بخشی از مقاله
چکیده:
تحولات فرهنگی از دیرباز تا به امروز که مسئله جهانی شدن نمود پیدا کرده است، یکی از عوامل سرنوشت ساز جوامع بوده و در این میان نقش نخبگان در این فرآیند، نقشی کلیدی و حساس می باشد. آموزه های وحیانی بنا بر قائده جهان شمولی، ساز و کاری برای جامعه ترسیم نموده که علاوه بر حفظ هویت فرهنگی، تهدیدهای جهانی شدن را به فرصت تبدیل خواهد کرد.
هدف: نقش نخبگان به عنوان مهمترین عامل انگیزشی در حفظ و اعتلابخشی فرهنگی جامعه طبق آموزه های دینی می باشد. روش: از روش توصیفی- تحلیلی بر اساس اسناد کتابخانه ای و منابع جامعه شناسی همچنین متون دینی استفاده شده است. یافته ها: از عوامل اعتلابخشی کارکرد نخبگان می توان به راهبری و هدایتگری، تربیت و نخبه پروری، نقش الگویی و الگوسازی، فرهنگ دانش افزایی و هویت بخشی اشاره نمود. ودر صورت حاکمیت نخبگان ناشایست، زمینه انحطاط فرهنگی فراهم خواهد شد.
نتایج: بر اساس آموزه های دینی نقش نخبگان به مانند انبیاء نقشی هدایتی داشته، و وظیفه سنگین آنان علاوه بر پاسداشت از فرهنگ اسلامی- ایرانی و حفظ آن، کوشش در جهت اعتلای فرهنگی جامعه در عصر جهانی شدن و تبدیل تهدیدهای فرهنگی به فرصت می باشد. از دیگر نتایج می توان به استحکام درونی جامعه با توجه به نقش محوری نخبگان اشاره نمود.
طرح مسئله:
جوامع از بدو شکل گیری در بستر زمان تا به امروز، از حیث فرهنگی آبستن تحولات گوناگون بوده اند. این تحولات بر حسب شدت و ضعف آن، همچنین مطلوب و یا مخرب بودن، فراز و فرودهایی را در زمینه رشد فرهنگی به ارمغان آورده اند. یکی از مهمترین عوامل تغییر، نقش نخبگان آن اعم از صاحبان قدرت، علم و یا غیر آن بوده است. و خط مشی و سیاست های آنان موجب انحطاط و یا اعتلای رشد فرهنگی را فراهم ساخته است.
نخبگان جامعه تحت عناوین و نمادهای گوناگون در میان مردم خصوصاً جوانان جایگاه حساس و تأثیرگذاری دارند، مستقیم یا غیرمستقیم سکان دار حرکت به سمت بالندگی و یا به سمت ابتذال و خودباختگی شده اند. بنابراین، ضروری به نظر می رسد که از منظر قرآن کریم که نسخه کامل و بدون نقص برای رسیدن انسان به سرمنزل واقعی خود و تحصیل خوشبختی می باشد، و علاوه بر نشان دادن راه و مسیر، بی راهه ها و مسیرهای گمراه کننده را به درستی به انسان معرفی می نماید، موضع تأثیر نخبگان در توسعه فرهنگی جامعه مورد بحث گذاشته شود و اثرات و عوارض آن مورد تحلیل و واکاوی قرار گیرد.
مسئله نقش نخبگان در تعیین سرنوشت اجتماعی و به تبع آن سرنوشت فردی، یکی از موضوعات بسیار حساس و مهم می باشد که بر مبنای این حساسیت، قرآن کریم نیز تأثیرپذیری جوامع مختلف و در نهایت تحولات فرهنگی را به تصویر کشیده است. با این فرضیه ها مقاله حاضر می کوشد که شیوه های تأثیر نخبگان بر رشد و توسعه فرهنگی را ارزیابی نماید. و شایسته سالاری وحاکمیت نخبگان تبدیل به یک فرهنگ عمومی شود؛ و در نهایت به این مساله بپردازد که خاستگاه قرآن کریم از نخبگان چیست؟ و مسئولیت های فراروی آنان چگونه ارزیابی می شود؟ توده های مردم نیز در مسیری گام نهاده اند که نخبگان، آن مسیر را هموار ساخته اند. به عبارتی، رشد فرهنگی جامعه تابعی از جهت دهی ها و همسویی حرکت نخبگان بوده است. برخی جوامع با تبعیت از نخبگان مستبد، زمینه به استضعاف کشیدن خود را فراهم آورده و برخی دیگر که تحت نفوذ و تأثیر نخبگان شایسته قرار گرفته اند زمینه استقلال، خود باوری و موفقیت را به وجود آورده اند.
.1 معنا شناسی واژگان دخیل در بحث:
.1-1 فرهنگ:
فرهنگ در فارسی به معنای : آموزش و پرورش، تعلیم و تربیت و امور مربوط به مدارس و آموزشگاه ها - دهخدا، 1377، ج:39 . - 277 و در اصطلاح جامعه شناسان ، فرهنگ بر رسوم و معتقدات، علوم، هنر و سازمان های اجتماعی دلالت می کند. واژه فرهنگ بنا بر نظامی که این واژه در آن قرار می گیرد می تواند تعاریف متفاوتی داشته باشد؛ اما در حوزه جامعه مفهوم فرهنگ گسترده ای است که تمام الگوهای آموخته شده در اجتماع در آن غنا می یابد و از طریق نهادها منتقل می شوند.
