباطات در دهه های اخیر موجب شده است که امر جابه جایی و مسافرت در سطح جهان به طور چشمگیری افزایش پیدا کند .فرایند شهرنشینی و یکنواختی فضای کار، گرایش به طبیعت گردی به ویژه در جوامع صنعتی گسترش یافته است و نگرانی های عمیقی در سطح بهره برداری بیش از حد از محیط زیست و منایع طبیعی ایجاد کرده است - ادینگتون، . - 61: 1374در آغاز قرن بیستم، وزارت خانه ها و سازمان های بهداشت عمومی، مسئول مدیریتی مسایل محیط زیست بوده اند و بیشتر به اموری از قبیل بیماری های واگیردار، بهداشت آب و غذا توجه می کردند.
اما به تدریج، رویکرد گسترده تری نسبت به مسایل محیط زیست مطرح شد و تمام ابعاد آن را در بر گرفت.حتی مسایل زیست محیطی که در ابتدا به حفاظت از طبیعت و حیات وحش،کنترل آلودگی و دفع پسماند محدود بوده به حوزه های گسترده تری همچون توسعه پایدار،کنترل جمعیت ،عدالت محیط زیستی و مشارکت مردمی در مدیریت محیط زیست توسعه یافت که دیگر وزارت خانه های بهداشت به علت تخصصی بودن و گسترده بودن قادر به مدیریت آن نبودند - فریک،. - 74: 2004 محیط زیست 1را که موضوع مورد نظر ما بخشی از آن به حساب می آید، تعریف می کنیم.
برای این واژه دو نگرش ایجاد شده است: یک نگرش این است که عنوان محیط زیست از دو کلمه محیط و زیست ترکیب شده است که در فارسی به معنای جایگاه و محل زندگی است این عنوان از نظر لغت مواردی هم چون آلودگی هوا، راه های جلوگیری از تخریب طبیعت و... را شامل نمی شود، اما امروزه مفاهیم گوناگون را از آن ارایه می نمایند مثل آب و هوا، جنگل، کوه، حقوق حیوانات و پرندگان، راه های جلوگیری از آلودگی هوا، راه های مبارزه با عوامل مخرب طبیعت و... محیط زیست در اصطلاح به کلیه عوامل تهدید کننده یا بهبود بخش محیط زندگی اتلاق می شود اما نگرش بعدی بیانگر این است که چیزی به نام محیط وجود ندارد و این واژه یک معنای نسبی به مفهوم پیرامون دارد، یعنی چیزی که توسط پیرامون خود محاط شده است موردی که در این جا مهم قلمداد می شود، این است که بدانیم، منظور ما از محیط زیست کدام موجود است.
این موضوع اهمیت دارد، زیرا آن چه وضعیت یک محل را برای زیست یک نوع موجود زنده بهبود می بخشد، می تواند محیط زیست یک موجود دیگر را تباه کند. حال در مجموع باید گفت: محیط زیست عبارت است از آن چه که فرآیند زیستن را احاطه کرده، آن را در خود فرو گرفته و با آن در کنش متقابل قرار دارد - لی و هان،. - 530: 2002 محیط زیست، بر مبنای تعاریف متعدد، شرایط عینی و بیرونی ای هستند که ارگانیسم زنده را احاطه می کنند و می توان آن را در انواع طبیعی، ساخته شده توسط انسان و فرهنگی طبقه بندی کرد.واضح است که این انواع از هم قابل تفکیک نیستند و تحت نفوذ انسان، در ارتباط با یکدیگر قابل مشاهده هستند انواع ساخته شده و فرهنگی محیط زیست مستقیما منعکس کننده رفتارهای انسانی هستند و محیط زیست طبیعی نیز در طول تاریخ تحت تاثیر فعالیت های بشری از قبیل کشاورزی، صنعتی شدن و شهرنشینی تغییر یافته است - لوبل،. - 39: 2002 محیط در فارسی به معنای احاطه کننده و در بر گیرنده بوده است.
به طور کلی، می توان گفت که محیط، اصطلاح جامعی برای تشریح شرایطی از قبیل محل،درجه حرارت،نور و آب است که موجودات زنده در آن زندگی می کنند.اما محیط زمانی مورد بررسی قرار می گیرد که در آن ارتباطات بین عناصر و اجزای تشکیل دهنده آن، مد نظر قرار گیرد با وقوع انقلاب صنعتی و استفاده از انرژی های فسیلی در صنعت و احتراق و نهایتا به دنبال توسعه شهرها و گسترش تکنولوژی ،تحولات عظیمی در نوع زندگی انسان و به تبع محیط زیست به وجود آمد حفاظت و مدیریت از محیط زیست جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار ضروری است و در این راستا، مشارکت افراد جهت نیل هر چه سریعتر و مناسب تر به این اهداف، مهم می باشد از جمله خطرات جدی هزاره سوم، مسایل مختلف زیست محیطی نظیر گرم شدن کره زمین، کاهش منابع طبیعی، تحلیل لایه ازن، خشکسالی،رشد فزاینده جمعیت ، از دست رفتن تنوع زیستی و انواع آلودگی هاست یافتن علل این تهدیدات که بشر خواسته یا ناخواسته به کره زمین تحمیل می کند و کاستن و محو کردن هر یک از این ها، مهم می باشد.
دستیابی به محیط زیست سالم در هر کشور با آگاهی در مورد آن در سطح محلی و جهانی و همچنین آگاهی از رویکردهای مختلف در آموزش زیست محیطی ،قابلیت هایی می باشند که با آموزش کارآمد قابل دستیابی است منظور از آموزش کارآمد و منسجم، این است که گرایش و رفتار مسئولانه ای برای حفاظت از زیست گاه ها در افراد نهادینه می کند.آموزش محیط زیست بر این اعتقاد است که انسان می تواند در سازگاری با طبیعت زندگی کند و در این راستا تصمیماتی اخذ کند که برای نسل آینده هم مفید و مثمر ثمر باشد آموزش به دنبال تعلیم شهروندی است که از محیط بیوفیزیکی و مسایل مربوط به آن مطلع می باشد و مشتاقانه در جهت کار کردن ترغیب می شود آموزش در خصوص موضوعات زیست محیطی بسیار مهم می باشد و لازم است تا در خصوص برنامه های آموزشی به شهروندان،تصمیمی جدی و اساسی اتخاذ شود چرا که آموزش، موجب اصلاح و تغییر نگرش های زیست محیطی شده و از موجبات افزایش آگاهی بوده و گام نهادن در مسیر پایداری زیست محیطی را نیز موجب می شود.
با این حال باید توجه نمود که آموزش های زیست محیطی ارایه شده تاکنون فقط راه حل هایی کوتاه مدت بوده اند،لذا با عنایت به این موضوع تنها در صورتی، آموزش زیست محیطی به درستی محقق می شود که آموزش جدیدی به نوع بشر داده شود و این امر دلیلی شده است تا امروزه به روش های نوین آموزش زیست محیطی و انتقال اطلاعات توجه مبسوطی شود بخشی از تخریب ها و آلودگی ها ناشی از عدم آگاهی و اطلاع عموم مردم نسبت به مسایل محیط زیست می باشد.
لذا آموزش، نقش حیاتی در پیشگیری از این مسایل ایفا می کند،به همین جهت در عرصه بین المللی، موضوع آموزش محیط زیست مورد توجه قرار گرفته است.از بدو تولد حقوق بین المللی محیط زیست و اطلاع رسانی جهت تهیه راهبردی برای حفاظت و ارتقای محیط زیست احساس شد - پالمر،. - 34: 1382کنفرانس های بین المللی همچون بلگراد و تفلیس زیر نظر یونسکو با همکاری برنامه ملل متحد برای محیط زیست با حضور کارشناسان مختلف در خصوص آموزش محیط زیست برگزار شده است - رمضانی قوم آبادی،. - 236: 1388 آموزش محیط زیست می تواند تاثیر قابل توجهی در رسیدن به توسعه پایدار داشته باشد.
در چنین وضعیتی،انتخاب شیوه های آموزشی توام با علم و دانش روز دنیا، در دستیابی به اهداف مدیریتی، حفاظت و مدیریت محیط زیست می تواند نقش موثری را ایفا کند - استرانی،. - 10: 2010سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که آموزش زیست محیطی چه نقشی در مدیریت محیط زیست بر عهده دارد؟ حال به تحقیقاتی که در حوزه آموزش زیست محیطی وجود دارد ، می پردازیم و برخی از آنها را برای روشن تر شدن بحث مطرح می کنیم. بدرقه - 1389 - در مطالعه خود تحت عنوان "استلزامات و چالش های به کارگیری سیستم اطلاعات مدیریت در نظام ترویج و آموزش کشاورزی ایران " به بررسی عوامل موثر بر به کارگیری نظام اطلاعات مدیریت در سازمان مورد نظر پرداخت و آنها را رتبه بندی کرد که به ترتیب :عوامل مدیریتی، فرهنگ سازمانی ،آموزش یادگیری، فنی ،انسانی و اقتصادی رتبه اول تا ششم را کسب نمودند.
