بخشی از مقاله
.1مقدمه :
واژه یوتروفیکاسیون دلالت بر غنی شدن پیکره آبی به وسیله مواد آلی ورودی و یا رواناب سطحی حاوی نیترات و فسفات دارد که به طور مستقیم رشد جلبک ها و دیگر گیاهان آبزی را کنترل می کند. به بیان ساده تر یوتریفیکاسیون یک عکس العمل بیولوژیکی است که در پاسخ به ازدیاد ورود مواد مغذی به منابع آبی صورت می گیرد. یوتریفیکاسیون مشکل مداوم وشایعی است که از جدی ترین تهدیدهای زیست محیطی محسوب می شود و بار اضافه مواد مغذی در سیستم های آبی است که منجر به افزایش تولید شده و هر چند وقت یک بار باعث ایجاد شکوفه های سمی بسیار زیاد آلگ و سبب کمبود اکسیژن در مناطق وسیع می گردد که این مسئله می تواند اشکال دیگر حیات دریایی که به اکسیژن محلول در آب وابسته هستند را از بین ببرد.
تالاب بین المللی انزلی یکی از تالابهای بزرگ و با اهمیت ایران است که در سواحل جنوب دریای خزر در استان گیلان با طول و عرض جغرافیایی بین 28 و 38 درجه شمالی و 25 و 49 درجه شرقی در ضلع جنوبی شهرستان بندر انزلی واقع شده است .مساحت تالاب انزلی حدود 150 کیلومتر مربع می باشد که با توجه به تاثیر دریای خزر در سطح آبگیری تالاب متغیر می باشد .تنوع اکولوژیکی، تغییرات فصلی و غنای حیات وحش، از این تالاب اکوسیستم منحصر به فرد ساخته که در لیست تالابهای بین المللی کنوانسیون رامسر جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. بدلیل افزایش جمعیت، توسعه شهری، کشاورزی و ورود پسابهای صنعتی در حوزه های آبریز تالاب، این اکوسیستم آبی با ارزش درمعرض خطر آلاینده ها قرار گرفته است. همچنین سطح بالای نوترنیتهای ورودی نظیر فسفر و نیتروژن که باعث رشد اضافی ماکروفیتهایی نظیر آزولا و گیاهان غوطه ور و فیتوپلانکتون ها می شوند .
گیاهان مرده در عمق رسوب می کنند و تجمع این نوع رسوبات می تواند باعث کاهش عمق تالاب و تبدیل آن به باتلاق گردد . یوتریفیکاسیون طبیعی بسیار کند صورت می گیرد و می تواند در یک محیط حتی قرن ها بطول بیانجامد ، در حالی که با دخالت انسان این روند شدت یافته و می تواند در طول چند دهه یک تالاب را تخریب نماید . محیط های آبی به لحاظ غنای آن از مواد مغذی به محیط های الیگوتروف ، مزوتروف و یوتروف درجه بندی می شوند . جهت درجه بندی تروفی یک محیط از مواد مختلف - فسفات کل ، کلروفیل a ، .... - آستانه های استانداردی تعریف شده اند . فاضلاب های شهری و صنعتی که بدون هیچ گونه تصفیه ای وارد رودهای مرتبط با تالاب می گردند ، سهم بالایی در تشدید روند یوتریفیکاسیون تالاب انزلی دارند . هدف از انجام این پروژه تعیین سطح تروفی تالاب انزلی بر اساس مد لهای تجربی شاخص های تروفی کارلسون و تعیین میزان اثرات آلودگی با منشأ انسانی بر تالاب انزلی می باشد.
.2 پیشینه تحقیق :
بر اساس گزارش کنت کیمبال و سارا کیمبال در سال 1349 مشخص شد که تالاب انزلی در مرحله غنی شدگی می باشد. جمالزاد و همکاران در سال 1377 براساس چند عامل زیستی و غیر زیستی در سال 1370 - 1374 قسمت های اعظم تالاب انزلی را مزوتروف و یوتروف معرفی کردند علیرضا میرزاجانی و همکاران با استفاده از اطلاعات 10 ساله - 13 71تا - 1381 روند غنی شدن تالاب انزلی را مورد بررسی قرار داده و مشخص گردید که بخش های عمده تالاب انزلی در مرحله نهایی مزوتروف و بخش های کمتر در مرحله یوتروف می باشد .
لعبت زبردست و حمیدرضا جعفری روند تغییرات تالاب انزلی با استفاده از سنجش از دور مورد ارزیابی قرار داده و بر اساس یافته های این تحقیق مشخص می گردد که تالاب انزلی طی دوره دهساله مورد مطالعه، دچار کاهش مساحت و افزایش تغذیه گرایی شده است . همچنین نتایج تحقیق حاضر با تحقیق انجام گرفته در زمینه تعیین میزان حساسیت مناطق مختلف تالاب انزلی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی - جمالزاد، - 1377 همسو بوده و نشان دهنده افزایش تغذیه گرایی با توجه به تغییرات پوشش گیاهی حاشیه تالاب است.
عباس اکبرزاده و محسن اربابی در سال 89 پدیده تغذیه گرایی در تالاب انزلی را با استفاده از مطالعات میدانی مورد بررسی قرار داده که بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق مشخص گردید که اغلب بخش های تالاب انزلی حاوی غلظت بالایی از نیتروژن و فسفر کل می باشد که با استفاده از روش پیشنهادی نورنبرگ بر مبنای شاخص های نیتروژن و فسفر کل نشان دادند که وضعیت فوق مغذی در تمامی نقاط تالاب حاکم است . زرکامی و همکاران مطالعاتی را در خصوص پدیده تغذیه گرایی و ورود بارهای مغذی از طریق 4 رودخانه منتهی به تالاب انزلی انجام دادند و مشخص نمودند که برخی از رودخانه ها قدرت خودپالایی خود را از دست داده اند. همچنین علت این پدیده را ورود بیش از حد پساب کشاورزی و خانگی در حوزه آبریز مربوطه عنوان نمودند.
.3مواد و روش ها :
در این تحقیق جهت تعیین وضعیت تروفی تالاب انزلی ، از سنجش مقادیر TN ، TP ، کلروفیل a و DO ورودی به تالاب و درون تالاب و میانگین سالیانه آنها استفاده شد . بدین منظور 24 ایستگاه نمونه برداری مشتمل بر 15 ایستگاه در رودخانه های ورودی و 9 ایستگاه در سطح تالاب در نظر گرفته شد و نمونه برداری به مدت یک سال و هر ماه یک نمونه انجام گرفت . سپس با استفاده از مدل تروفیکی کارلسون که در ادامه ارائه شده است وضعیت تغذیه گرایی در تالاب انزلی تعیین گردید . قابل ذکر است که نمونه برداری و تعیین میزان فاکتورهای مورد بررسی بر اساس استانداردهای ارائه شده در کتاب استاندارد متد و کلیه آزمون ها با مواد شیمیایی خریداری شده از کمپانی Merck و اسپکتروفتومتر انجام گرفت . جهت تعیین موقعیت ایستگاهها نیز از دستگاه GPS از کمپانی ماژلان گارمین استفاده گردید
.4روش اندازه گیری پارامترها :
پارامتر دما و PH و DO در ایستگاه های مختلف با دستگاه مولتی پارامتر مدل HACK در محل نمونه برداری اندازه گیری شد. میزان TN نیز با استفاده از ویالهای دستگاه اسپکتروفتومتر HACH مدل DR5000 اندازه گیری شد. اندازه گیری میزان فسفات در آب با استفاده از نفتول سولفونیک انجام گرفت . منظور از اندازه گیری فسفات کل تعیین مجموع ترکیبات فسفر آلی و معدنی محلول و غیر محلول در نمونه آب است. تعیین مقدار کلروفیل a بر اساس استاندارد متد استخراج و با استفاده از روش اسپکتروفتومتر در طوج موج 665 و 750 نانومتر انجام گرفت.
.5مدل تروفیکی کارلسون :
جهت بررسی مدلهای تروفیکی از معیارهای مختلف استفاده گردیده که بر اساس گام بندی تروفیکی - - Carlson ,1996 ، معیار تروفیکی بر اساس فسفات کل و ازت کل و کلروفیل a و میانگین شاخص تروفیکی به صورت زیر می باشد .
