بخشی از مقاله
چکیده: پایش شرایط مالی پروژهها بر حسب نقدینگی نه تنها در مرحله برنامه ریزي بلکه به هنگام پیاده سازي پروژهها براي شرکتها بسیار حائز اهمیت است. بر این اساس، ایجاد جریان نقدي قابل اطمینان براي اتخاذ تصمیم مناسب و دارا بودن کنترل مالی موثر ضروري است. به علاوه، چنانچه عدم قطعیت ذاتی در پروژهها بیان نگردد، ممکن است موجب نرخ بالاي شکست پروژه در نتیجهي دانش ناکافی شود.
بنابراین، هدف این مطالعه پیش بینی جریان نقدي پروژهها در مراحل مختلف آنها است. در این مقاله یک رویکرد جدید براي ایجاد جریان نقدي پروژه با استفاده از توسعه روش 1 TODIM در محیط خاکستري پیشنهاد می شود. بنابراین، اعداد خاکستري براي بیان عدم قطعیت مدت زمان، کیفیت و هزینه فعالیتها استفاده می گردد. در نهایت، یک پروژه ساخت در دنیاي واقعی براي نشان دادن کاربرد و کارایی رویکرد پیشنهادي استفاده می شود.
.1 مقدمه
از آنجایی که شرکت ها نسبت به ورشکستگی که منجر به متوقف شدن عملیات آنها به علت نقدینگی ناکافی میشود، آسیب پذیر هستند؛ مدیریت و برنامهریزي پروژهها در بعد مالی باید به درستی انجام شود تا از رشد بلند مدت و بقاي شرکت پشتیبانی کند .[1] اگرچه مدیریت سایر منابع مهم است، نقدینگی مهمترین منبع براي شرکتها است، چراکه نقدینگی ناکافی منجر به ورشکستگی میشود 2]،.[3 بنابراین، جریانهاي نقدي پروژهها باید با توجه به محدودیتها به دقت دریافت و بهینه سازي شوند .[1] جریان نقدي در سطح پروژه شامل تاریخ کاملی از تمام هزینههاي نقدي، جریان نقدي خروجی و درآمدها، جریان نقدي ورودي حاصل از پیاده سازي پروژهها است.
[5-2] به این ترتیب، ایجاد جریانهاي نقدي پروژهها و در نظر گرفتن آنها در هنگام اجراي پروژه، نه تنها براي مدیران پروژه مهم است، بلکه براي صاحبان پروژهها به خاطر اهمیت آنها براي ارزیابی پروژه حائز اهمیت است. بنابراین، هم جریان نقدي ناکافی و هم پیشبینیهاي نامناسب نقدینگی منجر به فشارهاي مالی و مشکلاتی نظیر آنچه قبلا به آن ها اشاره شد، براي شرکتها میشود 2]، .[9-6 بنابراین، حفظ تعادل بین جریان نقدي خروجی و جریان نقدي ورودي، به مسئلهاي مهم براي پیمانکاران در طول اجراي پروژه براي جلوگیري از فشار مالی و تضمین اتمام بدون مشکل پروژه بدل شده است.
اگرچه، حفظ تعادل بین جریان نقدي خروجی و جریان نقدي ورودي در طول اجراي پروژه، به دلیل وجود عدم قطعیتهاي فراوان در پروژهها پیچیده است. به این معنا که وجود چنین عدم قطعیتهایی نه تنها میتواند زمان تحقق تمام فعالیتها را در طول کل مدت زمان پروژه تغییر دهد، بلکه میتواند بر مقادیر جریان نقدي خروجی و جریان نقدي ورودي به طور مستقیم به دلیل هزینههاي اضافی که پیمانکاران براي مقابله با مشکلات ناشی از چنین عدم قطعیت هایی متحمل میشوند، اثر بگذارد 10]،.[11
فاکتورهاي عدم قطعیت که از ابتداي پروژه ها بالا هستند، در رویکرد اجرا نیز وجود دارند 9]،.[12 علاوه بر این، عدم قطعیت هاي مهمی به خصوص در پروژههاي ساخت وجود دارند که در بسیاري از ابعاد مسئله، از جمله محیطهاي مالی ظاهر میشوند. ریسکهاي مالی ناشی از دلایل متعددي است که همگی پیش بینی صحیح جریان نقدي را دشوار میکند 2]،.[8 در حقیقت، وجود عدم قطعیتهاي مدت زمان فعالیتها به دلیل تعداد زیاد فعالیتهاي وابسته به یکدیگر هستند.
چنین پیچیدگیهاي روابط بین فعالیتها منجر به دشواريهایی در برنامه ریزي و عدم قطعیت میشود .[13] به این ترتیب، تصمیمات متعددي معمولا در شرایط مبهم و بر طبق اطلاعات مبهم اتخاذ میشوند. بنابراین، ارزیابی پروژه مانند زمان اتمام پروژه، هزینه و جریان نقدي ممکن است غیر واقعی باشد. به عبارت دیگر، چنین عدم قطعیت هایی منجر به عدم اعتبار ارزیابیهاي پروژه میشود. با وجود این واقعیت که حضور عدم قطعیت براي درك پروژهها بسیار مهم است، کمبود یک روش خوب و جامع براي مدیریت آن وجود دارد. بنابراین، مدلسازي و مدیریت عدم قطعیتها براي ارزیابی پروژه ضروري است .[9]
اخیرا تحقیقات بر روي مدلها براي مدیریت این عدم قطعیتها بر استفاده از اعداد تصادفی، بازهاي، فازي یا خاکستري تمرکز میکنند .[17-14] تئوري سیستم خاکستري میتواند مورد استفاده قرار گیرد، چراکه در شرایط مبهم، جایی که دادههاي کافی در دسترس نیست، به دلیل عملکرد بالاي خود در مورد استفاده از حداقل دادههاي در دسترس، مفید است .[18] دلگادو و رومرو [19] یک مدل براي بهینه سازي زمان، هزینه و کیفیت پروژه را با استفاده از برنامهریزي خطی خاکستري پیشنهاد دادهاند.
سن کریستبال و همکاران [20] اذعان کردهاند که براي بررسی رفتار منحنی S در شرایط مبهم که در آن اطلاعات کم یا ضعیف است، تئوري سیستم خاکستري میتواند کاربردي باشد. به این ترتیب، آنها یک مدل پیش بینی خاکستري براي پیش بینی هزینههاي نهایی یک پروژه را پیشنهاد دادهاند. علاوه بر این، باتاچاریا [21]، با استفاده از مقادیر خاکستري براي ترجیحات خبرگان پروژه، تئوري خاکستري را اجرا کرده است. سن کریستبال و همکاران [20] یک مدل پیش بینی خاکستري را براي پیش بینی هزینه نهایی یک پروژه با در نظر گرفتن تئوري سیستم خاکستري ارائه کرده است.اکثر اوقات، با توجه به ترجیحات و معیارها، میتوان فعالیتها را به روشهاي مختلفی اجرا کرد، به این معنا که سناریوهاي مختلفی را میتوان براي اجراي پروژه تعریف کرد. با وجود این واقعیت که بیان چنین سناریوهایی میتواند منجر به اجراي بهتر پروژهها شود، توجه کمی نسبت به آنها شده است.
بنابراین، در این مقاله، سناریوهاي مختلفی براي انجام فعالیتها مورد توجه قرار گرفته است و بهترین سناریو براي انجام آنها براساس معیارهاي مربوطه و ترجیحات کارشناسان پروژه انتخاب شده است؛ سپس بر طبق زمان بندي پروژه، جریان نقدي پروژه، که منجر به ارزیابی بهتر پروژهها و همچنین مدیریت بهتر هزینه و زمان پروژه میشود، ایجاد میگردد. علاوه بر اهمیت تئوري سیستم خاکستري، لازم به ذکر است که استفاده از چنین تئوري میتواند منجر به توجه بهتر و مدیریت عدم قطعیتها، افزایش برنامه ریزي پروژه و نزدیک شدن به شرایط دنیاي واقعی شود. بنابراین، تمام مقادیر در مراحل فوق الذکر که قبلا مورد بحث قرار گرفتهاند، به عنوان اعداد خاکستري در نظر گرفته شدهاند.
.2 روش پیشنهادي
هدف اصلی این روش، ایجاد جریان نقدي پروژه براي ارزیابی پروژه است. بنابراین، ابتدا، سناریوهاي مختلفی که هر یک از آنها به صورت جداگانه شیوههاي مختلف اجراي فعالیتها را نشان میدهد، تعریف میشوند و سپس با توجه به ترجیحات و معیارهاي خبرگان پروژه، بهترین شیوه با استفاده از روش TODIM انتخاب میشود. در حقیقت، در نظر گرفتن چند سناریو، هم منجر به نزدیکتر شدن به دنیاي واقعی و هم منجر به اجراي پروژه با کمترین زمان و هزینه و همچنین کیفیت بیشتر میشود. سپس با توجه به شبکه پروژه، جریان نقدي پروژه به دست میآید.
.1,2 ارزیابی سناریو
اغلب اوقات، به هنگام اجراي برخی یا همهي فعالیتهاي یک پروژه، راههاي مختلفی براي اجراي آنها وجود دارد. به عبارت دیگر، سناریوهاي مختلفی براي پیاده سازي فعالیتهاي یک پروژه وجود دارند. بنابراین، با در نظر گرفتن معیارهایی مانند زمان، هزینه و کیفیت، که در سناریوهاي مختلف تاثیر میگذارند و اطلاعات مربوط به این معیارها؛ مدیران پروژه باید در مورد بهترین سناریو و اجراي آن تصمیم بگیرند، به طوري که منجر به بهینه سازي و بهبود معیارها گردد.
به این ترتیب، با توجه به درگیر بودن معیارهاي مختلف، سناریوها و خبرگان پروژه در تصمیم گیري، روش TODIM اجرا خواهد شد. با استفاده از این روش که مراحل آن به شرح زیر است، بهترین سناریو براي اجراي یک فعالیت میتواند با استفاده از این روش انتخاب شود. این روش یک توسعه خاکستري بر روش کلاسیک TODIM است که براي اولین بار توسط گمز [22] ارائه شده است. گام .1 در ابتدا مجموعهاي از - n - سناریو براي هر فعالیت با توجه به - m - معیار کمی و کیفی براي رتبه بندي شدن در نظر گرفته میشود و در نتیجه بهترین سناریو از میان سایرین انتخاب میشود. بنابراین، هم سناریوها و هم معیارها تعریف میشوند.
پس از تعریف اجزاء مربوطه، از خبرگان پروژه خواسته میشود تا هر یک از معیارهاي کیفی - c - را ارزیابی کنند، لازم است معیارهاي کیفی که در مقیاس کلامی در نظر گرفته شدهاند به مقیاس عددي تبدیل شوند. به این ترتیب، سناریوهایی که مقادیر آنها براساس معیارها توسط خبرگان تخمین زده شده است، باید عددي شوند. علاوه بر این، با در نظر گرفتن عملکرد سناریوهاي مرتبط با معیارها، برآوردهاي معیارهاي کمی انجام خواهد شد. بنابراین، با ارزیابی سناریوها و با در نظر گرفتن تمامی معیارها توسط خبرگان پروژه، هم با توجه به تعریف سناریو موجود و هم با توجه به معیارهاي کمی و کیفی؛ ماتریس ارزیابی - D - ایجاد خواهد شد، که شامل برآورد سناریوها در برابر معیارهایی است که مقادیر آن همه اعداد اصلی هستند.
گام .3 پس از تعریف هر معیار، وزنهاي مربوطهي آنها با توجه به اهمیت معیارهایی که توسط خبرگان از طریق ارزیابی در مقیاس اعداد اصلی انجام میشود اختصاص داده میشود. همانند گام قبلی، انجام نرمال سازي براي هر معیار باید در اینجا نیز مورد توجه قرار گیرد. به این ترتیب، وزن اختصاص یافته به هر معیار بر مجموع وزنهاي اختصاص یافتهي تمام معیارها تقسیم میشود. سپس، یکی از معیارها - r - به عنوان معیار مرجع در میان سایرین مطابق با اهمیت آن براي محاسبات توسط خبرگان پروژه انتخاب میشود. بنابراین، معیار مرجع معمولا معیاري است با بیشترین اهمیت، که به آن اختصاص داده شده است. بنابراین، با توجه به محاسبه معیار مرجع و وزنهاي نرمال شده در مقیاس اعداد اصلی که به هر معیار توسط تصمیم گیرندگان اختصاص داده میشود؛ ، که منجر به تبدیل تفاوتها بین مقادیر عملکرد به یک بعد میگردد، با استفاده از تقسیم وزن معیار - c - به وزن معیار مرجع - r - حاصل میشود.
.2,2 تحلیل جریان نقدي
زمان و هزینه، دو فاکتور مهمی هستند که هر دو بر موفقیت پروژه در طول اجراي پروژه اثر میگذارند. علاوه بر این، تامین مالی در طول پروژه میتواند به سرعت بخشیدن اجراي پروژه منجر شود. به این ترتیب، اعتقاد بر این است که جریان نقدي دقیق براي ارزیابی پروژهها، نظارت و کنترل پروژهها و تعیین نیازهاي مالی پروژه ضروري است. بنابراین ایجاد جریان نقدي پروژه نه تنها براي مدیران پروژه اهمیت دارد، بلکه براي صاحبان پروژه نیز مهم است. براي محاسبه جریان نقدي پروژه، توزیع هزینه در واحد زمان باید براي کل پروژه خلاصه شود. محاسبه توسط مراحل زیر انجام میشود که توسعهي خاکستري روشی است که توسط ماراواس و پانتواکیس [9] استفاده شده است.
