بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای امروزی که منابع انسانی یکی از مهم ترین دارایی های سازمان ها تلقی می شود، رفتار سازمانی مثبت گرا با توجه به نقاط قوت و مثبت این منبع کلیدی و حیاتی، سعی در بهر ه گیری و مدیریت اثربخش تر این منبع دارد. رفتار سازمانی مثبت گرا که شامل 4 بعد خودکارآمدی، تاب آوری، امیدواری و خوش بینی می باشد، کوشش می کند تا سرمایه انسانی را که مزیت رقابتی سازمان ها محسوب می شود توانمندتر کند. از طرفی امروزه سازمان ها بدون توجه به کارآفرینی و رفتارهای کارآفرینانه نمی توانند در محیط پویا و عدم اطمینان امروزی در صحنه رقابت دوام آورند. در واقع یکی از نیازهای ضروری سازمان ها این است که روحیه و تفکر کارآفرینی و رفتارهای کارآفرینانه را گسترش داده و مشوق آن ها باشند. کارآفرینی و رفتارهای کارآفرینانه می توانند به عنوان مزیت رقابتی جدید تلقی شوند. در این پژوهش سعی شده ضمن بررسی مفاهیم رفتارسازمانی مثبت گرا، کارآفرینی و رفتارهای کارآفرینانه، تاثیر رفتار سازمانی مثبت گرا بر بروز رفتارهای کارآفرینانه کارکنان مورد بررسی قرار گیرد.
واژه های کلیدی: ر فتار سازمانی مثبت گرا، کارآفرینی، رفتارهای کارآفرینانه.
-1 مقدمه
در چند دهه اخیر واژه هایی با رویکرد منفی چون غیبت، برد و باخت، نارضایتی شغلی و... رشد زیادی نسبت به واژه هایی با رویکرد مثبت چون اعتماد به نفس و خودباوری، امید، خوش بینی، آرامش ذهنی، شفقت، پرهیزکاری داشته است. بنابراین آشکار است، در حوزه سازمان و مدیریت موضوع های مثبت گرایانه نسبت به موضوع های منفی گرایانه مورد بی توجهی واقع شده است. اما توجه به منفی گرایی مورد مخالفت روانشناسان بویژه روانشناسان انسانگرا قرار گرفت که در این زمینه میتوان به دیدگاه کارل راجرز1 و آبراهام مازلو اشاره کرد. این روانشناسان بر این باور بودند که روانشناسی در کنار پرداختن به موضوعات منفی و مشکلات افراد باید به وجوه مثبت آنان هم توجه داشته باشد.[1]
بدین ترتیب مکتب جدید روان شناسی مثبت گرا ایجاد شد که به تازگی در حوزه سازمان ومدیریت نیز راه پیدا کرده است و مفاهیم جدیدی مانند رفتار سازمانی مثبت گرا توسعه یافت که برای نخستین بار توسط لوتانز ارائه شد .[2] این رشته جدید تمرکز بر روی مفاهیمی دارد که می تواند بطور معتبری " انداز گیری شود، توسعه یابد و بطور موثر برای بهبود عملکرد در محیط کار امروزی مدیریت شود .[ 3] هدف این حرکت واکنش نسبت به نگرش منفی رفتاری و تمرکز و تاکید بر ویژگی های مثبت انسان به جای ویژگی های منفی آن است.
در دنیای در حال تحول امروز، کامیابی از آن جوامع و سازمان هایی است که بین منابع کمیاب و قابلیتهای مدیریتی و کارآفرینی منابع انسانی خود رابطه معناداری برقرار سازند؛ چرا که جوامع و سازمانهایی میتوانند در مسیر توسعه، حرکت رو به جلو و با شتابی داشته باشند که با ایجاد بسترهای لازم، منابع انسانی خود را به دانش و مهارت کارآفرینی مولد تجهیز کنند تا با استفاده از این توانمندی ارزشمند، سایر منابع جامعه و سازمان را به سوی ایجاد ارزش و حصول رشد و توسعه، مدیریت وهدایت کنند.[4]
یکی از نیازهای فراگیر و ضروری برای تمام سازمانها - اعم از دولتی، خصوصی، داوطلبانه و غیره - و با هر اندازه ای - بزرگ، متوسط و کوچک - رفتار کارآفرینی در سازمان است.[5] رفتار کارآفرینی در سازمان دربردارنده مجموعه ای ازفعالیت ها و روشهایی است که به کمک آنها افراد در سطوح مختلف سازمان اقدام به تولید و استفاده از منابع برای شناسایی و پیگیری فرصتها میکنند.این رفتارها به عنوان کشف، ارزیابی و بهره برداری از فرصتها به منظور ایجاد کالا و خدمات جدید در سازمان تعریف میشوند.[6] در واقع با توجه به مفهوم رفتار سازمانی مثبت گرا که بر منابع انسانی تمرکز دارد می توان مقوله ای مهم چون رفتارهای کارآفرینانه را که به توان و رفتارهای منابع انسانی بستگی دارد را در سازمان ها گسترش داد.
-2 پبشینه تحقیق
تا آنجا که پژوهشگر اطلاع دارد، متاسفانه در کشور ما پژوهشی پیرامون تاثیر رفتار سازمانی مثبت گرا بر بروز رفتارهای کارآفرینانه کارکنان انجام نشده است. در زیر به چند مورد از پژوهش های اخیر داخلی و خارجی در زمینه رفتار سازمانی مثبت گرا و رفتارهای کارآفرینانه اشاره شده است.فروهر و همکاران - 1390 - در تحقیقی با عنوان »تبیین رابطه سرمایه روانشناختی و کارآفرینی سازمانی اعضای هیئت علمی دانشگاه« هدف این تحقیق تبیین رابطه سرمایه روانشناختی و کارآفرینی سازمانی در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه اصفهان است. روش تحقیق در این تحقیقی توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه ی اعضای هیئت علمی دانشگاه اصفهان است و روش نمونه گیری استفاده شده به صورت طبقه ای تصادفی ساده است و در نهایت تعداد 165 نفر از اعضای هیئت علمی انتخاب شدند. نتایج تحقیق ن شان می دهد بین سرمایه روانشناختی و ابعاد ان - امیدواری، خوش بینی، انعطاف پذیری و خودکارآمدی/ اعتماد به نفس - و کارآفرینی سازمانی اعضای هیئت علمی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که هیچ یک از مؤلفه های سرمایه روانشناختی به تنهایی برآورد کننده کارآفرینی سازمانی اعضای هیئت علمی نیستند.[7]
لوتانز و یوسف در سال 2007 در تحقیقی با عنوان رفتار سازمانی مثبت در محیط کار: تأثیر امید، خوش بینی و تاب آوری روی پیامدهای مثبت محیط کار در دو مطالعه انجام شد. نتیجه بدست آمده نشان داد که ظرفیت های روانشناختی مثبت کارکنان تأثیر به سزایی روی پیامدهای مثبت محیط کار شامل رضایت شغلی، نشاط کاری و تعهد سازمانی دارد.[8]در تحقیقی که اسویتمن2 و همکاران - 2010 - و همکاران انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین مولفه های سرمایه روانشناختی و عملکرد خلاقانه ا رتباط مثبت و معناداری وجود دارد.[9] والی3 و همکاران - - 2009 در پژوهشی که بر روی کارآفرینان انجام دادند به این نتیجه رسیدند که سرمایه روانشناختی اثر مثبت و معناداری بر روی سطح روحیه کارآفرینی دارد.[10]
-3 رفتار سازمانی مثبت گرا
همانند روانشناسی مثبت، رفتار سازمانی مثبت4 هم ادعا نمی کند که اکتشافات جدیدی از اهمیت مثبت گرایی ارائه می دهد، اما تاکید می کند که به تمرکز بیشتری روی تئوری سازی، تحقیق و کاربرد صفات5، حالات6 ، و رفتارهای مثبت در محیط کار نیاز است. به عبارت دیگر سلیگمن بیان کردکه روانشناسی مثبت اکتشاف جدیدی نیست بلکه یک دیدگاه متفاوتی است.[11] به همین ترتیب لوتانز و آولیو7 بیان می کنند که رفتار سازمانی مثبت، استعاره »شراب کهنه8 در بطری جدید« است. بدین معنا که رفتار سازمانی مثبت گرا، شامل بکارگیری یک مفهوم قدیمی در یک فضای جدید می باشد. یعنی رفتار سازمانی مثبت در محیط هایی که سازمان های امروزی با آنها روبرو هستند - مثل جهانی سازی ، تکنولوژی های پیشرفته و ... - یک مفهوم منحصر به فرد و جدیدی است که با استفاده از مفاهیم و واژه های گذشته شکل نوینی به خود گرفته است و اگر چه برای علم روانشناسی جدید نیستند، اما کاربرد شان در محیط کار نسبتا جدید است[12]
رهیافت جدید رفتارسازمانی مثبت از جنبش روان شناسی مثبت به وجود آمده و حوزه ای جدید در رفتار سازمانی است.[13] فرِد لوتانز با مطرح کردن رفتار سازمانی مثبت و تمرکز بر نقاط قوت انسانی در محیط کار به جای مدیریت نقاط ضعف و نقص ها، از پیشکسوتان رویکردهای مثبت در رفتار سازمانی است.[14] رفتارسازمانی مثبت گراعبارت است از : "مطالعه و کاربرد توانمندی های مثبت روانشناختی و نقاط قوت منابع انسانی که قابل توسعه و اندازه گیری باشند و بتوان برای بهبودعملکرد کارکنان آنها را به صورت اثر بخش مدیریت کرد"[15 ]
-4 ابعاد رفتار سازمانی مثبت گرا - POB -
رفتار سازمانی مثبت چهار متغیر خود کارآمدی 9، امیدواری10، خوش بینی11 و تاب آوری12 را به پژوهشگران مدیریت به عنوان منابع بالقوه مزیت رقابتی ارائه می دهد که می توانند بر روی آن ها سرمایه گذاری کنند. ی افته های تجربی نشان می دهد که این چهار عامل در ترکیب و تعامل با یکدیگر، هم افزایی بیشتری دارند. بنابراین در نتیجه تعامل آن ها با هم مفهومی با عنوان سرمایه روانشناختی13 ایجاد می شود.[16]
1 خود کارآمدی:
خود کارآمدی، باور فرد به توانایی هایش جهت دستیابی به موفقیت در انجام وظیفه محول شده از طریق ایجاد انگیزه و شناخت لازم در خود و انجام اقدامات ضروری برای انجام آن است.[18] همچنین خود کارآمدی، حالت متغیر گونه و قابل پرورش و توسعه است. تعریف رسمی خود کارآمدی در نوشته های اولیه بندورا به صورت » قضاوت شخصی یا اعتقاد فرد به این که به چه میزان می تواند به خوبی دوره های عمل مورد نیاز برای مواجهه با حوادث آینده را اجرا کند« به کار رفته است. تعریف کار بردی تر و تا حدی کلی برای این مولفه رفتار سازمانی مثبت توسط استا جکویچ 14 و لوتانز ارائه شده است: » خود کارآمدی به عقیده راسخ شخص - یا اعتماد - در باره توانایی های خودش برای بسیج انگیزش، منابع شناختی و دوره های فعالیت مورد نیاز برای اجرای موفق یک وظیفه خاص در یک زمینه مفروض« گفته می شود.[13]
افراد خود کارآمد پنج ویژگی عمده دارند که عبارتند از: - 1 اهداف متعالی برای خود بر می گزینند و خود به حل مشکلات موجود می پردازند. - 2 به استقبال چالش ها می روند. - 3 بسیار خود انگیخته15 هستند. - 4 برای دستیابی به اهدافشان، از هیچ تلاش فرو گذار نمی کنند. - 5 هنگام رویارویی با مشکلات و موانع، استقامت دارند.[12] خود باوری سه مولفه اساسی دارد که عبارتند از: اندازه - میزانی که فرد به توانایی خود برای انجام کار معتقد است. - . توان - اعتماد شخص به انجام وظیفه در آن اندازه و میزان. - . عمومیت: - حدی از خود کارآمدی در انجام یک وظیفه یا موقعیت که به وظایف یا موقعیتهای دیگر قابل تعمیم است - .
- 4- 2 تاب آوری یا سازش کاری بر خلاف ضوابط دیگر که به ابعاد رفتار سازمانی مثبت می پرداخت،تاب آوری بجای فعال بودن، انفعالی است. سازش کاری به عنوان جزیی از رفتار سازمانی مثبت به صورت » ظرفیت برگشت به عقل یا رجوع به قبل از بدبختی، تعارض، شکست یا حتی وقایع مثبت،
