بخشی از مقاله
چکیده
در گذشته ، تنها به تئوری سازی، تحقیق و کاربرد مثبت گرایی در حوزه روانشناسی توجه می شد. اما اکنون تحقیقات مثبت گرایی به حوزه سازمان و مدیریت نیز رسیده است و در این حوزه نیز مورد توجه جدی قرار گرفته است.در دو دههی اخیر در پرتو نهضت روان شناسی مثبتگرا تحول جدیدی در عرصه نظریهپردازی و کاربرد آن در مدیریت و رهبری سازمان صورت گرفته است.این دانش جدید چشم انداز جدیدی را در خصوص تفکر و عمل مدیریت و رهبری سازمان و سرمایههای انسانی آن گشوده است.
به ویژه وجود دامنه غنی نظریه ها، پژوهش ها و مداخلات سازمانی و همچنین وجود ابزارهای سنجش معتبر باعث محبوبیت و مشروعیت فزاینده ی پارادایم مثبت گرایی درکار، به عنوان یک رویکرد علمی شده است. در این مقاله ابتدا به بیان مطالعاتی در زمینه مثبت گرایی و نیز به به ریشه های مثبت گرایی در سازمان و فلسفه مثبت گرایی در کار و سرانجام به پیامدهای مبتنی بر رویکرد نوظهور این پارادایم جدید در سازمانهای عصر کنونی پرداخته شده است .
مقدمه
در طلیعه قرن بیست و یکم سلیگمان و همکارانش موضوعات با ارزشی را برای بهبود زندگی مردم بیان کردند. این دانش جدید را که به مولدترکردن زندگی افراد می پرداخت را روان شناسی مثبت گرا نامگذاری کردند. این رشته تمرکز روی مفاهیم جدیدی داشت که می توانست به طور موثری برای بهبود عملکرد در محیط کار امروزی مدیریت ایفای نقش کند. - لوتان، . - 2002 سلیگمن و همکاران او تئوریهای اصلی روان شناسی امروزی را تحت تاثیر عمده روان شناسی مثبت گرا می دانند وآن را شناساننده توانمندیها و ویژگیهای ذاتی در هر انسان که جنبه جهان شمول دارد می دانند. از آنجا که نظریه های سازمانی ابزار تفکر و عمل مدیریت هستند، بدون نظریه مدیریت نامنظم، فاقد انسجام و بی سرانجام است.
نظریه دریچه ای است که مدیران از منظر آن به پدیده ها می نگردند. - فرجاد، - 1385 در دنیای امروز ما با دو عنصر مهم دانش و انسان سر و کار داریم. رقابت این دو در عرصه هزاره سوم بسیار شگفت انگیز است به طوری که هردو تلاش می کنند از یکدیگر پیشی بگیرند. دانش با شتاب فزاینده ی رشد خود، و انسان با قدرت باور نکردنی یادگیری خود، یک رقابت فشرده ایجاد کرده اند که حاصل آن سرعت بالای خلاقیت، نوآوری و درنتیجه رشد بالای فناوریها و تکنولوژی های پیشرفته ایی است که دنیای زندگی بشر امروز را دگرگون ساخته است - فروهر و همکاران، . - 1392 علاوه براین سازمانها با چالشهای دیگری نیز همچون افزایش تفاوتهای فرهنگی، جهانی شدن، تغییر در نیازها و ارزشهای کارکنان و مشتریان و نیاز مستمر به کارایی و اثر بخشی و همچنین بحرانهای مالی بین المللی مواجه هستند.
این چالشها که سبب شده سازمانها با عدم قطعیت، ابهام و پیچیدگی بسیار فزایندهای مواجه شوند از این رو، مدیریت و رهبری اثربخش مستلزم دستیابی به رویکردهایی است که قادر باشد آنها را در رویارویی با شرایط پیشرو مجهز نماید. از سوی دیگر، به نظر میرسد با توجه به اهمیت روز افزونی که سرمایه های انسانی در خلق مزیت رقابتی سازمانها پیدا کرده اند و بروز شرایطی که در نهایت به دشواری، جذب و نگهداری کارکنان و هزینه بر شدن فرایندهای منابع انسانی شده است، نیاز به وجود رویکرد یکپارچه ای که بتواند ابعاد عاطفی و هیجانی، اخلاقی، انسانی و معنوی انسان را بیشتر مورد توجه قرار داده و به رشد و خود شکوفایی او در محیط کار کمک کند، بیش از پیش احساس می شود.
مثبت گرایی در سازمان و کار
به نظر می رسد که نه تنها توافق چندانی در خصوص واژه ی مثبت گرایی به طور کل وجود ندارد، این مفهوم حیطه ی بسیار وسیعی از مفاهیم را در برمیگیرد و بنابراین کاربردهای بسیار گوناگونی دارد که از ایجاد مرزهای مفهومی دقیق جلوگیری میکند. - کامرون ، - 2013 در فرهنگ لغت وبستر واژه ی - Positive - این گونه تعریف شده است: تفکر درباره ی کیفیت های خوب شخص یا چیزی، تصور اینکه نتیجه / اتفاق خوبی رخ خواهد داد، خوش بینی، امیدواری، اطمینان کامل از اینکه چیزی درست یا صحیح است.
در فرهنگ لغت آکسفورد نیز - Positive - این گونه تعریف شده است: سازنده، خوش بین یا مطمئن؛ پیشرفت یا بهبود؛ نداشتن شک و شبهه، موافقت با نظر دیگران؛ کامل و مطلق و درنهایت صفت یا ویژگی مطلوب یا سازنده . روان شناسی مثبت گرا تنها به بیماری های روانی تمرکزنمی کند بلکه ساختن و گسترش دادن چیزهای مفید وخوب اعم از مطالعه ،شناختن و گسترش دادن توانمندیهای انسان ها و جوامع می پردازد.
انسان به عنوان عضوی سازمان می تواند از ویژگی های مثبت در جهت رشد خود و جامعه گام بردارد - دونالدسون و کو،. - 2010 مثبت گرایی در سازمان ضمن در بر داشتن نتایج مطلوب ، ممکن است پیامدهای نامطلوب و ناخوشایندی نیز به همراه داشته باشد، لذا باید با دیدی واقع بیناه آن را بررسی کردو نقاط ضعف احتمالی آن را نیز شناسایی کرد . به عنوان مثال اعنماد که از مولفه های مثبت گرایی محسوب می شد ، ممکن است به کاهش کنترل های لازم منتهی شود و مشکل برای سازمان ایجاد نماید.
از دیدگاه سازمانی اتخاذ یک دیدگاه جانشین در تفسیر وقایع سازمانی ، تاکید روی نتایج خارق العاده، داشتن یک سوگیری و گرایش مثبت و درنهایت فضلیت گرایی و تاکید به گرایش طبیعی انسان به سمت دست یابی به بالاترین آمال بشری و بررسی ایجاد و اثرات مرتبط با فضلیت و ایجاد شادکامی و بهروزی را از ویژگی های مثبت گرایی در سازمان بر می شمارد. مثبت گرایی را این گونه تعریف می کنند:"یک سیستم یکپارچه از پیشایندها، فرآیندها، رویه ها و پیایندهای که می توانند به آسانی توسط مشاهده کنندگان و سهامداران مختلف به عنوان استانداردهای منحصر به فرد و فراتر از عملکرد کافی [ولی نه به صورت رضایت بخش درک شده و مورد توافق قرار گیرند، و باعث افزوده شدن ارزش پایدار به فرد و زمینه گردند".
- فروهر ، - 1394آنها ضمن تاکید بر اینکه مثبت گرایی می تواند به ایجاد ارزش افزوده منجر شود، بیان می کنند که مثبتگرایی الزاماً به منزله ی بیشتر بودن یا فراتر بودن نیست، و گاهی لازم است معنی متفاوت از آن استنباط کرد. به عنوان مثال خلاقیت، نوآوری یا کیفیت، به عنوان پیامدهای احتمالی مثبتگرایی در سازمان، الزاماً به معنی کمیت بیشتر نیستند و ممکن است ارزش افزوده ناشی ازاین مفاهیم صرفاً تداعی گر یک چیز متفاوت باشد تا زیاد. در تعریف دیگری مثبت گرایی در سازمان را به عنوان مطالعه پیامدها، فرایندها و ویژگی های سازمان ها و اعضایش تعریف می کنند.
- کامرون، . - 2003 و نیز در تعریفی دیگر روان شناسی سازمانی مثبت گرا را به عنوان علم مطالعه تجارب ذهنی و ویژگی های مثبت در محیط کار و سازمان های مثبت گرا، و کاربرد آن به منظور بهبود اثربخشی کیفیت زندگی در سازمان معرفی می کنند. - هافرون و بونیول، - 2011بنابراین، مثبتگرایی صرفاً گویای عملکرد فوق العاده و تلاش زیاد نیست، چیزی که می تواند تداعی گر استثمار کارکنان در یک قالب جذاب با همان رویکردهای کلاسیک باشد.
اما درواقع، اینطور نیست و در این رویکرد جدید کیفیت تجارب زندگی کارکنان و بستر و محیط مثبتی که کارکنان در آن به فعالیت می پردازند حائز اهمیت است .علاوه براین چون در مثبت گرایی بحث شکوفایی استعدادها و توانمندی های کارکنان وجود دارد، می توان گفت دیدگاه آزاد اندیشانه ایی نیز نسبت به کارکنان دارد. در عین حال، انجام کار فوق العاده همراه با تجارب مثبت و انگیزه های درونی و انرژی بخش همچون اشتیاق شغلی و غرقه شدن در کار، و احساسی از معناداری و لذت نه تنها خسته کننده و طاقت فرسا نیست، بلکه می تواند کار را به یک خدمت برای کارکنان تبدیل کند. - لوئیس،. - 2013 همچنین لازم است توجه کنیم که برخلاف تصور غالب مثبت گراییالزاماً به معنی داشتن تفکر و نگرش مثبت شخصی نیست.
