بخشی از مقاله
چکیده
روانشناسی ورزش، همچنین محدودهای از موضوعات شامل »انگیزه پایداری و موفقیت، ملاحظات روانشناختی در صدمات ورزشی و توانبخشی، روشهای مشاوره با ورزشکاران، ارزیابی استعدادها، پیگیری تمرینات، خودباوری برای موفقیت، مهارت ورزشی، ورزش جوانان و روشهای بالا بردن کارایی و خود تنظیمی« رادربرمیگیرد. روانشناسی ورزشی تبدیل به یکی از بخشهای پایهای ورزش حرفهای شده و در چند سال اخیر اهمیت بیشتری پیدا کرده است و در حالی که استفاده از روانشناس درتیمهای ورزشی به یک ضرورت انکارناپذیر - همانند مربی، سرپرست و ... - تبدیل شده است، در ایران هنوز کمتر تیمی است که از روانشناس استفاده میکند. مسالهای که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان در رقم خوردن برخی از ناکامیها و شکستهای اخیر ورزشکاران ایران چه در عرصهی قاره و چه جهانی و المپیک بی تاثیر نبوده است.
واژگان کلیدی:روانشناسی ورزشی، روانشناس، ورزش حرفه ای، مسابقات
-1 تاریخچه
روان شناسی ورزش در آغاز پیدایش، در حوزه کاری مربیان ورزشی و نه محققان بود که این مطلب میتواند نبود یک تاریخچه دقیق از این دانش را توجیه کند. بااین حال بسیاری از مربیان در جستجوی پدیدههای گوناگونی که بین ورزش و رواشناسی مشترک است، بودند و این جستجو باعث شکل گیری آزمایشگاههای روان شناسی ورزش شد. در اروپا، نخستین سالهای روان شناسی ورزش با تاسیس کالج تربیت بدنی Deutsch Hochschule für Leibesübungen توسط Robert Werner Schulte در سال 1920، آغاز شد.در سال Schulte 1921، کتاب ذهن و بدن در ورزش که در بر دارنده محاسبات آزمایشگاهی مربوط به توانایی و استعداد جسمی در ورزش بود را منتشر کرد.در روسیه، آزمایشهای روان شناسی ورزش در همان سالها یعنی 1925 در پژوهشگاه فرهنگ ورزشی در مسکو و لنینگراد آغاز شد و در حدود سال 1930، کرسیهای رسمی روان شناسی ورزش ایجاد شد.
در آمریکای شمالی، سالهای آغازین روانشناسی ورزش با مطالعات مجزای عملکرد حرکتی، شکل گیری عادت و آسان سازی اجتماعی همراه بود.در دهه 1890،E. W. Scripture دامنهای از آزمایشات رفتاری را رهبری کرد، که شامل محاسبه زمان عکس العمل دوندگان، زمان فکر کردن در کودکان دبستانی، دقت چوب رهبران ارکسترهای موسیقی میشد.آزمایش Norman Triplett نشان داد که دوچرخه سواران هنگامی که همراه با یک راهنما یا رقیب هستند،واقعاً تندتر رکاب میزنند.
-2 تعریف
دانشی میان رشتهای است که به بررسی دادههای دو دانش حرکت شناسی و روان شناسی میپردازد.این رشته همزمان به بررسی چگونگی تاثیر عوامل روانشناختی بر عملکرد آدمی و همینطور چگونگی مشارکت تاثیرات ورزش و تمرینهای ورزشی بر عوامل روانشناختی و جسمی میپردازد.روان شناسی ورزش کاربردی به آموزش و راهنماییهای روان شناختی برای افزایش عملکرد میپردازد.از مهارتهای روانشناختی که آموزش داده میشود میتوان به تصویرسازی ذهنی، مدیریت انرژی، نظم بخشیدن به هدفها، گفتگو با خود اشاره کرد. روانشناسی ورزش، همچنین محدودهای از موضوعات شامل »انگیزه پایداری و موفقیت، ملاحظات روانشناختی در صدمات ورزشی و توان بخشی، روشهای مشاوره با ورزشکاران، ارزیابی استعدادها، پیگیری تمرینات، خودباوری برای موفقیت، مهارت ورزشی، ورزش جوانان و روش های بالا بردن کارایی و خود تنظیمی« را در بر میگیرد.
هر چند غالبا برداشت عمومی چنین است که روانشناسی ورزش تنها مربوط به ورزشکاران حرفهای است اما این حوزه تخصصی دربرگیرنده محدوده وسیعی از موضوعات علمی، کلینیکی و کاربردی مربوط به ورزش و تمرینات است. دو زمینه اصلی در روانشناسی ورزش وجود دارد: یکی کاربرد روانشناسی در بالا بردن انگیزه و کارآیی و دیگری تاثیر ورزش در بهبود سلامت روانی و عمومی. هر فرد تنها بر اساس تناسب با نیازها، علائق، استعداد و اهدافش میتواند در مورد یک حرفه تصمیم بگیرد. اگر کسی به ورزش یا تمرینات ورزشی علاقهمند نباشد احتمالا این حرفه مناسب او نیست. اما اگر فردی از کمک به دیگران برای رسیدن به حداکثر توانائیشان، حل مسائل پیچیده و کار کردن در قالب یک تیم لذت میبرد احتمالا روانشناسی ورزش میتواند شغل مناسبی برای او باشد. روانشناس ورزش، روانشناسی است که در حوزههای زیر تخصص دارد:
. بهبود کارآیی از طریق بهکارگیری مهارتهای روانشناسی
. موضوعات مربوط به سلامت روانی ورزشکاران
. همکاری با سازمانها و نهادهای متولی ورزش
. عوامل رشدی و اجتماعی مؤثر بر مشارکت ورزشی
با وجودی که روانشناسی ورزش یکی از رشتههای روانشناسی محسوب میگردد اما معمولا دورههای آموزشی آن در دانشکدههای تربیتبدنی و ورزش ارائه میشود نه در دانشکدههای روانشناسی. البته در اکثر دانشکدههای روانشناسی، درسی با عنوان روانشناسی ورزش ارائه میشود. روانشناسی ورزش نیز مثل تمامی حرفهها دارای مزایا و معایب خاص خود است. از جمله مزایای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
. کار به صورت مشارکتی و تیمی
. فرصتهای تخصصی گسترده و متنوع - مثل آموزش، ورزش جوانان، آموزش ورزشکاران حرفهای - بهعنوان معایب این حرفه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
. تاکید بر کار گروهی برای افرادی که دارای ذهن مستقلی هستند میتواند مشکل باشد
. نیار به آموزش، تمرین و تجربه زیاد
روانشناسی ورزشی تبدیل به یکی از بخشهای پایهای ورزش حرفهای شده و در چند سال اخیر اهمیت بیشتری پیدا کرده است و در حالی که استفاده از روانشناس درتیمهای ورزشی به یک ضرورت انکارناپذیر - همانند مربی، سرپرست و ... - تبدیل شده است، در ایران هوز کمتر تیمی است که از روانشناس استفاده میکند. مسالهای که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان در رقم خوردن برخی از ناکامیها و شکستهای اخیر ورزشکاران ایران چه در عرصهی قاره و چه جهانی و المپیک بی تاثیر نبوده است.
در مقالهای که در سایت Allpsychologyschools به چاپ رسیده آمده است: یکی از دلایل اهمیت فزاینده روانشناسی ورزشی این است که ممکن است ورزشکاران در مقاطعی دچار نگرانی یا افسردگی شوند. علاوه بر این، فشار مسابقهها بار زیادی روی دوش ورزشکاران تحمیل می کند و روی عملکرد آنها تاثیرگذار است. یکی از جنبه های مهم شغل روانشناسان این است که با ارائه مشاورههای مناسب به ورزشکاران، فشار روی آنان را کاهش داده و به آنها کمک کنند تا روی کار خود تمرکز داشته باشند. یک روانشناس ورزشی علاوه بر ارائه مشاوره به ورزشکاران ممکن است با سازمانهای مختلف نیز همکاری کنند و یا با ارائه مشاوره به مربیان آنها را در کار خود یاری رسانند. اهمیت روانشناسی در ورزش به حدی است که برخی از مربیان در دورههای آموزشی روانشناسی ورزشی شرکت میکنند تا بتوانند تواناییهای خود را در این زمینه افزایش داده و به ورزشکاران خود کمک کنند.
روانشناسان وقتی که با ورزشکاران کار میکنند باید به جنبههای مختلفی توجه داشته باشند. آنها پس از تحلیل و بررسی مشکلات موجود، معمولا اهداف مورد نظر را ترسیم کرده و بر اساس آنها روش درمانی مناسبی را اتخاذ میکنند. مشکلاتی نظیر ناتوانی ورزشکاران در حفظ آرامش پس از رقابتهای ورزشی از جمله مسایلی است که روانشناسان با آنها مواجه خواهند شد. با این حال هر ورزشکاری نیازمند یک روش درمانی منحصر به فرد است و نمیتوان روشهای ثابتی را برای همه ورزشکاران در نظر گرفت. برخی از شایعترین روشهای درمانی شامل افزایش اعتماد به نفس، کنترل و خداآگاهی است. روانشناسان برای دستیابی به این اهداف ممکن است از ابزارهای خاصی نظیر مدیتیشن، تجسم بصری، تعیین اهداف و یا سایر تکنیکهای تمرینی و ذهنی استفاده کنند.نقش مهم دیگری که روانشناسی ورزشی ایفا میکند، کمک کردن به ورزشکاران آسیب دیده است، زیرا افزایش توان ذهنی و روحیه ورزشکار تاثیر زیادی در افزایش
