بخشی از مقاله
چکیده
معماری ایرانی به عنوان یک سبک و شیوه مورد قبول در جهان از قرون کهن دارای اسناد مصور و مکتوب زیادی است که بیانگر استفاده از نقشه های ساختمان و طراحی پیش از ساخت وساز است. بنابراین ایران همواره دارای یک معماری، با استاندارد طراحی، سازه ای و اجرای بسیار بالا بوده و به طرز هوشمندانه ای نیازهای روز را در خود تأمین کرده است. این معماری که دارای وحدت در عین کثرت در تمامی دوره ها بوده است با ورود اسلام نوعی دیگر از معماری که بیشتر در اختیار مردم بوده تا حکومت را به ظهور می کشاند.معماری ایرانی همانند یک زنجیره سالیان دراز به صورت پیوسته شکل گرفته و وحدت خود را تا دوره صفوی و حتی قاجار نیز ادامه داده است. اما در طول یک قرن گذشته معماری ها براساس شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دچار یک بحران شد. در زمان پهلوی اول و دوم و حتی دوران معاصر بسیاری از معماران صاحب نام همواره سعی در اتصال مجدد زنجیره معماری ایران داشته اند.
آنچه در این مقاله به عنوان یک روش مطرح شده است در حقیقت بیان یک شیوه به همراه سلسله مراتب اجرایی آن در طول سالیان متمادی است و در پی نشان دادن چگونگی تلاش معماران برای برقراری ارتباط و اتصال با زنجیره معماری ایران است.متن پیش رو با بررسی معماری معاصر ایران که به شیوه های: -1 معماری الگویی ایران -2 معماری نمادپردازانه و انتزاعی ایران و -3 معماری مفهومی و داستانی ایرانی طراحی و برخی ساخته و برخی در دست اجرایند، سعی در چگونگی تلاش مهرازان جهت حفظ وحدت معماری ایران در عین کثرت را دارد. در این تقسیم بندی به گونه ای از معماری، نمادهای معماری و ادبیات ایران زمین استفاده گردیده است.نمونه های بررسی شده از پژوهش های نگارنده در طول دوران تحصیل برگرفته شده است.
واژههای کلیدی: الگوی هندسی ، معماری الگویی ، معماری نماد پردازانه ، معماری انتزاعی
-1 مقدمه
آشفتگی فضای آموزشی ومعماری تنها به دلیل نبود مبانی نظری و تحلیل صحیح از گذشتگان نیست بلکه به نظر می رسد این فضا از کمبود فضاهای روحانی که آن را از یک سو به جهان ملکوت و صفات الهی و از سویی دیگر به عالم دنیوی پیوند می دهد رنج گران می برد.جایی که به جای توجه داشتن به سرمایه های کیفی ارزیابی های کمی و عددی معیار اساسی »بودن« است خبری از کیفیت و خلاقیت نخواهد بود. راه خلاقیت برمعماری ما آن زمان بسته شد که دکان خلاقیت باز شد. معماران ما سال هایسال ساختند، هر سری را از میان برداشتند، گرانش زمین و تنگناهای زمان را به بازی گرفتند در گرم ترین اقلیم در خنک ترین پردیس پناه گرفتند و با پست ترین عناصر شریف ترین بناها را گهر وار بر افراشتند و هرگز سخنی از »من« نراندند و به میان نیاوردند.
طلب حیرانی خلقان شدی دست طمع اندر الوهیت زدی
در هوای آنکه گویندت زهی بسته ای برگردن جانت زهی
-2 بیان مساله
از سخنان دکتر عیسی حجت است که: "معماری یک تکلیف بود برای معماران پیشین و یک تکلف است برای معمار امروز. گفتیم "چیزی خواهیم ساخت که مثل هیچ چیز نیست!" آنگاه چیزهایی ساختیم که هیچ چیز نبودند."بی دانشی و در بسیاری از موارد بی تعهدی کالبد شهرها را با بناهایی فاقد هویت و ارزش پوشانده است. خلاقیت و حس زیبایی شناسی نه تنها در میان سیاست گذاران ساخت و ساز بلکه در میان بسیاری از معماران و هنر جویان این عرصه به کالایی نایاب بدل شده است. این مساله شاید حاصل تفکر گروهی است که چنان جسورانه دست به خلق فضا میزنند که گویی این سرزمین نه گذشته ای داشته و نه آینده ای خواهد داشت، در مقابل اینان گروهی نیز از سوی دیگر بام افتاده اند و چنان به معماری گذشته می نگرند که انگار باید معماری گذشته را تنها در قاب شیشه ای نگاه داشت و دید.در این میان باید از هر دو گروه درست ها و غلط ها را آموخت و راه حلی یافت برای کالبد بی هویت شهر امروز.
-3 ضرورت طرح
معماری به عنوان یک رشته بسترگرا و بومی نیازمند بررسی تاریخی است، خواه این تاریخ به اعصار و قرون گذشته مربوط باشد و یا به چند ده پیش. و این اهمیت و الزام شناخت اصول و پایه های فکری پیشینیان را ضروری میکند. هرچند که در عصر پسا مدرن آشنایی با پیشرفت تکنولوژی روز نیز مهم می نماید.جای خالی چگونگی شکل گیری مکانهای هویت بخش در معماری معاصر و خالقین آنها در میان دروس آکادمی معماری به شکل محسوسی قابل لمس است. با توجه به اینکه معماری معاصر غرب به شکلی مطلوب در مدارس معماری ما آموزش داده میشوند، هنرجویان این عرصه آشنایی کمتری نسبت به اتفاقات و تحولات معماری معاصر ایران دارند.در نگاره پیش رو چگونگی مواجهه معماران بزرگ معاصر ایران را با مسائل معماری معرفی کرده ایم تا شاید راه گشایی باشد برای معماران و پژوهندگان آینده.
-4 الگوی هندسی
با دقت نظر در جهان طبیعت، نظم شگفت انگیز و محسور کننده ای، آدمی را به خود جلب می کند جالب اینکه در همه مواد، این نظم بر پایه پیروی از الگوهای پیچیده ی هندسی استوار است. بر خلاف ظاهر بی نظم و کثرت وار طبیعت دقیق ترین الگوهای نظم هندسی را در آن می توان جستجو کرده و یافت.الگوی هندسی در معماری معرف تناسبات فضایی آن معماری است. عناصر متفاوت و گاه جالبی مبنای شکل گیری الگوهای هندسی در معماری نقاط مختلف دنیا قرار می گرفته اند. معماری ایرانی نیز بر اساس الگوهای هندسیکاملاً تعریف شده،شکل گرفته که معمولاً مبنای این الگوها مربع است. مانند میدان نقش جهان، باغهای مختلف ایران، مساجد ایرانی و...گاهی شکل زمین معرف الگوی هندسی برای اثر معماری است مانند پارک جمشیدیه، روستای ماسوله، روستای ابیانه و ...از نمونه های بسیار پرکاربرد الگوی هندسی در معماری گذشته و حال ایران می توان نمونه های زیر را بر شمرد:
- الگوی هندسی چلیپایی
- الگوی هندسی بسیاری از کوشکها و کاخهای ایرانی
-الگوی هندسی هشت و نیم هشت
نمونه ی زیر در رابطه با چگونگی استفاده از هندسه اولیه ابنیه سنتی در معماری روز تهیه و تنظیم گردیده است.
