بخشی از مقاله
چکیده
احساس راحتی در هنگام انجام تمرینات ورزشی و انجام مسابقات بر روی فعالیت ورزشکاران، بسیار تأثیرگذار است. در همین راستا، تحقیقات بسیاری بر روی عوامل مؤثر بر میزان راحتی و افزایش عملکرد ورزشکاران انجام شده است. لباسهای ورزشی از جمله مواردی است که در این زمینه همواره مورد توجه بوده و مطالعات بسیاری بر روی جنس و ساختار آنها انجام شده است. استفاده از پوشاکی با قابلیت ایجاد تعادل فیریولوژیکی و تنفسپذیری بالا این توانایی را خواهند داشت تا راحتی مورد نیاز ورزشکاران را تا حدودی تأمین نمایند. هر ساله محصولات متنوعی جهت ایجاد احساس راحتی با توجه به نوع فعالیت تولید میگردد. هدف از این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر راحتی پوشاک ورزشکاران، و محصولات نوین تولید شده میباشد.
کلمات کلیدی: منسوجات ورزشی، احساس راحتی، تعادل فیزیولوژیکی.
مقدمه
محصولات متنوعی در صنایع نساجی، تولید میشوند که در بخشهای مختلف نظیر؛ کشاورزی، صنایع نظامی، صنایع پزشکی، تجهیزات ورزشی، احداث راهها، پلها و سازهها و خودروسازی کاربرد دارند در سال 2012 بازار هدف پوشاک ورزشی مطابق با گزارشهای منتشر شده در تاریخ 24 جولای 2013 توسط سازمان پژوهشهای بینالمللی و آقای مادگالنا کندج متجاوز از 244 بیلیون دلار برآورد شده بود. در این گزارش 46 کشور از مناطق کلیدی جهان انتخاب شدند و برای پوشاک مناسب در فضاهای باز، کفش و دیگر پوشاک ورزشی رشدی بیشتر از حدود 7/5 درصد با فروش در حدود 55 بیلیون دلار در سال 2017 تخمین زده شده است.
به طور کلی انتخاب لباس ورزشی تاثیر بسزایی در میزان عملکرد فرد در هنگام تمرین و انجام فعالیتهای ورزشی دارد. امروزه صنایع پوشاک و کفش ورزشی در بخش منسوجات و لباس از بهترین مخترعان بهره گرفته و ایدههای جدیدی را با استفاده از مواد و طراحی محصول ایجاد کردهاند. عوامل متفاوتی بر روی انتخاب لباس ورزشی تآثیرگذار است. با ظهور منسوجات هوشمند و مطابق با الزامات مصرف کننده وزن سبک، نرمی، حفاظت در برابر آسیبدیدگی، تنظیم حرارت، کشش، ضد میکروب، دوام، زیبایی شناسی و ... از جمله مواردی است که باید در انتخاب اینگونه از لباسها مورد توجه قرار گیرد.
بدن انسان هنگام انجام تمرینهای فیزیکی دچار تغییراتی متعددی میشود که تا حدودی قادر به حفظ تعادل حرارتی و تعادل مایعات به منظور عملکرد درست میباشد. این تعادل حرارتی به آب و هوا، شدت ورزش، خواص پوشاک و جنبههای فردی مانند وضعیت آموزش بستگی دارد. در حقیقت بدن درحین تمرینات در حدود 100 W گرما از دست میدهد. پوشاک از دست دادن گرما توسط بدن، را کاهش میدهد که این میزان میتواند به حدود 200W افزایش یابد.
اگر گرمای از دست داده شده بیشتر از گرمای تولید شده باشد، بدن به طور مشخصی دچار افت دما میگردد که در نتیجه احساس ناراحتی کرده و نیازمند پوشاک گرم خواهد بود از طرفی اگر گرما تولیدی بیشتر از میزان از دست داده باشد گرمای داخلی افزایش مییابد و در این حالت نیز احساس ناراحتی خواهد کرد. این اتفاقات مواردی است که نیاز است تا در ورزش رعایت شود تا گرما و سیستم بدن به تعادل برسد و بهترین شرایط جهت ایجاد راحتی بیشتر ایجاد گردد.
در عین حال اگر گرما از حدی افزایش یابد، بدن عرق میکند و میبایست شرایط بخار شدن عرق تولید شده فراهم گردد تا میزان گرمای بدن به تعادل برسد. بنابراین پوشاک نقش بسیار مهمی را در ایجاد تعادل و احساس راحتی گرمایی بازی می-کند و باید بسیار مورد توجه قرار گیرد که در مناطق داغ و گرم هنگاهی که هوا به شدت گرم است و در حضور آفتاب، باد و رطوبت زیاد شرایط بحرانیتر است. با توجه به موارد ذکر شده و اهمیت پوشاک در میزان عملکرد نهایی ورزشکاران، ابتدا به بیان مفاهیم راحتی مورد نیاز پوشاک ورزشی پرداخته و در انتها به معرفی منسوجات نوین در این زمینه میپردازیم.
فشار بیولوژیکی و راحتی پوشاک ورزشی
راحتی پوشاک و لباس از مهمترین فاکتورها در انتخاب لباس ورزشی مطابق مجله ورزشی اکتیو ویر میباشد و نود و چهاردرصد از مصرف کنندگان خواهان پوشاک با راحتی بالا هستند. راحتی لباس پدیده پیچیدهای است که میتوان از جنبه-های مختلفی آن را بررسی کرد.راحتی ترموفیزیولوژیکی که به طور مستقیم بر تنظیم حرارت شخص اثر میگزارد و شامل انتقال حرارت و رطوبت از لباس میباشد و دارای مفاهیم کلیدی شامل عایق حرارتی ، تنفسپذیری و مدیریت رطوبت است.
درک راحتی لباس توسط پوست که مشخص کننده احساسی مکانیکی میباشد و از ارتباط مستقیم یک منسوج با پوست منتج میشود. این برداشت ممکن است مانند احساس نرمی یا صافی لذتبخش باشد یا اگر لباس بیش از اندازه سفت یا خشن باشد و با عرق به پوست بچسبد ممکن است ناخوشایند تلقی گردد.راحتی ارگونومی لباس، در حالی که الگوی لباس مناسب بوده و یا در ساختار آن از مواد ارتجاعی استفاده گردد ایجاد میشود و میزان آزادی لباس در آن رعایت شده است.از لحاظ روانی راحتی لباس مورد بررسی قرار میگیرد که تحت تأثیر مد، عملکرد و ... قرار میگیرد. ارزش روانی موضوع قابل ارزشگذاری نمیباشد و افراد در لباسی که از نظر رنگ مورد توجه آنها نباشد به سختی احساس راحتی میکنند .
این ویژگی به طور مستقیم به فرایند فیزیولوژیکی وابسته است و به صورت کمی قابل اندازهگیری است. روشهای متفاوتی برای اندازهگیری میزان راحتی پوشاک ورزشی استفاده میشود. در یکی از این آزمایشها که با شبیه سازی شرایط فرد و با در نظر گرفتن فعالیت آن در محیطهای باز در اتاق انجام میشود پارامترهایی چون ضربان قلب، درجه حرارت پوست در موقعیتهای مختلف، دما و رطوبت، وزن از دست رفته فرد مورد آزمایش، افزایش وزن لباس و ... در طی انجام فعالیت مورد بررسی قرار میگیرد.
در روش دیگر که مطابق با استانداردهای ISO 11092, EN 31092 میباشد و به آزمون پوست مشهور است به بررسی راحتی فیزیولوژیکی لباس پرداخته میشود. برای این کار از صفحهای از جنس فولاد ضد زنگ و دارای منافذ استفاده میشود. که با شبیهسازی نفوذ رطوبت و دما از پارچه، خروج عرق و گرما از سطح پوست مورد بررسی قرار میگیرد. تصویر شماتیک این آزمون در شکل 1 آمده است.
الیاف مورد استفاده در منسوجات ورزشی با هدف ایجاد راحتی
اگر در مورد راحتی منسوجات صحبت شود تعداد زیادی از مردم ابتداً در مورد نوع الیاف استفاده شده سوال میکنند. این الیاف را میتوان به دودسته تقسیم بندی کرد الیافی که توانایی نگهداشتن رطوبت را دارند مانند پنبه یا الیاف بازیافتی مانند ویسکوز، مودال یا الیاف لایوسل. الیافی که توانایی نگهداشتن رطوبت را ندارند مانند الیاف بشر ساخته چون پلیاستر، پلیآمید و پلیپروپیلن.الیاف پنبهای یا بازیافتی هنگامی که به عنوان الیاف اصلی در پوشاک استفاده شوند، در اثر رطوبت به سرعت خیس میشوند و به بدن میچسبند. این الیاف جهت خشک شدن نیاز به زمان بیشتری دارند که مطلوب نمیباشد.
خنک شدن بعد از انجام تمرینات به علت خیس شدن پوشاک در این حالت و ایجاد عایق حرارتی پارچه خیس، اجتناب ناپذیر است. طبق تحقیقات انجام شده امروزه بیشتر از الیاف پلیاستری استفاده میکنند. این الیاف رطوبت را در خود نگه نداشته و موجب کاهش دمای بدن میشوند.از دیگر الیاف استفاده شده برای همین منظور الیاف الاستیکی است. منسوجات الاستیکی میتوانند به سهولت، حرکت لباس را بهبود ببخشند و با افزایش کشش موجب راحتی لباس گردند که این حالت تأثیرات مثبتی را از لحاظ روانی برای پوشنده لباس به همراه دارد. با این حال استفاده از نخ الاستیک میتواند موجب بروز مشکلاتی گردد. این الیاف رطوبت را جذب نمیکنند و توسط عرق خیس نشده و توانایی نگهداشتن رطوبت را هم ندارند.
