بخشی از مقاله
چکیده:
بشر سالهای متمادی همواره برای غلبه بر دشمن و تحمیل اراده خود به او، از ابزارهای فیزیکی و روانی استفاده کرده است. جنگروانی امروزه با توجه به پیشرفت شگفت انگیزی که در عرصه فناوری ارتباطات رخ داده است، به کارآمدترین و مهمترین ابزار در خدمت منافع و مقاصد دولتها تبدیل شده است. جنگروانی با عنایت به این مفاهیم که بهترین سیاستها در جنگ، تسخیر دولت یا سرزمینی بدون خونریزی است؛ و اینکه بالاترین هنر، پیروزی در نبرد نیست بلکه تسلیم کردن دشمن بدون پیکار و خونریزی است؛ پارادایمی نو در عرصه روابط بین الملل گشود. جنگروانی در واقع یک عمل سیاسی است که بدون پرداخت هزینههای هنگفت اقتصادی و نظامی و دادن تلفات سن، میتواند دولتها را در جهت رسیدن به مقاصد و اهدافشان یاری کند. نگارنده با اشاره به دو بعد کآرایی جنگروانی با عناوین»منطق نفوذ« با رویکرد تهاجمی و » منطق سد نفوذ« با رویکرد تدافعی به بررسی کارآیی و ضرورت شناخت مبنایی نسبت به این حوزه در علوم سیاسی و روابط بین الملل میپردازد.
کلمات کلیدی:جنگروانی، عصر اطلاعات،ارتباطات، گروه مخاطبان، تبلیغات
مقدمه:
بشر در طول تاریخ همواره برای غلبه بر دشمن و تحمیل اراده خود به او، از ابزار کاهش و تخریب روحیه به اشکال گوناگون استفاده کرده، و با بهره برداری از ابزار و روشهای گوناگون کوشیده است، دشمنان را مقهور خویش سازد، و در این راه با توجه به شرایط و مقتضیات زمان و مکان به موفقیتهای چشمگیری دست یافته است.ایجاد تحول در صنعت چاپ و پیدایش نشریات گوناگون، شرایط مناسبی را برای سیاستمداران و دولتها جهت تأثیرگذاری بر افکار، کنترل و جهت دادن به آن بوجود آورد. امروزه مطبوعات و رسانههای ارتباط جمعی نقش مؤثری را در عرصه تبلیغات و سمت و سو دادن به افکار عمومی ایفا میکنند. رسانهها مخصوصاً رادیو و تلویزیون نقش مؤثری را در این جهت دهی به عهده دارند، بعلاوه مطبوعات به علت تنوع و تکثر آنها در جهت دهی به افکار و تبلیغات سیاسی1 به نحو مؤثری میتوانند در خدمت اهداف جنگروانی قرار بگیرند.
با نگاهی گذرا به تاریخ، میتوان به این نکته پی برد که جنگروانی2 در اشکال گوناگون خود از اوایل حضور اجتماعی بشر وجود داشته است، و هر اندازه تاریخ زندگی بشر از گذشته دور فاصله میگیرد و به عصر تکنولوژی اطلاعات3 و ارتباطات نزدیک میشود، بر ابعاد گستردگی و پیچیدگی جنگروانی افزوده میگردد. با گسترش صنعت و ظهور وسایل ارتباط جمعی گوناگون استفاده از جنگروانی نظام مندتر شده، اما آنچه بر اهمیت و ضرورت آن در دهههای اخیر افزود، بهره برداری از علوم گوناگون و ابزارهای فرهنگی، تکنولوژیکی مثل فنآوری اطلاعات در این مقوله بوده است. امروزه ماهیت جنگروانی نسبت به گذشته تغییرات و تحولات بنادینی کرده است.
نخستین تحول مهم در جنگروانی به دنبال اختراع صنعت چاپ به وقوع پیوست و آنهم منجر به پیدایش گروه خوانندگان شد، یعنی کسانی که در گذشته آثار چاپ شده و محدود را در خلوت و بدور از قیل و قال جامعه میخواندند، با این تحول فراگیر به عرصه اجتماع وارد شده و در نتیجه این امر، منجر به همه جایی شدن مخاطبان و خوانندگان شد و از وابستگی آنها به زمان و مکان کاست، و پایگاه آنها را در جامعه گسترش بخشید. به همین دلیل خوانندگان و مخاطبانی پیدا شدند که فارغ از زمان ومکان منحصر دوران گذشته، بسهولت قابل دسترسی بودند.دومین تحول عمده، تجاری شدن روزافزون اشکال ارتباط جمعی و بخصوص رسانههای چاپ شده بود که به فعالیت گستردهتر و تفکیک میان تبلیغات و سایر صنایع رسانهای منجر گردید. این تحول، گرایش خاصی را در رسانهها بنیان نهاد که مخاطبان خود را مطابق طرحها ومقاصد خود برگزینند و آنها را در جهت منافع و اهداف خود برانگیزانند.
درنتیجه این عامل تغییری اساسی در مفهوم مخاطب بوجود آمد که آنها را جمعی تعریف شده بر اساس مجموعهای از علایق و گرایشات معرفی میکرد.سومین تحول، پیداش رسانههای الکترونیکی بود که به همه جایی شدن و از نظر اجتماعی به تجزیه شدن مخاطبان کمک بسیار کرد و بیشتر از قبل مخاطبان را از یکدیگر و از فرستندگان پیام دور ساخت، در نتیجه قید و بندهای زمان سست شده و بالتبع آن، الگوهای ارتباط و ابزارها و وسایل جنگروانی تنوع بسیار یافت.امروزه ابزارهای جنگروانی در مقایسه با گذشته تنوع و پیچیدگی بسیاری پیدا کرده، به طوریکه در تمامی جنبههای زندگی افراد، آماج امواج گریزناپذیر از طرف عاملان جنگروانی هستند. برای اجرا و بهره برداری موفق از عملیات روانی، شناخت ابزار و روش های مؤثر برقراری ارتباط برای انتقال پیام به گروه مورد نظر ضروری است.
-1 ماهیت و تعریف جنگروانی واژه جنگروانی پس از بلوک بندی دو قطب و برخورد سیاسی و تبلیغاتی آمریکا و شوروی دراوج و شدت آن در دوران جنگ سرد4 به صورت رسمی در دستور کار نیروی هوایی ایالات متحده قرار گرفت. اگرچه قبل از آن آلمان نازی در طی جنگ جهانی دوم با ابزارهای فریب و اغواگری توانسته بود برتری نظامی و روانی پیدا کند، اما برخورد با این مفهوم به شیوه کلاسیک و نوین آن مربوط به دوران جنگ سرد میباشد، که با وارد شدن آن به حوزه سیاست، مفاهیمی از قبیل جنگ فیزیکی را از اعتبار گذشته ساقط کرد.
دایرهالمعارف بریتانیکا جنگروانی را اینگونه تعریف میکند: »فرایند بهره برداری صحیح و طراحی شده از تبلیغات و اقداماتی با اتکا به ابزارهای نظامی، اقتصادی یا سیاسی که هدف اصلی آن نفوذ در عقاید، احساسات، عواطف، تمایلات و رفتار مخاطبان - افراد دشمن، بی طرف، هم پیمان و دوست - و تأثیرگذاری برآنان، به منظور پیروزی در جنگ و تسلیم کامل نیروهای دشمن و تضعیف روحیه آنان است - ww.answers.com - .«ارتش آمریکا نیز اینگونه تعریف میکند: جنگروانی استفاده دقیق از تبلیغات و دیگر اعمالی است که هدف اصلی آن تأثیرگذاری بر عقاید، احساسات، انگیزهها و رفتار دشمن، افراد بی طرف یا دوست است به نحوی که عامل پیشتیبانی برای برآوردن مقاصد و اهداف ملی باشد. - - ww.answers.com
برخی معنای جنگروانی را به فعالیت هایی که به طور مشخص در قلمرو صلاحیت نیروهای مسلح قراردارد، محدود میکنند و بنابراین آنرا تلاشی میدانند که بر تبلیغ برای مخاطبان خاص و پشتیبانی از مأموریت های نظامی معین متمرکز است. آیزنهاور رئیس جمهور آمریکا درسخنرانی خود در اکتبر 1952علاوه بر روشن کردن خطوط استراتژی نظامی آمریکا در خصوص اهمیت جنگروانی گفت:»جنگروانی در حقیقت، نبردی است برای دستیابی و تأثیرگذاری بر افکار و اندیشههای مردم«.بدین ترتیب استراتژی دوران جنگ سرد ایالات متحده با محوریت جنگروانی و ابزار قوی تبلیغات علیه بلوک شرق دنبال میشد . - www.Geocity.com - عدهای معتقدند که مفهوم اساسی جنگروانی عبارت از دستکاری عقاید از طریق به کار گیری یک یا چند رسانه ارتباطی و به بیان دیگر، ضعیف و ناتوان کردن دشمن برای عمل و عکسالعمل است . - www.Africa2000.com -
