بخشی از مقاله
شناخت عوامل کليدي موفقيت مهندسي ارزش در ايران
چکيده
پس از گذشت قريب به ٦٠ سال از طرح و توسعه ي بکارگيري مهندسي ارزش و تکنيک هاي مربوطه در جهان و اثبات تاثيرات مثبت و چشمگير آن در پروژههاي مختلف و با گذشت بيش از ٥سال از ورود مهندسي ارزش به ايران روند آشنايي و توسعه ي کاربرد آن در کشور کند انجام مي شود. درحالي که کشورهاي توسعه يافته و درحال توسعه با بکارگيري مهندسي ارزش ، مديريت ارزش و تجزيه و تحليل ارزش سالانه ميلياردها دلار در هزينه ها صرفه جويي مي کنند. اما کشور ما هنوز در پيادهسازي اين رويکرد با مشکلاتي روبرو مي باشد. بومي سازي مهندسي ارزش در جهت مديريت سرمايه هاي ملي و بررسي دلايل عدم موفقيت کامل مهندسي ارزش در کشور و ارائه ي راهکارهايي جهت مثمرثمرتر واقع شدن بکارگيري مهندسي ارزش از اهداف اصلي اين مقاله مي باشد.
کلمات کليدي : مهندسي ارزش - توسعه ي بکارگيري- عوامل کليدي موفقيت
مقدمه
سادگي اجراي فرآيند، نتايج ملموس و صرفه جويي کلان حاصل از اجرا دورنماي روشن و اميدوار کننده اي را در مورد گسترش بکارگيري مهندسي ارزش و طرحهاي مختلف نويد مي دهد.
کشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه با بکار گيري مهندسي ارزش ، مديريت ارزش و تجزيه و تحليل ارزش سالانه ميليارد ها دلار در هزينه ها صرفه جويي مي کنند.
بنابراين با توجه به روند بکارگيري مهندسي ارزش ، شناسايي عوامل کليدي موفقيت و عدم موفقيت از الزامات مي باشد و به هر حال نمي توان در مقاطع مختلف زماني استقبال سرد، توجه مقطعي و فراگير نبودن مهندسي ارزش را ناديده گرفت .
مطالعه تاريخچه توسعه و تکامل مهندسي ارزش در ساير کشور ها بيانگر اين نکته است که با همان سرعتي که مهندسي ارزش گسترش و عموميت مي يابد ممکن است دچار افت و زوال شود.از سوي ديگر، غالبا مطالعات مهندسي ارزش با کمبود منابع و زمان مواجه مي باشد . بنابراين شناسائي عوامل کليدي موفقيت امکان دستيابي به نتايج معتبر و ايده آل را با استفاده از منابع و زمان محدود فراهم مي سازد.
در اين مقاله نگارندگان سعي در شناسائي عوامل موفقيت بر اساسي تجربيات اجرائي، نقطه نظرات کارشناسان و تجربيات ساير کشور ها دارند و هدف اصلي ، شناسائي محرک هاي موفقيت مي باشد.
مهندسي ارزش و موانع راه به طور کلي عوامل موفقيت مهندسي ارزش بسيار متنوع و متغير مي باشد اين تغييرات به عوامل گوناگوني نظير ماهيت شرايط مطالعه ، قابليت تيم مهندسي ارزش ، تواناييهاي مشاور در چگونگي بکارگيري ابزار مهندسي ارزش ، کيفيت اطلاعات ورودي و ... وابسته مي باشد.
مهندسي ارزش در طي برنامه کاري خود که شامل مطالعات مقدماتي، اجراي کارگاه مهندسي ارزش ، اجرا و بکار گيري ايده هاي برتر است ( شکل ١) در هر سازمان وشرکت با مشکلات خاص مواجه مي باشد.
شناسايي اين مشکلات و شناخت عوامل کليدي موفقيت که در ٣ سطح کار فرما، مشاورين مهندسي ارزش و عوامل محيطي بر برنامه کاري مهندسي ارزش اثر گذرا مي باشد ، تاثير به سزائي در موفقيت مطالعات خواهد داشت .دلايلي همچون کمبود مهارتهاي لازم ، عدم شناخت مهندسي ارزش ، ضعف ضوابط قانوني ، بافت دولتي و حاشيه سود مطمئن و ... از موانع عدم فراگيري مهندسي ارزش در کشور مي باشند.
از سوي ديگر مهندسي ارزش به روايتي تکرار موفقيتهاست . بنابراين تجربه موفق ساير کشور ها و انجام تحقيقات مشابه ضرورت اجراي اين پژوهش را بيش از پيش روشن مي سازد.
تجربيات ساير کشور ها
چالشهاي پيش روي مهندسي ارزش تنها مختص به کشور ايران نيست . بررسي مطالعات موردي کشور هاي مختلف نمايانگر اين مطلب مي باشد که آنها نيز با بحرانهائي در اين زمينه مواجه بوده اند ولي استراتژي و راهکار اين قبيل کشور ها منفعلانه نبوده و در صدد ريشه يابي عارضه ها و موانع کار برآمده اند. در اين زمينه مکاتبات فراواني با فعالين مهندسي ارزش صورت گرفته است و سعي شده که از تجربيات آنها به نحو مطلوب استفاده شود. در همين رابطه بررسي نتايج مطالعات شناسايي عوامل کليدي موفقيت و عدم موفقيت در کشور هنگ کنگ خالي از لطف نمي باشد.
رويکرد مهندسي ارزش در اوايل دهه ٨٠ ميلادي در کشور هنگ کنگ مطرح شد و در سالهاي اخير کاربرد مهندسي ارزش به صورت تصاعدي افزايش يافته است . در اواخر دهه ٩٠ بر طبق يک تحقيق پرسشنامه اي در کشور هنگ کنگ دلايل عدم بکارگيري مهندسي ارزش به شرح زير عنوان شده است .
بسياري از اين مشکلات و موانع بهبود و کارآئي مهندسي ارزش قابل رفع است . عواملي وجود دارند که موفقيت و سرنوشت مطالعات را تحت تاثير قرار مي دهندو طبيعتا مطالعات موفق ، خود به خود حاصل نمي شوند. بر پايه نتايج تحقيق عوامل مهم
موفقيت مطالعات مهندسي ارزش در کشور هنگ کنگ عبارتند از:
- درک و بکارگيري صحيح متدولوژي
- زمان بندي مناسب مطالعات
- پشتيباني و حمايت کامل از سوي مديريت ارشد
- انتخاب مناسب و دقيق اعضاي تيم
- مديريت صحيح فرآيند توسط تسهيل گر
مهندسي ارزش در کشور
در سايه پيدايش فن آوريهاي نوين اطلاعات و رقابت فشرده جهاني استفاده از تکنيکهاي مديريتي اجتناب ناپذير است در حالي که امروزه تغيير در جوامع بشري به سرعت رخ مي دهد انسانها بايد ابزارهايي براي سازگاري و ادامه راه داشته باشند. امروزه انگيزه و هدف اين نيست که صرفا زنده بمانيم بلکه بايد رشد کنيم .
علوم ، وظيفه اي جز شناخت واقعيتهايي بيروني ندارند و تکذيب محصولات اين شناخت ، در واقع تکذيب واقعيتي است که مستقل از اراده سازمانها وجود دارد. اينگونه ، تهديدها و نقاط ضعف با رويکردي ارزش محور قابل درک است . در واقع نه روش هاي موفقيت ، واحد است و نه شرايط زماني و مکاني براي پياده کردن هر الگو را مي توان ناديده گرفت .
هدف مهندسي ارزش حذف و يا اصلاح هر چيزي است که موجب تحمل هزينه هاي غير ضروري مي شود بدون آنکه آسيبي به کارکردهاي اصلي و اساسي طرح وارد شود.
شناسائي چالشها در قبال مهندسي ارزش و تلاش در جهت بومي سازي مهندسي ارزش و مديريت سرمايه هاي ملي از وظايف اصلي مشاورين مهندسي ارزش کشور مي باشد.
نيروي انساني به عنوان روح و قلب تپنده مهندسي ارزش نقش مهمي در موفقيت مطالعات ايفا مي کند. مديران ، مشاورين و اعضاي تيم به سهم خود در مطالعات تاثير گذار مي باشند ونقش هر کدام انکار ناشدني مي با شد.
علاوه بر تقش تعيين کننده نيروي انساني عواملي نظير تعريف صحيح مساله ، ،جامعيت اطلاعات ورودي، بکارگيري صحيح متدولوژي و ضوابط قانوني نيز هر کدام به تنهايي از الزامات يک مطالعه موفق مي باشند. در ادامه با توجه به تجربيات اجرائي به بسط مسائل مطروحه پرداخته مي شود.
نقش مديران مياني و عالي
مديريت با نگاهي متفاوت به مهندسي ارزش مي تواند موجبات موفقيت سازمان را در راستاي غلبه بر مباحث مهمي که در سناريو هاي رقابتي وجود دارد فراهم کند. نقش و مسووليت هاي مديريت براي اجرا و همکاري موثر با مجري مهندسي ارزش بسيار مهم مي باشد. وقتي مديران ارشد از تاثير گذاري تکنيک مهندسي ارزش متقاعد مي شوند مديران ساير دپارتمانها نيز به آرامي متقاعد شده و به مطالعات مهندسي ارزش اعتبار مي بخشند.
وجود سازمانهاي پنهان و تلاش براي عدم نتيجه گيري مطالعات بر حسب منافع شخصي اغلب باعث مي شود که با خروج مشاور تعهد و پشتيباني سازمان نسبت به نتايج به يکباره کاهش و خروجي مطالعات ، اولويت ثانويه پيدا کند.
به هر حال اگر خواستار برنامه موثر و بهينه تر مي باشيد بايد مديران عالي مرتبه و حتي مياني را درگير مطالعات نمائيد. توجيه مديران و جلب حمايت آنها مشکلات پيش رو را کم رنگ خواهد ساخت .
نقش مشاور مهندسي ارزش
مشاور، رهبر مطالعات مي باشد. مشاور با توجه به متدولوژي مهندسي ارزش اعضاي تيم را به سمت نتايج دلخواه کارفرما و کارگاه هدايت مي کند بنابراين موفقيت مطالعات در گرو شايستگي هاي مشاور مي باشد.
اين شايستگي ها بر روي چگونگي به کارگيري ابزارهاي مهندسي ارزش و نحوه تعامل با اعضاي تيم تاکيد دارند که اين شايستگيها، ويژگي هاي شخصيتي، تکنيکي، تخصصي و روابط اجتماعي مشاور را شامل مي شود . مشاور مهندسي ارزش ترک جايگاه مشاوره سنتي مي باشد و خصوصيات منحصر به فردي نظير قابليت اطمينان ، خصوصيات شخصيتي ، و اعتبار را شامل مي شود.
به صورت خلاصه تجارب بدست آمده نشان ميدهد که وظايف مشاور در مطالعات مهندسي ارزش توسط يک تيم مشاوره مهندسيارزش با تخصص هاي زير و به رهبري متخصص ارزش به خوبي قابل انجام است .
الف - متخصص متدولوژي ارزش
ب - کارشناسان مجرب در حوزه پروژه مربوطه (حداکثر ٢ نفر)
ج - برنامه ريز و هماهنگ کننده که مسئوليت هماهنگي جهت عقد قرارداد، ارتباط با کارفرما جهت اخذ اطلاعات ، تعيين مکان و زمان کارگاه ، جلسات توجيهي و ... را دارد.
د- کارشناس تجزيه وتحليل داده ها و ثبت نتايج
براي موفقيت در مطالعات لازم است تيم مشاوره اقدامات زير را انجام دهد :
١. پس از دريافت اطلاعات اوليه ، جلساتي جهت توجيه تيم تشکيل و درصورت لزوم از کارشناسان ديگر جهت تکميل اطلاعات استفاده نمايد. در اين مرحله تيم مشاوره بايد کاملا نسبت به پروژه توجيه شود.
٢. پس از توجيه اعضاي تيم نسبت به طرح ، سوالات مورد نياز جهت تکميل اطلاعات به صورت کتبي از کارفرما درخواست شود و اين امر تا اعلام کفايت اطلاعات توسط تيم مشاوره بايد ادامه يابد.
