بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت زنجیره تامین شامل تصمیمگیری در مورد مراحل مختلف زنجیره تامین است و انتخاب تامینکننده در عملکرد کلی زنجیره تامین تاثیر بسزایی دارد. در این مقاله یک رویکرد سه مرحلهای برای انتخاب تامینکننده در نظر گرفته شده است. در مرحله اول کل تامین کنندگان دارای پتانسیل جهت تامین قطعات و مواد اولیه با استفاده از روش آنالیز پوششی دادههای فازی - Fuzzy - DEA مورد ارزیابی قرار میگیرند و تامین کنندگانی که دارای عملکرد ضعیف هستند از ارزیابی در مراحل بعدی حذف میشوند.
در مرحله دوم تامین کنندگان باقی مانده با استفاده از روش تاپسیس فازی - Fuzzy Topsis - ارزیابی شده و به هر کدام از این تامین کنندگان وزنی تخصیص مییابد. در مرحله سوم از مدل ریاضی دو هدفه برای انتخاب تامینکنندگان استفاده میشود که شامل توابع هدف حداقل کننده هزینهها و حداکثر کردن وزن تامین کنندگان است. در تابع هدف هزینه از هزینه کل مالکیت - Total Cost of Ownership - استفاده میشود. در هزینه کل مالکیت علاوه بر قیمت هزینه ناشی از کیفیت محصولات در نظر گرفته میشود. در تمامی سه مرحله بعضی از پارامترها بصورت غیرقطعی در نظر گرفته شده و از تئوری فازی برای مدلسازی و پیاده سازی سه مرحله استفاده میشود.
-1 مقدمه
امروزه به دلیل عملکرد نزدیک شرکتها در معیارهای مختلف رقابت سختی بین آنها در جریان است. مشتریان نیازهای متفاوت و پیچیدهای دارند و خواستار محصول با ویژگیهای همچون حداقل هزینه، حداکثر کیفیت و حداقل زمان تحویل و دارای انعطافپذیری و قابلیت دوباره تولید هستند. برای پاسخگویی به این نیاز مشتریان شرکتها ملزوم به بهینهسازی عملکرد در زمینههای متفاوت میباشند. تامینکننده یکی از اجزای مهم زنجیرهتامین برای تهیه مواد اولیه و قطعات مورد نیاز بوده و در عملکرد کلی زنجیرهتامین تاثیر بسزایی دارد.
هو و همکاران [1] در تحقیقی که به مرور ادبیات مساله پرداختهاند به این نتیجه رسیدند که قیمت، کیفیت و زمان تحویل مهمترین معیارها میباشند. در مرور کارهای انجام شده در این حوزه مشاهده شده است که آنالیز پوششی دادهها پرکاربردترین روش است و این به دلیل قوی و استوار بودن این روش است.[2] ستاک و همکاران [3] در مرور ادبیات در حوزه انتخاب تامینکننده به این نتیجه رسیدهاند که در سالهای اخیر کاربرد مدل ریاضی نسبت به مدلهای کیفی بیشتر شده و همچنین رویکردهای ترکیبی نسبت به رویکرد تکی بیشتر بکار میروند چون ترکیب چند روش باعث بهرهمند شدن از ویژگی های چند روش میشود.
هزینه کل مالکیت تمام هزینههای مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با پروسه خرید مواد و قطعات از تامین کننده شامل قیمت محصول و هزینه ناشی از کیفیت و تحویل به موقع را در نظر میگیرد. الرام و سیفرد [4] به توضیح مفهوم هزینه کل مالکیت و رابطه مدیریت هزینه استراتژیک با هزینه کل مالکیت میپردازند.کاناجاراج و همکاران[5] مدل ریاضی برای تخصیص اعتمادپذیری ارائه کرده تا بصورت همزمان بهرهوری سیستم حداکثر و هزینه کل مالکیت حداقل شود. ویسانی و همکاران[6] هزینه کل مالکیت را با آنالیز پوششی دادهها ترکیب کرده و یک رویکرد آنالیز پوششی دادهها بر اساس هزینه کل مالکیت ارائه میدهند و دوغان و آیدین [7] مدل ریاضی برای انتخاب تامینکننده بر اساس شبکه بیزین و با استفاده از هزینه کل مالکیت ارائه میدهند.
کاناجاراج و همکاران [8] برای انتخاب تامینکننده رویکرد هزینه کل مالکیت بر پایه قابلیت اعتماد را ارائه داده و الگوریتم متاهیوریستیک اخیرا ارائه شده شامل ترکیب الگوریتم کوکو و ژنتیک برای حل در نظر گرفتهاند. ون و همکاران [9] رویکرد جدید آنالیز پوششی دادههای فازی را بر اساس اندازه اعتبار - - Credibility Measure برای رتبهبندی ارائه دادهاند. حاتمی و ساعتی [10] ساختار جدید برای آنالیز پوششی دادهها در ارتباط با داده غیر دقیق و با در نظر گرفتن ترجیح تصمیم گیرندگان ارائه میدهند و ترجیح تصمیمگیرندگان در رابطه با عملکرد گزینههای مورد ارزیابی در این رویکرد اعمال میشود.
خدابخشی و آریاوش [11] دو نوع رویکرد خوش بینانه و بدبینانه آنالیز پوششی دادهها برای رتبهبندی در محیط فازی ارائه میدهند و شیراز و همکاران [12] رویکرد آنالیز پوششی دادههای فازی را برای ارزیابی بهرهوری گزینههای همگن ارائه داده و برای اعمال این رویکرد آنالیز پوششی دادهها، تئوری فازی و تئوری راف ترکیب میشود. فسنقری و همکاران [13] روش آنالیز پوششی دادههای فازی بر اساس اندازه اعتبار را برای آنالیز معماری سازمانی در محیط عدم قطعیت ارائه دادند.
چن [14] ارزیابی تامینکننده را در سه مرحله انجام میدهد. در مرحله اول معیارهای اصلی تعیین شده و در مرحله دوم ارزیابی و انتخاب تامینکنندگان با استفاده ازترکیب تاپسیس و آنالیز پوششی دادهها انجام میگیرد و در مرحله سوم ارزیابی عملکرد تامینکنندگان توسط روش دلفی - - Delphi انجام میشود. کنان و همکاران[15] با استفاده از تاپسیس فازی به انتخاب تامینکنندگان سبز برای یک شرکت الکترونیکی برزیلی پرداخته و عربزاد و همکاران [16] رویکرد دومرحلهای برای انتخاب تامینکننده ارائه میدهند که در مرحله اول از رویکرد تاپسیس فازی برای تعیین میزان اهمیت معیارها و در مرحله دوم از برنامهریزی خطی برای تخصیص سفارش استفاده میکنند.
ماوی و همکاران [17] مساله انتخاب تامینکننده در زمینه مدیریت ریسک زنجیرهتامین را در نظر گرفته و از رویکرد انتروپی شانون - Shannon Entropy - برای وزن دهی به معیارها و از رویکرد تاپسیس فازی برای رتبه بندی تامینکنندگان استفاده میکنند. جوپتا و باروا [18] رویکرد سه مرحلهای برای انتخاب تامینکننده سبز ارائه دادند که در مرحله اول معیارهای سبز انتخاب شده و در مرحله دوم میزان اهمیت هر کدام از معیارها مشخص شده و در مرحله سوم رتبه بندی تامینکنندگان با استفاده از روش تاپسیس فازی انجام میگیرد.
در این مقاله مساله ارائه شده در [8] در نظر گرفته میشود و از رویکرد ترکیبی برای انتخاب تامینکننده استفاده میشود چون رویکرد ترکیبی به دلیل ترکیب مزیتهای چند روش نسبت به رویکرد تکی در مساله انتخاب تامینکننده در سالهای اخیر کاربرد بیشتری داشته است. در مرحله اول برای ارزیابی صلاحیت تامینکنندگان از رویکرد آنالیز پوششی دادههای فازی بر اساس اندازه اعتبار استفاده میشود که همانطور که در مرور ادبیات اشاره شد یک روش جدید به حساب میآید.
برای در نظر گرفتن معیارهای کیفی در کنار معیارهای کمی در مرحله دوم از روش تاپسیس فازی استفاده میشود. استفاده از مدل ریاضی در سالهای اخیر برای مساله انتخاب تامینکننده بیشتر شده و در این تحقیق در مرحله سوم از مدل ریاضی دو هدفه برای انتخاب تامینکننده استفاده میشود. یکی از توابع هدف مدل مربوط به حداکثر کردن وزن بدست آمده از مرحله دوم و دیگری حداقل کردن تابع هزینه است که از هزینه کل مالکیت استفاده میشود چون مقدار دقیقتری از هزینهها را نمایش میدهد. قسمت دوم مقاله به توصیف مساله و رویکرد ارائه شده برای حل آن پرداخته و در قسمت سوم نتایج عددی ارائه شده و قسمت آخر مربوط به نتیجهگیری میباشد.
-2 متن
برای محصولات الکترونیکی هر سیستم شامل چند زیر سیستم است که عملکرد آن سیستم به عملکرد زیرسیستمها وابسته است. در این مساله محصول از n جز که بصورت سری قرار گرفتهاند تشکیل شده است و برای هرکدام از این اجزا تعدادی تامینکننده وجود دارد. هدف مساله انتخاب تامین کننده با در نظر گرفتن یک مدل ریاضی با هدف حداقل کردن هزینه کل مالکیت است.[8] برای این تحقیق مساله اشاره شده دوباره در نظرگرفته شده و از رویکرد سه مرحلهای برای انتخاب تامینکننده استفاده میشود. در مرحله اول از روش آنالیز پوششی دادههای فازی برای انتخاب تامینکنندگان دارای صلاحیت از میان تمام تامینکنندگان خواستار تامین قطعات و مواد اولیه استفاده میشود.
خروجی این مرحله حذف تعدادی از تامینکنندگانی است که از لحاظ معیارهای در نظر گرفته شده دارای کارایی مناسب نیستند. در مرحله دوم برای ارزیابی تامینکنندگان باقی مانده از لحاظ معیارهای کیفی از رویکرد تاپسیس فازی استفاده میشود و خروجی این مرحله بدست آوردن وزن برای هر کدام از تامین کنندگان باقی مانده است. در مرحله آخر از مدل ریاضی دو هدفه برای انتخاب تامینکننده استفاده میشود. مدل در نظر گرفته شده شامل دو هدف حداقل کردن هزینه کل مالکیت و حداکثر کردن وزن بدست آمده از مرحله دوم است.
مرحله اول ارزیابی صلاحیت تامینکنندگان از میان تمام تامینکنندگان خواستار تامین قطعات و مواد اولیه است. در این مرحله برای ارزیابی تامینکنندگان از آنالیز پوششی دادههای فازی براساس اندازه اعتبار استفاده میشود. ون و همکاران [9] روش جدیدی از آنالیز پوششی دادههای فازی را برای رتبهبندی ارائه کردند. رویکرد ارائه شده بر اساس اندازه اعتبار بوده و در این تحقیق نیز از این رویکرد استفاده میشود. در این تحقیق فرضیات و اثباتهای استفاده شده در آن مقاله ارائه نمیشود و علاقه مندان میتوانند برای مطالعه بیشتر به مقاله اشاره شده مراجعه کنند.
ترتیب ورودی و خروجی مدل هستند که اندیس j مربوط به گزینههای مورد ارزیابی و k اندیس مربوط به معیارها و p اندیس مربوط به عدد فازی ذوزنقهای میباشد. سطح اعتماد محدودیتهای مربوط به مدل آنالیز پوششی دادهها است به این معنی که حداکثر به اندازه محدودیتهای در نظر گرفته شده برقرار نمیشوند. در مرحله دوم تامینکنندگانی که دارای کارایی لازم بوده و در مرحله قبل حذف نشدهاند از لحاظ معیارهای کیفی مورد ارزیابی قرارمیگیرند. روش تاپسیس فازی شامل چند گام است که به ترتیب اجرا میشود. در گام آخر روش تاپسیس فازی برای هر کدام از تامینکنندگان ضریب نزدیکی - Closeness Coefficient - بدست میآید که در مرحله بعدی مورد استفاده قرار میگیرد.
در مرحله سوم انتخاب تامینکننده با استفاده از مدل ریاضی دوهدفه انجام میگیرد. یکی از توابع هدف حداکثرکردن وزن بدست آمده برای تامینکنندگان از مرحله دوم است چون هر چقدر مقدار این تابع هدف بزرگتر شود از تامینکنندگانی برای تامین اجزا استفاده میشود که عملکرد بهتری نسبت به معیارهای کیفی در نظر گرفته شده در مرحله دوم دارند و تابع هدف دیگر حداقل کردن هزینه کل مالکیت است. اندیسها و پارامترها و متغیر مدل در قسمت ضمائم آورده میشود.
