بخشی از مقاله
چکیده - مهندسی ارزش یک تکنیک مدیریتی کارکردگرا می باشد که با تکیه بر کار تیمی خلاقانه و نظامند برای تحلیل و بهبود ارزش یک محصول، یک پروژه عمرانی و یا خدمت به کار گرفته می شود. مهندسی ارزش سازوکاری سیستماتیک و مشارکتی برای تحلیل عملکرد سیستم ها، با هدف دستیابی به عملکرد مطلوب با حداقل هزینه در دوره عمر پروژه می باشد. پروژه های سرمایه گذاری نیازمند تخصیص منابع مالی فراوان، و هزینه های هنگفتی با صرف زمان طولانی و به کار گیری منابع طبعیی و استفاده از نیروی انسانی متخصص و کارآمد هستند. به دلیل نیازهای روز افزون و کمبود منابع اصلی - منابع مالی،زمان،نیرویی انسانی و منبع طبعیی - ارتقای سطح هوشمندی در مقیاس فردی و سازمانی و انعکاس آن در سیستم های تصمیم گیری اجتناب ناپذیر است.
در این راستا بهرگیری از تجارب جهانی نشان داده است که به کار گیری متدولوژی ارزش به عنوان کار گروهی خلاقانه و نظام مند می تواند نقشی بسیار کلیدی را در راستای استفاده بهینه از منابع طبعیی، نیروی انسانی و تبدیل رشد جمعیت از تهدید به فرصت ایفاد نماید. متدولوژی ارزش کاری خود را در عمل ثابت نموده و با آخرین دستاوردها در زمینه نوآوری و خلاقییت همخوانی دارد. و با توجه به آنکه آموزش آن نیاز به هزینه و زمان زیادی ندارد انتقال این فن آوری به کشور های در حال توسعه کاملا عملی می باشد و می تواند اثر بسیار خوبی در بهبود ارزش صنایع پروژه ها و خدمات ایجاد نماید.
-1 مقدمه
مهندسی ارزش تکنیکی است که کارای خود را به عنوان یک ابزار مدیریتی موثر برای بهبود طراحی، ساخت و صرفه جویی در هزینه ها در عمل به اثبات رسانده است. به کارگیری مهندسی ارزش منافعی بیش از بهبود طرح و صرفه جویی در هزینه ها در پی داشته است. مسائل مهندسی به دو دسته تحلیلی - همگرا - و ترکیبی - واگرا - تقسیم می شوند: در مسایل تحلیلی هدف تعیین رفتار سیستم مورد نظر در یک شرایط مشخص و تعریف شده است. بیشتر مسائل آکادمیک را می توان در این دسته طبقه بندی نمود. در مسایل ترکیبی هدف یافتن سیستمی است که در شرایط خاص، رفتار مشخصی را ارایه کنند. مهندسان اغلب در حل مسائل ترکیبی با پارمترهای زیادی مواجه هستند که باید ترکیب بهینه را ارایه کند.
بدیهی است در چنین مواردی به علت نامشخص بودن تمامی عوامل تاثیرگذار، تصمیم گیری دشوار و پیچیده خواهد بود. مهم ترین محور برخورد خلاقانه با مسایل، مساله یابی است نه حل مساله. بنابراین در رویارویی با این پیچیدگی و به منظور شفافیت در خواسته ها، انتظارات و الزامات کافرماهای طرح های بزرگ، تکیه بر خرد جمعی و کار گروهی اجتناب ناپذیر است، به ویزه آنکه ماهیت چند رشته ای و چند فازی پروژه ها، درک کامل و بسیار عمیق آنها را برای یک مهندس، هرچقدر مجرب و متخصص، دشوار و غیر قابل دسترس نموده است. بنابراین مهندسان در مقابله با مهمترین چالش های بشر در قرن بیست ویکم بایستی بر خرد جمعی ، کار تیمی و ارتقاء خلاقیت تکیه کنند و بدیهی است که تنها در چهارچوب یک حرکت نظام مند است که آشتی خلاقیت و کار تیمی تحقق می یابد. کار تیمی، ارتقاء خلاقیت و برخورد سیستماتیک و نظامند پایه های اصلی مهندسی ارزش را تشکیل می دهند.
-2 تاریخچه تکامل و توسعه مهندسی ارزش
مهندسی ارزش به آقای مایلز و کارخانه جنرال الکتریک در پایان جنگ جهانی دوم باز می گرددکمبود مواد اولیه در جنگ جهانی دوم و به کارگیری مصالح جایگزین ارزان تر با کیفیت بهتر موجب گردید آقای مایلز مسئول یک طرح تحقیقاتی در این زمینه شود.که اولین سمینار مهندسی ارزش در سال 1952 در کارخانه جنرال الکتریک برگزار شد. به علت نقش کلیدی آقای مایلز به ایشان لقب پدر مهندسی ارزش داده شده است. رشد مهندسی ارزش در مهندسی عمران از سالهای 1963 تا 1965 با تدوین قوانین انگیزشی برای پیمانکاران آغاز گردید. در نخستین سالهای دهه 1960 وزارت دفاع آمریکا اعلام کر که پیمانکاران دست دوم آن وزارتخانه باید از روش مهندسی ارزش در کارها استفاه کنند.
در سال 1965 سازمان عمران آمریکا - - usbr که 300 سد در غرب این کشور احداث نموده است، برگزاری کارگاهای مهندسی را برای آموزش پرسنل خود آغاز نمود و از سال 1966 قوانین انگیزشی پیمانکاران را به کار گرفت. شروع مهندسی ارزش در کشور های مختلف:-1 ورود مهندسی ارزش به ژاپن در سال -2. - 1965 - تشکیل جوامع مهندسی ارزش در ایتالیا، آلمان و فرانسه به سال -3 . - 1978 - تشکیل مهندسی ارزش در انگلستان ، کره جنوبی، عربستان سعودی، کویت، استرالیا، دانمارک، هند، تایوان و افریقای جنوبی در دهه - 1980 - -4. تشکیل جوامع مهندسی ارزش در مجارستان و کانادابه سال . - 1993 - در ایران این بحث به صورت جدی از اوخر دهه هفتاد شمسی مطرح شده است و دراین چند سال مطالعاتی با عنوان مهندسی ارزش در برخی از پروژه ها از جمله در حوزه های نفت، گاز، پتروشیمی، راه و نیرو انجام شده است.
-3 روش تهیه مقاله
در این مقاله ابتدا به مطالعات کتابخانه ای در زمینه های مهندسی ارزش و معیار های مرحله و طراحی و روش ارزیابی آن و نیز تجارب چند ساله کارگاهی نویسنده مقاله و سپس با مشورت و مصاحبه حضوری و غیر ساختارمند با اساتید عمران دانشگاهها تهیه کردم و هدف از پروژه بررسی کاربردی و عملیاتی کردن آن در مطالعات مهندسی ارزش، به منظور اعتبار سنجی نتایج کار است.
-4 معرفی مهندسی ارزش
مهندسی ارزش فرایندی است متبنی و متکی بر نظام مهندسی و تفکر خلاق و نوآوری که با بهره گیری از فنون شناخته شده، چون تحلیل هزینه ها و کار گروهی به دنبال یافتن راهکارهایی برای دستیابی به اهداف عملکردی با حداقل هزینه و حداکثر کیفیت است. فلسفه مهندسی ارزش، این باور است که برای انجام هر کاری همواره راه حل بهتری وجود دارد. ساختار این روش متبنی بر شناسایی و حذف بخش های از پروژه است که کارآیی شان کم، هزینه های غیر ضروریشان بالا، وکیفیت شان نامطلوب است. جدول شماره . - 1 - یا به عبارت دیگر مهندسی ارزش به عنوان تلاشی سازمان یافته و گروهی برای تحلیل عملکرد سیستم ها با هدف دسترسی مطلوب و نظامند با حداقل هزینه در دوره عمر یک پروژه است. از دیگر چالش های پیش رو در طرح های بزرگ، رسیدن به نقطه تعادل بین ملاحظات اجتماعی و سیاسی، فنی و اقتصادی است. شکل - 1 -
شکل :1 تعادل بین ملاحظات اجتماعی و سیاسی ، فنی و اقتصادی
بنابراین در رویارویی با این پیچیدگی و به منظور ایجاد شفافیت در خواسته ها، انتظارها و الزامات کافرمایان طرح های بزرگ، تکیه بر خرد جمعی و کارگروهی اجتناب ناپذیر است، بویژه آنکه ماهیت چند رشته ای و چند فازی پروژه ها، درک کامل و بسیار عمیق آنها را برای یک عامل پروژه، هر چقدر مجرب و متخصص، دشوار و ناممکن نموده است از این رو مقابله با مسئل پیچیده و چند بعدی نیازمند خرد جمعی، کار گروهی و به کارگیری خلاقیت افراد است در یک چارچوب نظام مند و با بهره گیری از ابزارهای توانمند است که می توان امیدوار بود ترکیب خلاقیت و کار تیمی تحقق یابد.
-5 علل ضرورت انجام مهندسی ارزش در پروژه ها
بایستی به یاد داشت که مهندسی ارزش، فرآیندی ارزان سازی یا قربانی کردن قابلیت ها و کارکردها نیست بلکه هدف، افزایش ارزش است. شاخص ارزش را می توان بصورت زیر تعریف نمود:ارزش = کیفیت +کارکر هزینه همه ساله مبالغ هنگفتی در کشور صرف پروژه های عمرانی می شود که بخش قابل توجهی از آن از محل اعتبارات دولتی تامین و پرداخت می گردد. صعود نرخ قیمت ها و سایر عوامل دیگر باعث افزایش هزینه های طرح ها می شود لذا ضرورت دارد شناسایی ارزش هزینه ها مهم تلقی شود و هزینه های غیر ضروری حذف گردد . گران شدن طرح ها ناشی از یک یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است باعث شود که در آن ضرورت اعمال مهندسی ارزش در پروژه ها را ضروری توجیه می نماید.
- کمبود زمان
- کمبود اطلاعات کافی
- کمبود ایده ا و ناکامی آنها در مراحل اولیه ارایه
- شرایط موقت که دایمی تلقی شوند
- عادت ها و بینش ها و اهداف سیاسی
- عدم رشد و تشویق خلاقیت
- نبود ارتباطات کافی میان کارشناسان
- کمبود استانداردها یا وجود استاندارهای بیش از حد نیاز
- نبود فشارهای مدیریتی کافی برای کاهش هزینه ها
- نبود شفافیت برای مسئولیت حداقل هزینه ها
مهندسی ارزش سازوکاری را در اختیار کارفرمایان قرار می دهد که بتوانند تاثبر بسیار قابل ملاحظه کارشناسان خبره را، در کاهش هزینه ها و افزایش کارکردها محقق نماید. شکل شماره - 4 - اثرات هزینه ای عوامل مختلف را در پروژه ها را نشان می دهد. این شکل نشان می دهد که طراحی با وجودیکه تنها 5 درصد پروژه را شامل می شود بیشترین اثر در کاهش هزینه ی کل پروژه دارد.
