بخشی از مقاله
چکیده
معمولاً اختلال یادگیری با پیشرفت ضعیف در مهارت های تحصیلی همراه است، بخش عمد ه ای از دانش آموزان با اختلال یادگیری از نظر تحصیلی عقب تر از دانش آموزان هم سن خود هستند. از سوی دیگر، مشکلات تحصیلی یکی از نشانه های هشدار دهنده افت تحصیلی است. از این رو، با شناخت دانش آموزان دارای اختلال یادگیری و روشهای آموزشی مناسب برای کمک به این دانش آموزان می توان از بروز مشکلات تحصیلی متعدد از جمله مشکلات خواندن، نوشتن و دیکته در دوران تحصیل و پس از آن پیشگیری نمود.
با توجه به این که خواندن و نوشتن در دنیای امروزی یک نیاز حیاتی است و فردی که در این دو مهارت اساسی مشکل داشته باشد، در وضع بسیار نامطلوبی قرار می گیرد، پس در آموزش دانش آموزان با اختلال خواندن و نوشتن، نیاز است از روش های آموزشی مناسبی استفاده شود. این پژوهش به معرفی اختلال یادگیری در خواندن، نوشتن و دیکته می پردازد، همچنین راهبرد های آموزشی و راهکارهای درمانی مفیدی را در این زمینه ارایه می کند.
مقدمه
تمامی دانش آموزان در سنین و دوره های تحصیلی مختلف از نظر سطح یادگیری یکسان نبوده و بعضی از آنها به ویژه در سال های اولیه تحصیل، شرایط همگون با گروه خود را از دست داده و رفتار آنها آموزگاران را واردار به روش های مختلف آموزشی می نماید. اگرچه این کودکان از نظر رشد جسمی، قد و وزن، هوش، صحبت کردن، بازی و تعامل با دیگران و مهارت های خودیاری، بهنجار و تقریباً مشابه هم سالان خود عمل می کنند، لیکن وقتی به مدرسه می روند و می خواهند خواندن، نوشتن و حساب را بیاموزند دچار مشکلات جدی می شونداخیراً. توجه زیادی به دانش آموزانی که چالش هایی در یادگیری فعالیت های آموزشگاهی دارند، متمرکز شده است.
والدین، مربیان و پژوهشگران از همان اوایل دوره پیش دبستانی شاهد سردرگمی برخی از دانش آموزان در یادگیری مهارت های خواندن و نوشتن هستند که به عنوان تکلیف به آنها داده می شود، به همین جهت حوزه اختلال یادگیری موقعیتی ویژه دارد و در آن ترکیبی از ایده های قدیم و جدید اعمال می شود. با وجود آن که این حوزه به تازگی وارد برنامه آموزش شده است، ریشه های آن در سایر حوزه های آموزش استثنایی و به خصوص در کم توانی ذهنی از گذشته وجود داشته است - عاشوری و همکاران، . - 1391 مدتهای طولانی، دانش آموزان دارای اختلالات ویژهی یادگیری، با اصطلاحات معلول ادراکی، آسیب دیدهی مغزی و آسیب دیدهی عصبی و عقب مانده ذهنی معرفی می شدند.
در حقیقت اختلالات ویژه یادگیری یک اصطلاح عام است که به گروه ناهمگنی از اختلالات عصبی- رفتاری اطلاق می گردد که با مشکلات خاص، پایدار و غیر قابل انتظار، در اکتساب و استفاده کارآمد از خواندن، نوشتن یا ریاضیات همراه است و این در حالی است که چنین افرادی از آموزش معمول، حواس سالم، هوش طبیعی، انگیزه کافی و فرصت های فرهنگی-اجتماعی مطلوب برخوردارند - شاپیرو و گالیکو، . - 1993 نارسایی هایی که ناشی از نقایص جسمی، عقب ماندگی ذهنی یا محرومیت های محیطی، نمی گردد - استاد، - 1998، نسبت به فرد درونی بوده و ناشی از بدکاری سیستم اعصاب مرکزی است - دمونت، تیلور و چیکس، . - 2004 اختلالات یادگیری در پیشرفت تحصیلی یا فعالیت های روزمره ای که مستلزم مهارت های خواندن، نوشتن و ریاضیات است به میزان قابل توجهی مشکل ایجاد می کند و ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد.
اصطلاح اختلال یادگیری در سال 1962 و 1963 توسط ساموئل کرک ارائه شد. او این اصطلاح را برای کودکانی که در تحول یادگیری خواندن، نوشتن و محاسبات ریاضی پیشرفت ناچیزی داشتند به کار برد و اختلال یادگیری را وارد حوزه برنامه آموزش های ویژه کرد. کرک در تعریف اختلال یادگیری بر ابعاد عصب شناختی، فرایندهای روان شناختی، تفاوت های درون فردی و برون گذاری ها تأکید کرده است. باربارا بیتمن - 1965 - ضمن تکرار تعریف کرک از اختلال یادگیری، کودکان با اختلال رفتاری را از تعریف کرک برون گذاری کرد - فلچز و همکاران، . - 2007 اختلال یادگیری به معنی اختلال در یک یا چند فرایند پایه روان شناختی است درک و فهم یا استفاده از زبان گفتاری یا نوشتاری را برمیگیرد و به صورت نقص در توانایی گوش دادن، فکر کردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، املاء یا انجام محاسبات ریاضی ظاهر می شود.
اختلال یادگیری موارد زیر را دربرنمی گیرد: مشکلات یادگیری که در درجه اول نتیجه نقایص بینایی و شنوایی، ناتوانایی های حرکتی، کم توانی ذهنی، اختلالات هیجانی، فقر فرهنگی و محیطی یا وضعیت بد اقتصادی باشند - مرکز ملی کودکان با ناتوانی یادگیری، . - 2011 تشخیص اختلال یادگیری در سال های قبل از ورود به مدرسه کار دشواری است، در بیشتر موارد شروع اختلال یادگیری در فاصله زمانی پیش از دبستان تا کلاس دوم مشخص می شودمعمولاً. شروع این اختلال، پیش از کلاس اول دبستان نشانگر نوعی تأخیر رشدی در زبان یا تأخیر در یادگیری مفاهیم جدید و یا تأخیر در عملکرد در مقایسه با همسالان پیش دبستانی است.
شروع اختلال یادگیری در اوایل ورود به مدرسهمعمولاً به شکل نمره های پایین و یادگیری ضعیف مشخص می شود. شناخت نوع اختلال یادگیری و ریشه یابی آنها به ویژه در دوره دبستان و در درس های اصلی می تواند در رفع این اختلال کمک موثری باشد - فیگورا، . - 2006 عمده ترین ویژگی های اختلال یادگیری در دانش آموزان شامل: بهره هوشی طبیعی، کارکرد تحصیلی پایین تر از حد انتظار، سرعت کم در یادگیری، پیشرفتکُند، تکرار پایه های تحصیلی، تفاوت بین سطح یادگیری در دروس مختلف، نداشتن انعطاف در استفاده از راهبرد های آموزشی، تفاوت قابل توجه بین توانایی ها و مهارت ها و کوتاهی دامنه توجه است - ماتیس و همکاران، . - 2000
معمولاً انواع اختلالات یادگیری بر اساس حوزه های مهارتی یا ضعف های شناختی گروه بندی می شوند که عبارتند از: اختلال یادگیری ویژه در خواندن، اختلال یادگیری ویژه در نوشتن، اختلال یادگیری ویژه در ریاضی، اختلال یکپارچگی حسی یا دشواری های حرکتی - کنش پریشی - ، اختلال زبانی، اختلال پردازش دیداری و شنیداری - فیگورا، . - 2006 با توجه به این که در میان مهارت های تحصیلی پایه، خواندن و نوشتن از مهم ترین مهارت ها به حساب می آیند و از آنجا که در زندگی روزمره خواندن و نوشتن بسیار ضروری و مرتبط به یکدیگر هستند و از طرفی دیگر کودکانی که اختلال در خواندن دارند احتمالا در نوشتن و دیکته هم مشکل دارند. این پژوهش به بررسی اختلال خواندن، نوشتن و دیکته می پردازد و راهبردهای آموزشی و راهکارهای درمانی مفیدی را در این زمینه ورد بررسی قرار می دهد.
شیوع اختلال های یادگیری
اختلال های یادگیری 2/7 تا 30 درصد و به طور متوسط 10 تا 20 درصد جمعیت دانش آموزی را در برمی گیرد و در پسران بیشتر از دختران و به نسبت 2 به 1 تا 4 به 1 متغیر است. به طور کلی اختلال خواندن رایج ترین اختلال یادگیری است که حدود 80 درصد اختلال های یادگیری را در بر می گیرد، شیوع آن در پسران سه برابر دختران است. اختلال ریاضی 8 تا 15 درصد از اختلال های یادگیری را تشکیل می دهد و نسبت پسران به دختران در حدود 1/6 به 1 است. 5 تا 8 درصد کودکان با اختلال های یادگیری، اختلال نوشت دارند. معمولاً شیوع اختلال نوشتن در پسران سه برابر دختران است - بیست و نهمین گزارش سالانه کنگره آموزش و پرورش ایالات متحده، . - 2010
اختلال خواندن
فرایند خواندن به شبکه عصبی پیچیده و سالمی نیاز دارد که بسیاری از سلول های عصبی، مرکز بینایی، زبان و حافظه را به هم مرتبط می سازد - ماتس، . - 2006 اختلال خواندن اصطلاحی گسترده و نوعی اختلال یادگیری است که نقایص روانی کلامی، توانایی دقت در خواندن، صحبت کردن و هجی کردن را در بر می گیرد و می تواند در آگاهی واج شناختی، رمزگشایی املاء حافظه شنوایی کوتاه مدت و نامگذاری سریع، مشکلاتی ایجاد کند. اختلال خواندن یک ناتوانی یادگیری بر پایه مغز است که توانایی شخص به طور ویژه در خواندن آسیب می بیند - چارو و همکاران، . - 2011
ویژگی های کودکان با اختلال خواندن
بر اساس برخی پژوهش ها، اختلال خواندن در پسران سه تا چهار برابر دختران است، کودکان با اختلال یادگیری، تمایل به خواندن ندارند، قادر نیستند برای خود یک دایره بینایی از لغات ایجاد کنند، دامنه توجه آنها کوتاه است، در تمرکز مشکل دارند، معمولا در مدرسه افت تحصیلی دارند، احساس ناامیدی، بی لیاقتی و کم جراتی می کنند، در خواندن شفاهی و کلامی تردید می کنند و گاهی دچار لکنت می شوند، به جای این که چشم هایشان را هنگام خواندن حرکت دهند، سرشان را تکان می دهند، کلمه به کلمه می خوانند، به زحمت و با صدای کشیده و لحن یکنواخت می خوانند، به نقطه گذاری توجه ندارند و از توجه به معنی لغت غافلند ، واژه ها را غیرمرتبط با محتوی و غیرمرتبط با عناصر آوایی حدس می زنند، کلماتی را که تازه خوانده اند جابهجا یا تکرار می کنند، حافظه دیداری و شنیداری ضعیف ی دارند، فاقد تمیز و تشخیص کافی شنیداری هستند.
