بخشی از مقاله
چکیده
در باب موضوعات اجتماعی که شهر معنوی اسلامی به آن مجهز و اعتلا دهنده امت واحده اسلامی بوده است، موضوع تعاملات اجتماعی حسنه در معماری ایرانی که تمامیت آن معنویت اسلامی است، جهت بازپیرایی این اسباب در تحقق جهان شهر معنوی اسلامی قابل تأمل فراوان است. تعامل اجتماعی در معماری معنوی اسلامی مفهومی است که بهصورت تلفیقی مکان معماری و در نهایت شهر معنوی اسلامی را مجهز به عنصر تحقق و تحکیم روابط اجتماعی حسنه میسازد.
وجوه افتراق و اشتراک اندیشه اسلامی و غربی به مفهوم اصلی تعامل اجتماعی و شکل گیری مکان های معماری آنها در شهرها یافته هایی می باشند که نویسندگان در پژوهشی کیفی به صورت مؤلفه های مفهومی، عملکردی و فقهی نتیجه گیری نموده است و در این نگارش با توجه به اصول کمی پژوهشی به واسطه نرم افزارهای آمار و مدل سازی به اثبات این موضوعات در مکان میدانی شهرمعنوی مشهدمقدس پرداخته است.
یافته های اساسی در این نگارش اثبات می نمایند موضوعات اجتماعی در شهرمعنوی اسلامی در تمامی سطوح با هدف جامعه حسنه و امت واحده اسلامی متحد پیش رفته است و اکنون نیز به همراه بازپیرایی این موضوعات می توان در شمولیت جهان شهر معنوی اسلامی گامهایی مؤثر برداشت.
مقدمه
رفتارهای افرادر عینِحال که نشاندهنده شخصیت و سطح آگاهی و دانش و تعهد آنها نسبت به دیگران است به همان سیاق بر اجتماع نیز تأثیر میگذارد. بهتعبیر دیگر فضای معماری اجتماع پذیر به مثابه یک کلیّت یکپارچه است که حاصل برآیند فعالیتها و رفتارهای انجام شده توسط افراد آن است. افرادی که رفرهایتا ناهنجار دارند کلیّت فضای تعاملپذیر را برهم زده و شاکله فضا را از بین میبرند.
متقابلاً افرادی که متعهدانه و مطابق هنجارهای اجتماعی رفتار میکنند، گامهایی را برای اصلاح فضاهای اجتماعی و حرکت در مسیر تکامل آن برمیدارند. همه کاربران فضاهای معماری در مقابل یکدیگرو کلیّت فضاهای اجتماعپذیر مسئول هستند. آموزههای اسلام نکات فراوانی را در خصوص نوع تعاملات و روابط اجتماعی ابراز می دارد که در واقع تعاملات اجتماعی را یک عنصر مثبت و لازمه جامعه قلمداد و مؤمنان را نسبت به این امر نصیحت مینماید.
اندیشهایه دینی مفهومی است که به علّت برخوردار بودن از عناصر فکری، رفتاری، عاطفی و اجتماعی هنوز بسیاری از متفکران و اندیشمندان به تعریف واحد و قابل قبولی از آن دست نیافتهاند. به هر حال، مقصود از اندیشه های اسلام به مثابه مجموعه ای از باورها، عقاید، ارزشها و قوانین اجتماعی، عبادی و معاملاتی است که از طریق وحی و نبوت به بشر رسیده است.
وضعیتی که امروزه از آن به عنوان تعاملات اجتماعی تعبیر می شود، ریشه در هنجارها و ارزش های جامعه و افراد آن دارد و به وسیله درونی شدن هنجارها و ارزش های اجتماعی، افراد به خیر رساندن به دیگران ترغیب می شوند. مسائل ساختی، فرهنگی و تاریخی در شکل گیری تعاملات اجتماعی دخیل هستند. در واقع، تعاملات اجتماعی، قابلیت مردم برای همکاری، به مثابه یک گروه یا بخشی از جامعه، برای کارهایی است که نفعی مشترک دربردارد.
مسئله و فرضیه تحقیق
تعاملات اجتماعی ضرورت مطالعه در حوزه های جامعه شناسی اجتماعی اسلامی است. در این جا این مسئله به وجود می آید که چگونه می توان از این موضوع در مباحث معماری بهرهبرداری نمود؟ جهت نیل به این منظور این سئوال مطرح می شود که چه مؤلفه های محیطی میتوانند تعریفکننده مکان تعاملات اجتماعی مطلوب از منظر اندیشه اسلامی باشند؟ و چگونه می توان تعاملات اجتماعی را در مکان و محیط معماری اسلامی وارد نمود؟
روند و نوع بررسی موضوع تعاملات اجتماعی باتوجه به مبانی فکری و وادیهای تأثیرگذار بر این موضوع.
فرضیه تحقیق این است که عناصر و شاخصه هایی اصلی و فرعی درگیر با موضوع نوع معماری و تعاملات اجتماعی حاصل از آن است. با انجام پیمایش های میدانی محدود این یافته ها مورد ارزیابی قرار گرفته اند؛ این پژوهش از نوع تحقیقات بنیادیفکری است که با رویکرد تحلیلی -توصیفی به دنبال استخراج نتایجی کاربردی در خصوص مجهز کردن مکان ها و محیط های معماری در جهت ارتقاء روابط اجتماعی بوده و در نتیجهگیری از روش ترکیبی استفاده شده است.
شکل:1 معماری تعامل پذیر در خصوص روابطاجتماعی مطلوب در مکان و محیط معماری اسلامی.
