بخشی از مقاله
چکیده:
تغییرات شتابان و شگرف در حوزه های گوناگون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فناورانه و زیست محیطی، عدم قطعیت و افزایش سطح خطرپذیری از مهمترین دشواری ها و موانع پیش روی تصمیم گیرندگان در سطوح ملی برای اتخاذ تصمیم های مناسب در حوزه های گوناگون راهبردی و عملیاتی است .مطالعه آینده، شناسایی و تعیین آینده های ممکن، انتخاب آینده مطلوب و تدوین برنامه برای حرکت پایدار جامعه در راه دستیابی به اهداف به عنوان روشی کارآمد در مدیریت جامعه، مقبولیت همگانی یافته است تا آن جا که آینده پژوهی از جمله مهمترین و کارآمدترین ابزارهای ساخت راهبردهای بلندمدت و تدوین سیاست های ملی برای دستیابی به اهداف سیاسی -اقتصادی، پایداری و رفاه اجتماعی و سطح مطلوب از فناوری تبدیل شده است.
-1 مقدمه
جهان در سپیده دم عصری نوین قرار گرفته است و مهمترین سال های تاریخ تمدن بشری را در پیش دارد، سال هایی که آکنده از نوآوری های شگفت انگیز فناوری، فرصت های بی سابقه ی اقتصادی و نوزایی پر عظمت فرهنگ هاست. سال هایی که در پیش است هرگز مثل و مانندی نداشته اند و بی گمان شگفتی هایی بی شمار به بار خواهد آورد. سازمان هایی در این شرایط موفق هستند که به خوبی فضای موجود و تعاملات آینده را بشناسند و بر مبنای آن چشم انداز، راهبرد و برنامه های مناسبی را اتخاذ نمایند. شناخت آینده بدون تحلیل اطلاعات و بررسی روندهای جاری تغییرات ممکن نبوده و انجام فعالیت های بلند مدت بدون این شناخت نتیجه مطلوب را در پی نخواهد داشت.
کسب مهارت و اخذ و تحلیل اخبار و اطلاعات به منظور آینده پژوهی کسب و کار برای پیشتاز بودن در این عرصه جزء ضروریات عصر حاضر می باشد. آینده پژوهی دانش و معرفتی است که چشم مردم را نسبت به رویدادها، فرصت هاو مخاطرات احتمالی آینده باز می کند و ابهام و تردیدها فرساینده را می کاهد، توانایی انتخاب های هوشمندانه مردم و جامعه را افزایش داده و به همگان اجازه می دهد تا بدانند به کجاها می توانند بروند - آینده اکتشافی - و به کجاها باید بروند - آینده های هنجاری - و از چه مسیرهایی می توانند با سهولت بیشتری به آینده های مطلوب خود برسند - راهبردهای معطوف به خلق آینده - . در حقیقت آینده پژوهی دانش و معرفت »شکل بخشیدن به آینده« به گونه ای آگاهانه، فعالانه و پیش دستانه است. - عباسی، . - 1385
ارائه تعریف دقیقی از فضای کسب و کار دشوار است ، اما در بیان سودمند و مفید، فضای کسب و کار و سرمایه گذاری به مثابه محیط سیاستی، نهادی و رفتاری است که بازدهی و مخاطرات مرتبط با فعالیت های اقتصادی و سرمایهگذاری ها را تحت تأثیر قرار میدهد - استرن، . - 2002 در واقع فضای سرمایه گذاری نوعی نهاد سیاستی و تنظیمی است که فعالان اقتصادی و بنگاه ها در چارچوب مبتنی بر آن فعالیت می کنند - دولار و همکاران، . - 2003 مفهوم فضای کسب و کار خیلی نزدیک به چیزی است که در ادبیات اقتصادی از آن تحت عنوان نهادهای پرکیفیت یا زیر ساخت اجتماعی یاد می شود.
این نهادها و زیرساخت های اجتماعی ، ورود فعالان اقتصادی به عرصه فعالیت های اقتصادی مولد و عرصه هنرآفرینی را معنادار میکند و به آنها انگیزه و فرصت لازم را می دهد که به طور کارآمدی سرمایه گذاری کنند، فرصت شغلی بیافرینند و فعالیت هایشان را توسعه دهند - خضری، . - 1389 با عنایت به موارد بالا و وجود این که در سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران بر آرمان دستیابی به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه در راستای چشم انداز 1404 تأکید گردیده است.
لذادر این مقاله با توجه به آینده فضای کسب و کار و اهمیت آن در اقتصاد کشور، در ابتدا توضیحی مختصر در رابطه با آینده پژوهی ارائه می کنیم. سپس ضمن تعریف فضای کسب وکار، به صورت مختصر به روش های آینده پژوهی و نحوه کاربست آینده پژوهی در فضای کسب و کار اشاره می کنیم و در ادامه بر اساس آمارهای بانک جهانی و BMI، به بررسی روند فضای کسب وکار در طی سالیان گذشته می پردازیم و در نهایت در راستای روند ایجاد شده چند سناریو ارائه می شود.
-2 آینده پژوهی:
آینده پژوهی مشتمل بر مجموعه تلاش هایی است که با استفاده از تجزیه و تحلیل منابع، الگوها و عوامل تغییر و یا ثبات، به تجسم آینده های بالقوه و برنامه ریزی برای آن ها می پردازند. آینده پژوهی منعکس می کند که چگونه از دل تغییرات - یا تغییر نکردن - »امروز« واقعیت »فردا« تولد یابد. آینده پژوهی را معادل لغت «Future study» گرفته اند. کلمه «futures» به این دلیل استفاده شده است که با بهره گیری از طیف وسیعی از متدولوژی ها و به جای تصور »فقط یک آینده«، گمانه زنی های سیستماتیک و خردورزانه، در مورد نه فقط »یک آینده« بلکه »چندین آینده متصور« مبادرت می شود. آینده پژوهی، اصول و روش های مطالعه و سپس تصمیم گیری، طرح ریزی و اقدام در خصوص علوم و فناوری مرتبط با آینده است.
آینده پژوهی، تفکرات فلسفی و روش های علمی و مدل های مختلف بررسی و مطالعه آینده را مطرح و با استفاده از آن ها، آینده های بدیل و احتمالی را ترسیم می نماید. لذا آینده پژوهی ابزاری برای مهندسی هوشمندانه آینده است. گرچه گفته شده »آینده پژوهی به موضوع خاص، دوره و یا واحدی اطلاق می شود که به بررسی جنبه های مختلف تفکر آینده می پردازد«؛ ولی با توجه به این که آینده پژوهی یک حوزه تحقیقاتی چند رشته ای می باشد که به توصیف و توضیح و ارائه ی دید وسیع بع پدیده های اجتماعی و فرایندهای تغییر و توسعه حوزه های مختلف فعالیت بشر می پردازد.
اشتباه است که آینده پژوهی را با مطالعات میان رشته ای سیاست پژوهی، محیط پژوهی، صلح پژوهی و جهان پژوهی و حتی مطالعه پیرامون پایداری جوامع و غیره مقایسه کنیم - مظفری، . - 1388 آینده پژوهی حوزه علمی فرارشته ای است که با هدف به کارگیری نیروهای پیشران شکل دهنده ی آینده برای حصول آینده مطلوب مطرح گردیده است. از این منظر چهار نوع آینده های ممکن1، آیندههای باور پذیر2، آینده های محتمل3 و آینده های مرجح4 یا مطلوب5 وجود دارد.
آینده های ممکن تمامی حالات شدنی که استعداد تحقق در آینده را دارند و به عبارتی روشنتر محال ذاتی نبوده و امکان پذیر هستند در چارچوب آینده های ممکن توصیف می شوند. آینده های باور پذیر، همان آینده هایی هستند که برپایه ی دانش و خرد بشر، باور کردنی و پذیرفتنی هستند. در صورتی که آینده های باور پذیر را با اصول و چارچوب های علمی و تجربی بیازماییم، در تحقق پذیری آن ها خللی وارد نخواهد شدو به عبارت دیگر، سازگار با اصول علمی و یافته های دانشی بشر هستند. تفاوت بنیادین آینده های باور پذیر و آینده های ممکن از آن جا سر چشمه می گیرند که آینده های ممکن می توانند با بنیان ها و دانش کنونی بشر سازگار و همخوان نباشد.
