بخشی از مقاله
چکیده :
دنیای کسب و کار به شدت در حال تغییر جامعه ای را به وجود آورده است که متمایل به سرعت عمل است. در این دنیای در حال تغییر شرایط و اولویت ها، رهبران و افراد مشارکت کننده باید قادر باشند به آنسوی حال بنگرند و یک روش رهبری راهبردی را برای کار و مسئولیت هایشان در نظر بگیرند. بدون رهبری راهبردی موثر، احتمال اینکه سازمان در مقابله با چالش های اقتصاد جهانی به عملکرد برتر و حتی قابل قبول دست یابد به شدت کاهش خواهد یافت و بهترین سازمانها از نظر عملکرد، سازمانهایی هستند که در زمینه برنامه رهبری خود راهبردی هستند. در مقاله حاضر به بررسی ادبیات رهبری راهبردی و ابعاد آن و نقشی که این ابعاد می توانند در عملکرد سازمانی ایفا کنند می پردازیم.
- 1 مقدمه :
نگاهی نافذ به جهان پیرامون این حقیقت را آشکار می سازد که جهان امروز بسیار متفاوت از گذشته است. در این راستا از ویژگی های مسلم جهان امروز می توان به جهانی شدن اقتصاد، تولید انبوه و ظرفیت ماراد در اکثر بازارها، رقابت بر مبنای زمان، انبوه اطلاعات و کارایی ارتباطات ودانش و افزایش زاد و ولد اشاره کرد - دراکر،. - 1378 این امر بیانگر پیچیدگی بازارهای جهانی و پیچیدگی روز افزون بازارها و پویایی محیط فراروی شرکت ها و سازمان ها است. - Jacobs - serfonten,2010 در جهان امروزی روند توسعه و پیشرفت به سمت و سویی حرکت می کند که حفظ شرکت نیازمند رقابت موثر و مناسب با سایر شرکت های صنعت می باشد. از طرفی رقابت نیز با توجه به پیچیدگی های مختلف به سادگی امکان پذیر نمی باشد.
در اقتصاد امروزی، رقابت در برخی صنایع معنایی همچون نبرد را در پی دارد که جز با کسب برتری های رقابتی متمایز، امکان ادامه حضور در این رقابت از شرکت های ضعیفتر سلب می شود. از این رو محققین همواره به دنبال کشف رویکردهای کاربردی بوده اند که در این عرصه حساس برای بنگاه ها این گونه مزیت های رقابتی را به منظور بقا و یا توسعه ایجاد کنند . - porter,1980 - پژوهشهای دو دهه اخیر نشان داده اند، مزیتهای رقابتی مبتنی بر قابلیت های درونی سازمان ها بهتر از فرصتهای محیطی می توانند موقعیت رقابتی سازمانها را تعیین کنند و مبنای مطمئن تری برای ایجاد مزیت رقابتی می باشند، از جمله موارد به وجود آورنده این برتری های رقابتی سبک رهبری آنها می باشد.
از جمله سبکهای رهبری که در نحوه مدیریت سازمان های امروزی مطرح بوده و نقش بسزایی در ایجاد مزیت رقابتی آنها دارد، سبک رهبری راهبردی می باشد. - یزدانی، - 1388 - 2 رهبری راهبردی از اواسط دهه 1980 پیکره ی در حال رشد تحقیقات رهبری، روی رهبری راهبردی، به جای رهبری چشم اندازگر او رهبری مدیریتی - مراوده ای - تمرکز کرده است و این موضوع را که چگونه رهبران برتر در کوتاه مدت تصمیماتی می گیرند که می تواند بقای بلندمدت سازمان را تضمین کند مورد توجه قرار داده اند . - porter,1980 - در طول 20 سال رهبری منتهی به 2001، شاخه رهبری راهبردی هم نوسازی و هم دگرگونی را تجربهکرده بود.
بُول و هویجبرگ اینطور عنوان کردند که ماهیت رهبری راهبردی در برگیرنده ی ظرفیت برای تغییر و نیز بصورت مدیریتی است و این موضوع را مورد بررسی قرار دادند که تحت چه شرایطی، کی و چگونه رهبری راهبردی حائز اهمیت است. پس آنها به طور انتخابی سه جریان از تئوری و تحقیق را مورد بررسی قرار دادند. اولین جریان تئوری رهبری راهبردی و پیشینه اش است، تئوری سطوح بالاتر ،دومین جریان از تئوری و تحقیق روی آنچه تمرکز می کند که تئوریهای جدید رهبری نامیده شده اند. این تئوریها شامل تئوریهای رهبری چشم اندازگرا، تحول گرا و کاریزماتیک است. سومین جریان تحت عنوان تئوریهای در حال رشد رهبری طبقه بندی می شوند.
تئوریهای سطوح بالاتر، تئوریهای مستدل و مجموعه ای از برهان های تجربی برای نقش محوری رهبری راهبردی هستند. این تئوریها در عین اینکه درک ما از رهبری استراتژیک را گسترش می دهند، به لتع اینکه رفتارهای رهبری راهبردی را مستقیماً مورد مطالعه قرار نمی دهند، مورد انتقاد قرار گرفته اند. بعضی از تئوریهای در حال رشد رهبری، پیچیدگی های رفتاری و شناختی و همچنین هوش اجتماعی را شناسایی می کنند. بُول و هویجبرگ شرح می دهند که تئوریهای در حال رشد و جدید، تحت عنوان جوهره رهبری راهبردی می توانند ترکیب شوند و پیچیدگی های رفتاری و پیچیدگی های شناختی و هوش اجتماعی که زیر بنای ظرفیت جذب هستند، ظرفیت برای تغییر و بصریت مدیریتی، هرکدام می توانند روی رهبری و اثر بخشی سازمانی، تأثیر گذار باشند. - Jacobs serfonten,2010 -
- 1-2 تعریف رهبری راهبردی :
برای رهبری راهبردی تعاریف مختلفی ارائه شده است، برخی از آنها به شرح زیر است :
- توانایی برای سبقت گرفتن، بصیرت دادن، حفظ انعطاف پذیری، فکر کردن بصورت استراتژیک و کار کردن با دیگران برای ایجاد تغییرات، که تغییرات مداوم و دائمی در آینده سازان ایجاد خواهد کرد.
- رهبریراهبردی توانایی بسیج کردن و متمرکز کردن منابع و صرف انرژی روی فاکتورهایی است که تمایز ایجاد می کنند و می توانند باعث رسیدن به موفقیت در آینده شود - porter,1985 -
- رهبری راهبردی عبارت است از توانایی ایجاد چشم انداز استراتژیک برای سازمان و ایجاد انگیزه در دیگران برای پذیرش آن چشم انداز - پورصادق و همکاران،. - 1389
- رهبری راهبردی شامل تلفیق اندیشه استراتژیک با عمل استراتژیک و انتقال این دستاورد به مسیری استراتژیک و انجام تغییر استراتژیک است.
- رهبری راهبردی توانایی فهم تمام سازمان و محیط برای ایجاد تغییرات استراتژیک، از طریق افراد دیگر که می تواند جایگاه را در محیط برای ثبات کوتاه مدت و بقای بلند مدت تعیین کند.
2-2 نقش رهبری راهبردی :
رُو نقش رهبری راهبردی را دز خلق ارزش در سازمانها مورد بررسی قرار داد و عنوان کرد، بدون رهبری راهبردی موثر، احتمال اینکه یک سازمان به عملکرد عالی و یا حتی قابل قبول در تقابل با چالش های جدید دست یابد بسیار کاهش یافت. رهبران راهبردی دیگران را برای اخذ تصمیمات روزانه بصورت داوطلبانه تحت تأثیر قرار می دهند، که می تواند بقای بلند مدت سازمان را در عین قبات مالی کوتاه مدت آن حفظ کند.
مسئولیت اصلی رهبری راهبردی، دستیابی توسعه ای، تحلیلی و مداوم به استراتژی، ساختار و سیستم های سازمان است . - porter,1985 - یکی از کارکردهای رهبری راهبردی ایجاد روحیه مشارکت جویانه در بین کارکنان است، به منظور ایجاد این روحیه باید مدیران و کارکنان بخشها در تعیین اهداف بلند مدت مشارکت نمایند. یکی دیگر از راهکارهای ایجاد روحیه مشارکت جویانه تسری تفکر سیستمی در بین کارکنان است. کارکنان با کسب تفکر سیستمی از تأثیر عملکرد خود بر عملکرد کل سازمان آگاه می شوند، که در اثر آن تعهد آنها در انجام وظایف محوله افزایش می یابد.
از دیگر کارکردهای رهبری راهبردی، هدایت افراد با استفاده از فنون مربی گری است. برای این منظور مدیران واحدها باید با تک تک کارکنان تحت مدیریت خود تعامل برقرار کرده و هر کارمند را متناسب با ویژگی شخصی اش، مانند شخصیت، توانایی و روحیه هدایت کرده و در عین حال برای تحقق اهداف جمعی کارکنان را هماهنگ نمایند - پورصادق و همکاران، - 1389 برای موفقیت در وظایف و نقش رهبری راهبردی، رهبران باید این توانایی را داشته باشند که به صورت راهبردی فکر کنند و بطور محسوسی هوشمند باشند. آنها باید دارای دامنه ای از رفتارها و بصیرت برای پذیرش ترکیبی از روش ها در زمان مناسب باشند. همچنین رهبران باید توانایی اعمال رهبری مدیریتی یا فراوده ای و رهبری تحول گرا یا چشم اندازگرا را داشته باشند.
- 3-2 رهبری راهبردی، چشم اندازگرا و مراوده ای
محققان رهبری راهبردی معتقدند که رهبری چشم اندازگرا و رهبری مراوده ای می توانند در کنار هم باشند و رهبری راهبردی ترکیبی از آن دو است. رهبری راهبردی، رهبری چشم اندازگرا را به عنوان بخشی که تمایل به پذیرش ریسک دارد در نظر می گیرد و پیش فرض آن این است که رهبری مراوده ای بخشی است که به طریق عقلایی به دنیا می نگرد . - Jacobs serfonten,2010 -
- 1-3-2رهبری چشم اندازگرا
ایجاد چشم انداز مشترک و افق های دور دست، غالباً به عنوان یک جزء اساسی رهبری اثر بخش تعیین شده است . رهبران الهام بخش یک سبک رهبری مبتنی بر ارتباط شفاهی با پیروان دارند، به طوری که رهبر در تبیین اهداف سازمان از ارزش ها و اعتقادات مورد قبول پیروان چنان استفاده کند که ضمن جلب تعهد و اعتماد آنان نسبت به اهداف، انگیزه ی فوق العاده ای را در آنان برای رسیدن به اهداق به دنبال داشته باشد. ضمن اینکه توفیق در دستیابی به اهداف، رضایت پیروان را تأمین می نماید - مطلبی اصل،. - 1386
2-3-2 رهبری مراوده ای :
مهم ترین مسأله در بکارگیری سبک رهبری تبادلی، فرایند مبادله میان رهبر و پیرو می باشد. آن ها متناسب با سودی که از مبادله دو طرفه دریافت می کنند، می توانند بر هم نفوذ داشته باشد. به عبارت دیگر، رهبران آنچه را که پیروان می خواهند به آنها می دهند و در مقابل انتظار دارند که پیروان به خواسته های آنها جامه ی عمل بپوشانند. در این مبادله، دو طرف درگیر - رهبر و پیرو - کاملاً به هم وابسته اند و به هم کمک می کنند تا خواسته های یکدیگر را براورده سازند. مبانی و پایه ی نظری این سبک رهبری از تئوری انتظار، تئوری مسیر به هدف مسیر - هدف، تئوری برابری و تئوری تقویت نشأت می گیرد - امیرکبیری و همکاران،. - 1385
- 4-2 ویژگیهای رهبر راهبردی
در زیر به برخی ویژگیهایی که یک رهبر راهبردی باید داشته باشد، اشاره داریم :
- تفکر راهبردی: رهبری راهبردی، پیشرو، هادی، هادی و دارای نفوذ بر اعضای گروه خود در ایجاد تفکر راهبردی در مورد شایستگی های خود می باشند.
- توانایی در چشم انداز وسیع: رهبری راهبردی، نیاز به توانایی، پیش بینی و درک محیط کار دارد. وی نیاز به جدا شدن و توانایی در چشم انداز وسیع تر دارد.
- سازگاری با تغییر: تطبیق استراتژی با تغییر نیازهای کسب و کار، هدفی است که یک رهبر خواستار باقی بودن ضروری در کسب و کار است. روش برآورد دانش موجود در رهبری خود و اندازه گیری تغییر خود، رهبری تغییر را قادر می سازد تا کسب و کار به اهداف خود در تغییر دست یابد.
- انگیزه: رهبران راهبردی باید میل به کار داشته که فراتر از پول و قدرت بوده و همچنین آنها اعضای خود را به ایجاد انگیزه برای رسیدن به اهداف با ثدرت و قابلیت دعوت می کنند - کیاکجوری و همکاران، - 1392 - 5-2 ماهیت چالش انگیز رهبری راهبردی :
